De 9 eilanden van de Azoren, algemene informatie

Op vier uur vliegen van Nederland liggen de negen eilanden van de Azoren ver in de Atlantische Oceaan. Vijf eeuwen sinds hun ontdekking zijn de Azoren tot nu toe gevrijwaard gebleven van het massatoerisme. De eilanden werden de graankamer van Portugal. In de 18de en 19de eeuw floreerden de sinaasappelhandel, de wijnbouw en de walvisvangst. Nu jaagt men met camera's op walvissen tijdens een whale-watching. Op de Azoren kunt u het vulkanisme live meemaken. De archipel staat garant voor een ongerepte natuur met een grote soortenrijkdom. De milde Golfstroom is de motor achter het gelijkmatig over het jaar verdeelde klimaat.

Inhoud

• Algemeen
• De eilanden in vogelvlucht
• Het ontstaan van de Azoren
• Geschiedenis
• Landschap
• Flora en fauna
• Klimaat
• De mensen op de Azoren
• Eten en drinken
• Feest en evenement

Algemeen

De Azoren-archipel behoort tot het Portugese grondgebied en ligt 1500 km ten westen van Lissabon in de Atlantische Oceaan. Het ligt op ongeveer een derde van de afstand tussen Lissabon en New York. De eilanden liggen verspreid over een afstand van 650 km. De archipel bestaat uit negen bewoonde eilanden: São Miguel, Santa Maria, Terceira, Graciosa, São Jorge, Pico, Faial, Flores en Corvo. De Azoren hebben een totale oppervlakte van 2247 km² en tellen ruim 246.000 inwoners (2013). De hoofdstad van de Azoren, en tevens de grootste stad, is Ponta Delgada met ruim 69.000 inwoners (2013).

De eilanden in vogelvlucht

São Miguel

São Miguel is het hoofdeiland van de archipel en de hoofdstad Ponta Delgada is de modernste stad van de Azoren. Pittoresk zijn de kratermeren in het westen en midden van het eiland. Het midden van het eiland is ook bijzonder vanwege zijn thermale baden. In het oosten ligt het kuuroord Furnas.

Santa Maria

Santa Maria heeft de meeste uren zonneschijn van de archipel. Populair zijn de prachtige stranden van Praia Formosa en São Lourenço. In het oosten bedekken weilanden het heuvelachtige binnenland en wijngaarden sieren de kliffen. De vissersplaats Anjos werd ooit bezocht door Columbus.

Terceira

De hoofdstad Angra do Heroísmo is met zijn kerken en paleizen de mooiste stad van de archipel. Aan de kust vindt u zandstranden en rotszwembaden. Andere belangrijke attracties zijn de Santa Bárbara-vulkaan en de vulkaangrot Algar do Carvão.

Graciosa

Graciosa is het rustigste eiland van de Azoren, maar bezit met de hoofdstad Santa Cruz toch een prachtige stad. De belangrijkste bezienswaardigheid is de zwavelgrot Furna do Enxofre. Carapacho is bekend om zijn weldadige thermale bronnen die uit de rots opborrelen.

São Jorge

Op dit lange en smalle eiland flankeren vulkaantoppen de hoogvlakte. Onderaan de kliffen liggen smalle kustvlakten met lagunes en fruitplantages. De hoofdstad Velas, aan de zuidwestkust, is een architectonisch juweeltje.

Pico

Zwarte lava typeert het landschap van dit bergachtige eiland, waar de Montanha do Pico alomtegenwoordig is. In het wijnmuseum bij de hoofdstad Madalena komt u alles te weten over de wijncultuur van Pico. Aan de kust bij Lajes kunt u walvissen observeren en de bizarre onderwereld is te verkennen in de vulkaangrot Gruta das Torres.

Faial

In de jachthaven van Horta gaat het er internationaal aan toe. Een begrip in Horta is Peter Café Sport, de ontmoetingsplaats voor zeelui en reizigers. Wandelpaden leiden naar de kraterbodem van de Caldeira. In het westen van het eiland ligt het kale maanlandschap van de nog jonge vulkaan Capelinhos.

