Bezienswaardigheden in de wijk San Marco in Venetië

De sestiere of wijk San Marco in Venetië is een van de grootste toeristische trekpleisters van de stad en dus van de wereld. Hier was het economische, politieke en religieuze machtscentrum van de Venetiaanse Republiek. Gedurende honderden jaren meerden hier de schepen met specerijen, stoffen en andere luxegoederen uit het Oosten aan. De prachtige paleizen en kerken wijzen nog steeds op de toenmalige welvaart. Naast de overbekende San Marcobasiliek en het Palazzo Ducale biedt de wijk nog heel wat pareltjes van kunst en architectuur. Denk aan de schitterende kerken, zoals de San Moisè, San Salvatore en Santo Stefano, de magnifieke Rialtobrug of het wereldberoemde Museo Correr, waar het Museo Archeologico deel van uitmaakt.

Inhoudsopgave

• Rialtobrug: belangrijkste brug van Venetië
• San Salvatore of San Salvador
• Museo Correr
• Museo Archeologico
• San Moisè
• Santa Maria del Giglio of Santa Maria Zobenigo
• Santo Stefano

Rialtobrug: belangrijkste brug van Venetië

Typische stadsgezichten van Venetië zijn er talloze: Il Redentore, het Palazzo Ducale, de Santa Maria della Salute ... De twee bekendste zijn echter de Campanile op het San Marcoplein en de Rialtobrug. Deze brug verbindt de twee belangrijkste stadswijken van Venetië met elkaar: San Polo en San Marco. Hier ligt het centrum van de oude stad. Al in de twaalfde eeuw lag er op deze plaats een houten brug, die meerdere keren vernietigd en opnieuw opgebouwd werd. Overigens: de naam Rialto komt van het Venetiaanse Rivo Alto of hoge oever, wat erop wijst dat hier de oevers van het Canal Grande het hoogste en dus het veiligste zijn.

In 1524 begon men het beu te worden steeds opnieuw een houten brug te moeten bouwen en besloot men over te gaan naar een stenen brug. Het bouwen van zo'n brug is echter een heel huzarenstukje. De ondergrond is erg drassig en dus zeer zacht en de brug moet hoog genoeg zijn zodat de gondels en handelsschepen eronder kunnen (ze ligt over het Canal Grande, de levensader van de stad). Men ging over tot het uitschrijven van een architectuurwedstrijd. Heel wat belangrijke heren namen deel, met als belangrijkste namen Sansovino, Andrea Palladio en niemand minder dan Michelangelo. De opdracht ging naar de nobele onbekende Antonio da Ponte (hij heeft zijn achternaam niet gestolen). De bouw duurde van 1588 tot 1591, een vrij kort tijdsbestek voor een brug van 48 meter lang, 22 meter breed en 7,5 meter hoog. In 2015 ging men over tot het grondig renoveren van de brug, waarvan de pijlers in slechte staat zijn. Het bekende modemerk Diesel sponsorde 5 miljoen ... maar kreeg zo ook het recht om op de brug reclame te maken, voor velen een doorn in het oog.

San Salvatore of San Salvador

Het contrast tussen de Santo Stefano en de San Salvatore, beide kerken in dezelfde wijk, kan nauwelijks groter zijn. De eerste is gotisch, sober, donker. De San Salvatore is open, licht, vrolijk en rustig. De San Salvatore (of San Salvador in het Venetiaans) is toegewijd aan de Redder van de Wereld - Jezus Christus zelf. Volgens de legende is de kerk ontstaan uit een visioen van de Heilige Magnus, waarin Jezus hem zelf beval hier een kerk op te richten. Zeker is wel dat een eerste kerk op deze plaats in 1177 werd ingewijd door paus Alexander III. In de vijftiende en zestiende eeuw is de kerk grondig herbouwd en van een nieuwe voorgevel voorzien. De stijl is duidelijk Renaissance. De kerk bestaat eigenlijk uit 'vierkanten' met telkens een koepel. Dat zorgt voor een mooie en zachte lichtinval. De kerk was in de middeleeuwen van hoog belang, omdat ze in 1267 het stoffelijk overschot van de Heilige Theodorus kon bemachtigen. Voor het stelen van de relieken van Marcus was hij de patroonheilige van de stad. Op het Piazza San Marco staat nog steeds zijn zuil broederlijk naast die van Sint-Marcus te pronken.

