Bezienswaardigheden in de wijk Cannaregio in Venetië

Van de zes wijken of sestieres van Venetië is Cannaregio ('Hoog riet') wellicht de minst bekende en meteen ook de minst bezochte door toeristen. Hier wonen de autochtone Venetianen. Nochtans heeft de wijk toch wel het een en ander te bieden - in een veel rustiger kader dan pakweg San Marco of Dorsoduro. Er is een mooi museum, de Galleria Giorgio Franchetti in het schitterende Ca' d’Oro, waar de mooie 'Sint-Sebastiaan' van Andrea Mantegna bewonderd kan worden. Verder biedt de wijk mooie kerken, zoals de Santa Maria dei Miracoli, i Gesuiti en de Madonna dell’Orto.

Inhoudsopgave

• Santa Maria dei Miracoli
• Galleria Giorgio Franchetti (Ca' d’Oro): mooiste museum van Cannaregio
• Santa Maria Assunta (Gesuiti)
• San Marcuola
• Madonna dell’Orto: meesterwerken van Tintoretto in Venetië
• Sant' Alvise

Santa Maria dei Miracoli

De kerk van Santa Maria dei Miracoli ligt op maar 200 meter van de Santi Giovanni e Paolo, de grootste kerk van Venetië. Het verschil in stijl en afwerking is echter hemelsbreed. De Santa Maria is een klein, zeer sober kerkje. Hier vindt men geen schilderijen of beelden van grote namen als Titiaan, Bellini of Donatello. Wat heeft de in de vijftiende eeuw gestichte kerk dan wel te bieden? Eenvoud in evenwicht. De kerk is een van de eerste kerken uit de Renaissance die in Venetië gebouwd werden. De gotiek was in de stad namelijk heel lang dominant. De stichting van de kerk draait helemaal rond een schildering van Niccolò di Pietro van de Heilige Maagd. Aan deze schildering werden miraculeuze krachten toegekend, vandaar de naam van de kerk. Het kerkje bezit onvoorstelbaar fijn bewerkt marmer. Het altaar is zo fijnmazig en teer uitgebeiteld dat men amper kan geloven dat het uit steen en niet uit stof bestaat. Een van de betrokken beeldhouwers was wellicht Pietro Lombardo. De kerk is overigens de favoriete kerk om in het huwelijksbootje te stappen - de foto's kunnen dan alvast niet meer mislukken.

Galleria Giorgio Franchetti (Ca' d’Oro): mooiste museum van Cannaregio

Aan het Canal Grande ligt het schitterende Casa d'Oro - Gouden Huis. Het werd in 1434 gebouwd in een duidelijk gotische stijl. Het gebouw was versierd met bladgoud en schitterende verfsoorten, waardoor het de naam 'Gouden Huis' kreeg. Door het verscheiden van de tijd zijn de versieringen verdwenen. Het gebouw kwam in het begin van de twintigste eeuw in handen van Giorgio Franchetti, telg van een rijke familie van kunstverzamelaars. Hij schonk het gebouw én zijn kunstcollectie aan de Italiaanse staat, die er bijna meteen een museum van maakte. Dit is de naar Franchetti genoemde Galleria. De inkomprijzen zijn naar Venetiaanse normen zeer bescheiden: ongeveer 6 euro (in 2016).

De collectie van het Ca' d'Oro is niet erg groot, maar zeker wel kwaliteitsvol. Het is eerder geschikt voor mensen die een tweede of derde keer Venetië bezoeken. Toppers uit de collectie zijn o.a. het Portret van een heer van Brignole van Anthony van Dyck. De Antwerpenaar schilderde het doek tijdens zijn verblijf in Italië in de jaren 1620. Hij beeldde een telg van de rijke familie Brignole in zwarte kleding uit. Een ander schitterend schilderij is De Heilige Sebastiaan van Andrea Mantegna (1430-1506). Het is wellicht het laatste werk van de beroemde schilder. Vasari schreef over hem: "Hij liet zien hoe men in de schilderkunst beter dan voorheen figuren van onderaf in verkorting kan weergeven: voorwaar een ingewikkelde, oorspronkelijke vinding."