Flores

Flores is het meest westelijke eiland van de Azoren. De hoofdplaats Santa Cruz heeft op architectonisch gebied het een en ander te bieden. De kustlijn bestaat uit hoge kliffen. In de binnenlanden liggen de zeven kratermeren van Flores.

Corvo

Corvo is het kleinste eiland van de Azoren. De hoofdplaats Vila Nova is de enige bewoonde plaats van dit rustige eiland. De weelderig begroeide krater van de Caldeirão domineert het eiland.

Het ontstaan van de Azoren

De Azoren zijn gelegen aan weerszijden van de Midden-Atlantische Rug. De Midden-Atlantische Rug is een rij onderzeese vulkanen over de hele lengte van de Atlantische Oceaan. Deze bergketen loopt van net ten zuiden van de Noordpool tot vlakbij de Zuidpool. De Midden-Atlantische Rug is ontstaan door het uit elkaar bewegen van de Afrikaanse, Euraziatische en Amerikaanse tektonische platen (aardkorsten). Vervolgens vormden vulkanische uitbarstingen bij de breukzones de Midden-Atlantische Rug. Bij de Azoren komen de drie tektonische platen bij elkaar. De eilanden liggen op en langs breukzones, scheuren in de aardkorst, die de Midden-Atlantische Rug doorkruisen. Door vulkaanuitbarstingen werd de zeebodem omhoog gestuwd en magma kwam door de breukzones naar boven. Hierdoor werden onderzeese bergen gevormd en bij sommige bergen stolde de magma aan de oppervlakte. De hoogste toppen van deze bergen zijn de eilanden van de Azoren. De eilandengroep verscheen bijna 5 miljoen jaar geleden boven de zeespiegel. Het oudste eiland is Santa Maria, het jongste eiland is Pico, slechts 300.000 jaar oud. Het uit elkaar bewegen van de platen gaat tot op heden door en de meeste eilanden zijn nog vulkanische actief. De laatste vulkaanuitbarsting was in 1957/1958 op Faial. Daarmee verbonden zijn ook regelmatige aardbevingen. De laatste aardbeving was in 1998, in de centrale eilandengroep.

Geschiedenis

In 1427 werd Santa Maria als eerste eiland van de Azoren door de Portugezen ontdekt. De eilanden raakten vanaf de 15de eeuw bewoond door kolonisten uit Portugal en Vlaanderen. Zij begonnen met het verbouwen van graan, waardoor de eilanden snel welvarend werden. Vanaf het midden van de 16de eeuw was ook de export van plantaardige kleurstoffen naar Vlaanderen een belangrijke pijler van de florerende economie. In die zelfde periode zorgde ook wijnbouw voor economische bloei. Op het eiland Pico, waar de bekende Pico-wijn vandaan komt, begon men al in de 15de eeuw met de export van wijn.

Rond 1700 kon men met de kleurstoffen geen geld meer verdienen en de welvaart keerde terug met de export van sinaasappels. Vanaf 1765 stopten Amerikaanse walvisjagers voor de eilanden en rekruteerden jonge arbeiders. Hiermee werd de basis gelegd voor een nieuw tijdperk. In het midden van de 19de eeuw veroorzaakte de druifluis en meeldauw een abrupt einde aan de wijnbouw en de verbouw van sinaasappels. Hierdoor stortte de economie in en veel mensen emigreerden naar Amerika. De achterblijvers zochten hun geluk in de opkomende walvisvangst. In 1858 begon met op de Azoren zelf met de walvisvangst, toen hier de eerste Walvisvangstmaatschappij werd gevestigd. Vooral voor de eilanden Pico en Faial was de walvisvangst van groot economisch belang. In 1846 startte de eerste stoombootlijndienst tussen het Europese vasteland en de Azoren. Toen in 1893 een eerste langeafstandkabel tussen Lissabon en de Azoren werd aangelegd begon een nieuw tijdperk.