De kerk heeft twee grote kunstschatten, beide van Titiaan. Het gaat over De transfiguratie van Christus en het beroemdere Annunciatie uit 1564. De meester schilderde dat werk in de laatste jaren van zijn leven. Hij tekende het met 'Fecit fecit', wat zoiets betekent als 'Gedaan, gedaan'. Dat geeft aan hoeveel tijd en energie hij in het werk stak. We zien de Maagd Maria terwijl de engel Gabriël (opvallend groot) haar de boodschap brengt dat ze de Redder van de Wereld zal dragen. Maria draait zich in verbazing en angst om, terwijl ze haar boek vasthoudt. Naast deze mooie werken van Titiaan is er ook heel wat beeldhouwwerk te zien. Bekijk zeker het Grafmonument voor Francesco Venier van meester-beeldhouwer Jacopo Sansovino.

Museo Correr

Sinds 1922 is het Museo Correr gevestigd in de zogenaamde 'Napoleontische vleugel' aan het Piazza San Marco. Wanneer men de basiliek uitkomt, kijkt men recht op de ingang van het museum. Deze vleugel verbindt de zogenaamde Oude en Nieuwe Procuraties met elkaar. In deze gebouwen waren de burelen en appartementen van de leidende klasse van de Republiek gevestigd. Tijdens de korte tijd dat hij het in Venetië voor het zeggen had, besloot Napoleon dat er voor hem een paleis gebouwd moest worden. Dat werd de Napoleontische vleugel, waar hij uiteindelijk nooit verbleef. De voorgevel is trouwens gesierd door veertien beelden van de oude Romeinse keizers. In het midden is er een grote leemte. Daar wou Napoleon Bonaparte zichzelf laten afbeelden. Uiteindelijk was ook hij een keizer ...

Het museum is vernoemd naar Teodore Correr, overleden in 1830. Hij was een belangrijk kunstverzamelaar die na zijn dood zijn collectie aan de stad naliet. Over de eerste verdieping van het museum verspreid zijn er allerlei voorwerpen die met het leven in Venetië te maken hebben te vinden. Erg mooi zijn de oude kaarten van de stad. Echt de moeite (en het geld, de inkomprijs loopt in combinatie met het Palazzo Ducale op tot 20 euro, in 2016) waard is de tweede verdieping. Daar vindt men de Pinacoteca. Hier zijn topwerken van kunstenaars uit Venetië, Italië en heel Europa terug te vinden. Grote namen zijn Veneziano, de familie Bellini, Carpaccio (naar hem werd het beroemde vleesgerecht genoemd) en El Greco. Ook de Vlaamse primitieven zijn stevig vertegenwoordigd. Er is werk van Hugo van der Goes (een mooie Kruisiging) en Dirk Bouts. Ook Pieter Breughel (de Jongere) zorgde voor een werk. Zeer bijzonder is het werk De gestorven Christus van Antonello da Messina (1476). Deze kunstenaar was een van de eersten die het schilderen met olieverf echt goed beheerste (zoals de Vlaamse Primitieven). Hij had dan ook grote invloed op zijn generatiegenoten. Het werk is nu beschadigd, waardoor het heel wat wegheeft van een impressionistisch werk uit de negentiende eeuw.

Museo Archeologico

Het Museo Archeologico is enkel te bezoeken via het Museo Correr. Men moet dus een ticket voor beide musea aankopen. Overigens geeft dat ticket ook toegangsrecht tot de grote hallen van de Biblioteca Marciana. De collectie van het museum is afkomstig van de nalatenschap van de familie Grimani. Zij vervulden een belangrijke functie in het bestuur van de Republiek en van de Kerk. In de zestiende eeuw verzamelde de familie heel wat artefacten en beelden uit de Griekse en Romeinse Oudheid. De collectie is niet erg groot, maar biedt wel wat waardevolle beelden en oude Egyptische sarcofagen.

Bekijk op de website van het Museo Correr (waarvan dit museum deel uitmaakt) zeker het Google Art Project. In samenwerking met Google zette het museum een aantal meesterwerken online. Je kan de schilderijen in het kleinste detail bekijken, zonder gestoord te worden door de duizenden andere toeristen.

San Moisè

Venetië kent twee kerken die aan een bijzondere heilige zijn toegewijd: de San Zaccaria, toegewijd aan Sint-Zaccharias, de vader van Johannes de Doper en dus de echtgenoot van Elisabeth en de San Moisè. De San Moisè is zeer uniek doordat ze toegewijd is aan een 'heilige' uit het Oude Testament, namelijk Mozes. Traditioneel krijgen personen uit het O.T. geen voorvoegsel 'Sint'.