In de 20e eeuw werden er meer onderzeekabels aangelegd en de zeekabels door de Atlantische Oceaan voerden over Faial. Hiermee werd Horta op Faial het centrum van de telecommunicatie in de Atlantische Oceaan. In 1919 landde in de haven van Horta het eerste watervliegtuig op zijn route over de Atlantische Oceaan. Ook de Lufthansa vloog vanaf 1936 op Faial en later maakten Europese luchtvaartmaatschappijen tussenstops op weg van en naar Amerika. Tijdens de Tweede Wereldoorlog werden er op de Azoren door de geallieerden vliegvelden aangelegd, die als steunpunt en tussenlandingsplaats dienden. De VS hebben op het eiland Terceira sinds 1947 een militaire basis. Na de Anjerrevolutie van 1974 werden de Azoren in 1975 een autonome regio met een eigen regering. De grondwet werd een jaar later van kracht. In 1984 eindigde met het walvisvangstverbod één van de laatste traditie én een belangrijke pijler van de economie.

Landschap

Alle negen eilanden van de Azoren zijn van vulkanische oorsprong. Meerdere eilanden zijn nog steeds vulkanisch actief. In voorgaande eeuwen vonden aardbevingen en vulkaanuitbarstingen met enige regelmaat plaats. De laatste grote vulkaanuitbarsting was in 1957/1958 bij Faial. De laatste sterke aardbevingen vonden plaats in 1980 en 1998 in de centrale eilandengroep. De Azoren hebben een gevarieerd landschap en dit is voor een groot deel terug te voeren op vulkanisme. De berg Pico op het gelijknamige eiland vormt met 2351 m het hoogste punt van Portugal. Het bergachtige landschap van de eilanden wordt gedomineerd door talloze vulkanen, sommige met een kratermeer. Diepe dalen doorsnijden het aan erosie onderhevige vulkanische gesteente. Lavastromen vormden grotten, lavavelden en grillige kustlijnen. Delen van het landschap die door lava overstroomd werden, heten op vele eilanden mistérios. Het landschap bestaat verder uit fumarolen (gaten waaruit hete gassen ontsnappen), hete bronnen, zwavelmeren en natuurlijke thermale baden. Aan de kust vindt men fajãs, kustvlakten ontstaan door lava en/of een aardverschuiving. Op Pico spreken ze van lajes om de delta's met wonderlijke lavavormen mee aan te duiden. Op Terceira noemt men dit biscoitos, vanwege de grove structuur van de biscuitachtige lava die over het strand ligt verspreid. Veel kustlijnen bestaan uit hoge kliffen die loodrecht uit zee oprijzen en waar watervallen zich hier in zee storten. Het ruige kustlandschap kent weinig zandstranden, deze zijn zeldzaam op de Azoren. De meeste eilanden hebben stranden met zwart vulkaanzand. Ook zijn er talloze bad- en zwemzones in zee evenals vele aangelegde natuurzwembaden

Flora en fauna

Flora
Op de Azoren groeien ongeveer 1300 verschillende planten, bloemen en bomen, waaronder meer dan 400 verschillende mossen. Er groeien ongeveer 70 verschillende endemische gewassen, gewassen die alleen voorkomen op de Azoren. De meest voorkomende endemische soorten zijn de Azorenlaurier, de Azorenboomheide, de Azoriaanse jeneverbes, de Azorenhulst en de Azoriaanse bosbes. Voor de ontdekking van de eilanden waren er meer endemische soorten, maar velen verdwenen of werden gedecimeerd ten gunste van landbouw- en weidegronden.

Andere planten werden uit Azië, Australië en Zuid-Amerika ingevoerd en hebben het aanzien van de eilanden duidelijk veranderd. Bijna twee derde van de tegenwoordig voorkomende gewassen werd ingevoerd. Tot de opvallendste behoren de blauwe hortensia, de Japanse ceder, de acacia, de camelia, de Afrikaanse lelie en de azalea.

Op hoogten boven de ongeveer 1000 m groeien vooral heidesoorten, mossen en varens. Tussen de 500 m en 1000 m stuit men vooral op laurierbomen, bosbesstruiken, jeneverbesstruiken en varens. De kuststreek wordt overwegend gedomineerd door weilanden met grasvelden.

Een deel van de flora bestaat uit landbouwgewassen. Op São Miguel vindt men ananas-, tabak- en theeplantages. São Jorge heeft een koffieplantage. Verder worden er op de Azoren druiven, bananen en suikermeloenen verbouwd.

Fauna te land
Op de Azoren leven geen gevaarlijke of giftige dieren, wel leven er enkele tientallen insectensoorten. Opvallend is de rijke vogelwereld, met een aantal endemische soorten. Endemisch is de Azorengoudvink (priolo) die leeft in een restant laurierbos op São Miguel. Ook endemisch zijn de Santa Mariagoudvink en Monteiro's stormvogeltje, beide levend op en nabij Santa Maria. Verder leven er buizerds, kanaries, roodborstjes, mussen en houtduiven. Veel trekvogels gebruiken de Azoren als winterkwartier en tussenstation. De bekendste vogels die zich hier tijdelijk nestelen zijn Scopoli's pijlstormvogels, diverse soorten sternen en steltlopers.

Het enige endemische zoogdier op de eilanden is de Azorenvleermuis. Verder leven er ontelbare wilde konijnen en hazen. Geen enkel dier is echter zo typisch voor de Azoren als de koe, die u overal op de grasvelden tegenkomt. Op de Azoren komen ook enkele zoetwatervissoorten voor. Op een aantal eilanden zwemt paling de onderloop van beken binnen. In de kratermeren zwemmen regenboogforellen en karpers, die hier zijn uitgezet. In de vulkanische omgeving van grotten, fumarolen en warmwaterbronnen leven micro-organismen (extremofielen) die bestand zijn tegen extreme omstandigheden.

Fauna ter zee
De onderwaterfauna rond de Azoren is niet minder interessant dan die te land. In de wateren leven ongeveer twintig verschillende soorten walvisachtigen. Zij volgen de warme golfstroom op zoek naar voedsel in de onvervuilde wateren. Afhankelijk van de tijd van het jaar komen diverse walvissen voorbij: de blauwe vinvis, de gewone vinvis en de baleinwalvis. Aparte vermelding verdient de potvis, twee eeuwen lang werd op dit dier gejaagd en is dus nauw verbonden met de geschiedenis van de Azoren. Andere getande walvisachtige die u kunt spotten zijn de orka, de noordelijke butskop en de griend. Ook zwemmen er dolfijnen rond, zoals de tuimelaar, de gramper en de grijze dolfijn.

In de wateren rond de Azoren komen niet alleen walvisachtigen voor. Hier zwemmen ook de bruine tandbaars en de vliegende vis scheert regelmatig over de wateroppervlakten heen. De Azoren worden ook regelmatig bezocht door schildpadden, zoals de onechte karetschildpad en de schildloze lederschildpad.

Klimaat

De Azoren hebben een mild oceanisch klimaat met temperaturen van gemiddeld 14 graden in de winter en 22 graden in de zomer. De temperatuur van het zeewater schommelt tussen de 16 en 23 graden. De temperende werking van de warme Golfstroom zorgt voor het gelijkmatig over het jaar verdeelde klimaat. De golfstroom zorgt echter ook voor minder stabiel weer. Het weer kan snel veranderen, op een zonnig beginnende zomerdag moet u altijd rekening houden met korte buien. Ook verschilt het weer aan de kust van dat in het hoge binnenland, dat vaak in mist gehuld is. In de zomer is het weer redelijk zonnig en stabiel, in de winter neemt de kans op neerslag toe. Het oostelijk gelegen Santa Maria heeft een iets warmer klimaat dan de andere eilanden. Hoe verder u naar het westen komt, hoe meer neerslag er valt. Een enkele keer kan het hagelen en stormen. In de winter kan er sneeuw liggen op de berg Pico en soms ook op de vulkaan Santa Bárbara op Terceira.