Wat doe je wanneer het in je stad verboden is om op openbare plaatsen standbeelden van privépersonen op te richten en je wilt toch jezelf en je familie doen opvallen? Simpel: je financiert een kerk en maakt van de voorgevel een eerbetoon aan je familie. Dat is wat de familie Fini deed. In de zeventiende eeuw steunde ze de verbouwing van de al veel oudere San Moisè door Alessandro Tremignon. In ruil plaatste hij op de voorgevel meerdere verwijzingen naar de familie. Zo is boven de centrale toegangsdeur (en dus de belangrijkste plaats) een obelisk met beeld van Vincenzo Fini te zien. Hij was bij het vernieuwen van de kerk toezichthouder van de San Marcobasiliek. Links en rechts kregen twee andere familieleden hun eerbetoon. De hele voorgevel is overigens een typisch staaltje van Hoge Barok, welke zelfs al enigszins in de richting van Rococo en de overdreven uitbundigheid gaat. In de kerk zijn er enkele kleinere en onbelangrijkere werken van onder andere Tintoretto te bekijken. Wel opvallend is het grote altaarstuk van Heinrich Meyring (bijnaam Enrico Marengo). Deze Duitse beeldhouwer en schilder maakte een combinatiewerk van schilder- en beeldhouwkunst. Hij beeldde Mozes en de gave van de Tien Geboden uit.

Santa Maria del Giglio of Santa Maria Zobenigo

De San Moisè is niet de enige Venetiaanse kerk die als eerbetoon aan een rijke familie gebruikt werd. De Santa Maria del Giglio hoort in hetzelfde vakje thuis. Giglio betekent trouwens 'lelie', een verwijzing naar de bloem die de engel Gabriël bij de Aankondiging aan Maria zou hebben meegebracht. De kerk wordt door de Venetianen ook Santa Maria Zobenigo genoemd. Dit is de familie, afkomstig uit de Balkan, die de stichting van de kerk financierde - er bestaat dus geen Heilige Zobenigo of iets in die aard. De voorgevel van de kerk is duidelijk later toegevoegd en wel in het jaar 1683. Deze voorgevel eert de familie Barbaro. Antonio Barbaro was admiraal in de vloot van Venetië tijdens de zeventiende eeuw. Bij zijn overlijden liet hij een grote som aan de kerk na. Hij en zijn vier broers worden met standbeelden geëerd.

Palma Il Giovane, Veronese en Alessandro Vittoria leverden mooie werken aan de kerk. Het is echter een voor Venetië uniek schilderij dat toeristen naar deze verborgen parel lokt: het schilderij Madonna met Kind en de kleine Sint-Jan van Pieter-Paul Rubens. Het is het enige werk van de Antwerpse meester van de barok in La Serenissima.

Santo Stefano

Niet ver van de kerk van San Maurizio ligt de aan Sint-Stephanus gewijde Santo Stefano. Stephanus was een van de volgelingen van Jezus Christus en de eerste martelaar. Hij werd door een woedende menigte gestenigd, maar bleef bidden voor zijn vervolgers. Een van die vervolgers was Saulus, die later zijn naam veranderde in Paulus en het Woord over de hele toen bekende wereld verspreidde. In 1294 begonnen de bedelmonniken van de Orde van de Augustijnen met de bouw van een kerk op deze plaats. Het bouwen duurde tot diep in de veertiende eeuw. De erg sobere voorgevel (enkel het toegangsportaal is versierd) werd opgetrokken in baksteen. Door allerlei perikelen over grondrechten ligt de voorgevel van de kerk niet naar het plein gericht, maar naar een zijkant. Dat levert een vreemd zicht op. Door deze bouwperikelen waren de monniken trouwens ook gedwongen om over het kanaal heen te bouwen. Het is dus letterlijk mogelijk onder (een gedeelte van) de kerk te varen. Uiteraard valt ook de scheve klokkentoren of campanile meteen op.

Het interieur van de kerk wordt bepaald door het opvallende plafond in de vorm van een omgekeerde scheepskiel. De bouwers kozen voor een mooie rood-witte inkleding van de vloer en de muren. Let zeker op het schitterende hoofdaltaar van Girolamo Campagna. De echte kunstschatten bevinden zich in de sacristie. Helaas moet men voor de toegang een kleine som betalen, maar het loont zeker de moeite. De belangrijkste werken zijn een Kruisiging van Paolo Veneziano en Het laatste avondmaal van Tintoretto (er zijn nog werken van hem te zien). Tintoretto schilderde een zeer bijzonder Laatste Avndmaal. Ga maar eens op zoek naar Judas Iskarioth. Hij is wel degelijk aanwezig, maar is slechts op zijn rug te zien. Hij staat dus al buiten het eigenlijk gebeuren - een voorafwijzing naar zijn kwalijke rol later op de avond. Opgelet: de kerk is maar geopend tot (ongeveer) vier uur.

Lees verder

• Tien vakantieboeken voor een reis naar Italië
• Vaticaanstad bezoeken - Musea, kerken en tuinen
• Venetië: La Giudecca, Burano, San Giorgio, San Lazarro