De mensen op de Azoren

De Azorianen zijn Portugezen, maar toch net anders. Veel van de eerste kolonisten kwamen uit verschillende regio's van het vasteland van Portugal en van Madeira. De Vlaamse gemeenschap was aanvankelijk ook aanzienlijk. Het leven van de Azorianen is eeuwenlang beïnvloed door het eilandbestaan, waardoor zij een eigen identiteit ontwikkeld hebben. De Azorianen zijn vriendelijk, echter in het begin terughoudend. Toeristen ervaren de Azorianen als hulpvaardig en gastvrij. Armoede, natuurgeweld en de gunstige ligging op de scheepvaartroutes maakten emigratie een permanent verschijnsel. Ruim een miljoen mensen uit de Azoren wonen in Canada en de VS, vier keer meer dan op de Azoren zelf.

Eten en drinken

De keuken van de Azoren is eenvoudig en traditioneel, culinaire hoogstandjes zijn echter niet te verwachten. Op de menukaart vindt men een veelheid aan gerechten met vlees of vis, aardappels, rijst en groenten. Daarnaast zijn er stoofschotels en de dagelijks wisselende soepen, die als hoofdgerecht dienen. Gerechten die men op alle eilanden kan krijgen zijn torresmos de cabinho (varkensribben) en linguiça com inhames (worst met yams in reuzel). Schelpdieren zoals lapas (puntkokkels of napslakken) zijn ook op alle eilanden populair. Culinaire specialiteiten op São Miguel zijn morcela com ananás (bloedworst en ananas) en natuurlijk de cozido das Furnas, de befaamde stoofpot gevuld met diverse soorten vlees die in de warme vulkanische gronden gaar pruttelt. Een bekend gerecht op Santa Maria is caldo de nabos (soep met vlees en raap). De biscoitos de orelha (koekjes met oorvorm) zijn hier een zoete snack. Terceira is bekend om zijn alcatra (schotel met gemarineerd vlees). Een populair gerecht op Graciosa is incharel frito com 'molho de vímdima' (gefrituurde horsmakreel met saus). Ook bijzonder zijn de vele soorten koekjes die hier gemaakt worden. Het gebak qeijadas da Graciosa wordt wereldwijd geëxporteerd. De culinaire specialiteit op São Jorge zijn amêijoas (mosselen). Faial kent vooral pittige gerechten, zoals filetes de molho ferrado (visfilets met pikante saus) en torresmos de vinhade-alhos (spareribs in knoflook, wijn en pepersaus). Lokale lekkernijen op Flores zijn sopa de agrião (waterkerssoep) en de pastéis de ervas marinhas (zeewierpasteitjes). Corvo kent couve, kool waarvan de bladeren in de soep worden gebruikt of worden geserveerd bij varkensvlees.

De voor- en nagerechten zijn ook de moeite waard. Typisch voor de Azoren is de kaas, waarvan die van São Jorge (Queijo São Jorge) de beroemdste is. Op São Miguel is de ananas vermaard. Veel nagerechten zijn zoet, zoals de fofas do Faial (langwerpige soezen met crèmevulling). In alle restaurants komt voor de eigenlijke bestelling kaas en brood op tafel.

Het aanbod van drank is zeer gevarieerd en is van Europees niveau. Er is ook keuze uit lokale dranken, zoals de wijnen en likeuren van Pico. Ook is de lokale vinho de cheiro te krijgen, die traditioneel op de Azoren wordt gedronken. Er is ook lokaal bier, Especial van São Miguel is het enige Azoriaanse bier. Andere lokale dranken zijn het maltbier Preta Doce en de frisdranken Kima Maracuja en Laranjada. Ter afsluiting van een maaltijd mag een café solo (espresso) of een galão (koffie met veel melk) niet ontbreken.

De keuken van de Azoren kent vanwege de (r)emigratie vele Amerikaanse invloeden. Coca-Cola, hamburgers en pizza's zijn een belangrijk onderdeel van de lokale keuken. Ook barbecuen is ongekend populair. De fastfoodkeuken komt men overal tegen. De meer verfijnde internationale smaken treft u voornamelijk in de steden aan.

Tijdens de Espírito Santo-festiviteiten (Heilige Geest-feesten) worden er speciale gerechten uitgedeeld. Allereerst is er de sopas do impéro, de zelfgemaakte soep met vlees en verse kruiden, zoals dille, venkel en munt. Ook zelfgemaakt is het massa sovada, zoet brood dat het meest origineel is als er zoete aardappel in zit.

Feest en evenement

De Azorianen feesten graag en vaak. Het hele jaar door staan er religieuze feesten op de agenda. Elke gemeente viert feest ter ere van zijn patroonheilige, en carnaval wordt met parades en optochten gevierd. Een bijzondere cultus op de Azoren zijn de Heilige Geest-feesten (Espírito Santo). Het jaarfeest van Santo Cristo dos Milagres is het grootse religieuze feest van de Azoren.

Festa do Espírito Santo

Het feest van de Heilige Geest (Espírito Santo) is het meest traditionele feest van de Azoren. De rituelen bieden een gevoel van bescherming tegen natuurrampen en draaien om het inlossen van beloften. Een emperador ('koning') wordt tijdens de mis gekroond in de parochiekerk en is vervolgens de baas van de festiviteiten tijdens Pinksteren. Het middelpunt van de rituelen is de Heilige Geest-kapel (império), die in bijna elk dorp aanwezig is. Op Eerste Pinksterdag wordt na de kroning de kroon in een processie naar de império gedragen, waar het voedsel voor de feesten bijeen is gebracht. Vervolgens is er een groots feest in het dorp. De dag erop worden wijn, brood en soep uitgedeeld in en rond de Heilige Geest-kapel. Op de zondag na Pinksteren is het Heilige Geest-maal van andere emperadores aan de beurt. Op de meeste eilanden loopt dit feest door tot in de zomer.

Festa do Senhor Santo Cristo dos Milagres

Dit is het grootste religieuze feest van de Azoren. Het dagenlange jaarfeest van Santo Cristo, in Ponta Delgada op São Miguel, wordt bezocht door vele Azorianen en emigranten. Hoogtepunt is de grote plechtige processie op de vijfde zondag na Pasen. De rituelen beginnen op zaterdag. Gelovigen verzamelen zich op het plein rond het klooster Convento da Esperança (met de kerk Nossa Senhora da Esperança). Zij doen hier beloftes aan Santo Cristo dos Milagres in de hoop op wensvervulling. Op zaterdagmiddag wordt het Santo Cristo-beeld in een processie van zijn vast plaats in de kapel van het Convento da Esperança naar de Josékerk gebracht. Vervolgens kan men daar de dagelijkse missen bijwonen. Op zondag wordt het Santo Cristo-beeld in een vijf uur durende processie door de straten van Ponta Delgada gevoerd. Deze processie en de mis die de bisschop van Terceira opdraagt, worden live op de Azoriaanse tv uitgezonden. In de avonden die volgen is de Campo São Francisco feestelijk versierd en vinden er allerlei festiviteiten plaats. Deze lopen door tot donderdag. Dan gaat het Santo Cristo-beeld, na nog een rondje over het plein, weer terug naar zijn vaste plaats in de kapel.

Lees verder

• São Miguel, het hoofdeiland van de Azoren
• Terceira, het traditionele eiland van de Azoren
• Pico, het meest vulkanische eiland van de Azoren
• Faial, het internationale eiland van de Azoren
• Corvo, het kleinste eiland van de Azoren