Santa Maria Assunta (Gesuiti)

Talloze kerken in Venetië zijn aan de Heilige Maagd Maria toegewijd. Zo ook de Santa Maria Assunta, welke specifiek is toegewijd aan de Tenhemelopneming van Maria. Er was en is echter geen enkele Venetiaan die de kerk onder die benaming benoemt. Zij spreken over I Gesuiti: de kerk van de Jezuïeten. Deze in de zestiende eeuw gestichte kloosterorde was de speerpunt van de contrareformatie, de stoottroepen van de paus. Doordat zij naast de drie klassieke kloostergeloften (armoede, gehoorzaamheid aan hun overste, kuisheid) ook een vierde gelofte hebben, nl. absolute gehoorzaamheid aan de paus, was de relatie tussen de orde en de Venetiaanse Republiek vaak lastig. Venetië zag niet graag inmenging van andere in politieke en religieuze zaken en al zeker niet van de paus, toen tenslotte ook een wereldlijk heerser. Het kwam zelfs zover dat de Jezuïeten tussen 1606 en 1657 uit Venetië gebannen werden.

De Santa Maria Assunta werd pas begin achttiende eeuw gebouwd. De Barok was toen al tot een hoogtepunt gekomen; de kerk is er dan ook een schitterend staaltje van. De façade van de kerk doet nog wat 'zwaar' aan, met de acht gigantische Corinthische zuilen en de grote beelden in nissen. Het interieur daarentegen is werkelijk verbluffend. Het werd ingericht in 1729 door Domenico Rossi. De kerk is één grote ruimte en is verpletterend gedecoreerd. Het lijkt wel alsof er gordijnen tegen de pilaren hangen, maar het is wel degelijk groen marmer. De aandacht wordt meteen getrokken door het hoogaltaar, overkoepeld door een schitterend versierd baldakijn. Men moet bijna de ogen sluiten voor de schittering. De kerk bezit een werk van Titiaan: Het martelaarschap van de Heilige Laurentius. Laurentius was in de derde eeuw diaken in Rome. Hij stierf de marteldood doordat hij geroosterd werd. Dit is natuurlijk een fantastisch thema voor de grootste kunstenaars. Titiaan schildert het tafereel op een plein voor een Romeinse tempel. Het is nacht, waardoor hij de vlammen van het vuur extra kan laten oplichten. Vlakbij de kerk ligt het Oratorio dei Crociferi (Oratorium van het Kruis). In het vervallen gebouwtje is een schitterend werk van Jacopo Palma il Giovane te bekijken.

San Marcuola

Aan het Canal Grande ligt de kerk van San Marcuola. Slechts weinig toeristen bezoeken dit gebedshuis. Het is dan ook erg onopvallend. De kerk, gewijd aan Sant'Ermagora - maar de naam is opnieuw verbasterd -, werd al in de twaalfde of dertiende eeuw gebouwd. In de achttiende eeuw volgde een grootste renovatie, zo groot dat deze nog steeds niet afgerond is en wellicht ook nooit afgerond zal worden. Dit is zeer goed te merken aan de niet-afgewerkte en erg sobere voorgevel. Deze doet wat denken aan de San Lorenzo in Firenze, ook al een niet afgewerkte kerk.

De belangrijkste schat van de kerk is Het Laatste Avondmaal door Tintoretto. Het toont Jezus Christus die op Witte Donderdag de allereerste eucharistie met zijn Apostelen viert, net voor hij overgeleverd zal worden. Jezus zit duidelijk in het midden met de apostelen rond hem. Opvallend is dat er nog andere personen, kinderen/engelen en vrouwen, aanwezig zijn. Dit is niet echt standaard bij de uitbeelding van het Laatste Avondmaal. Judas is de apostel die met de rug naar de toeschouwer zit. Hij maakt zich alvast klaar om Jezus voor dertig zilverlingen over te leveren.

Madonna dell’Orto: meesterwerken van Tintoretto in Venetië

Bijna op het noordelijkste en meest afgelegen puntje van Venetië ligt de kerk van de Madonna dell'Orto. Oorspronkelijk was deze kerk toegewijd aan de patroon van de reizigers, de Heilige Cristoffel. Er is nog een beeld van hem te bewonderen boven het toegangsportaal. In de veertiende eeuw werd door een spectaculaire vondst de toewijding van de kerk veranderd. In een nabijgelegen tuin vond men namelijk een beeld van Maria terug, welk volgens sommigen wonderen kan verrichten. Het beeld werd in de kerk geplaatst (nu in de San Maurokapel) en de kerk veranderde van naam: Madanno van de Tuin. Enige tijd later werd de kerk opnieuw verbouwd. De stijl is duidelijk gotisch, met een opvallend sterke lichtinval. Merk ook het typische houten plafond op. Door de poreuze ondergrond en het vele water moet men in Venetië zo licht mogelijk bouwen.

De kerk heeft elf magnifieke werken van Jacopo Tintoretto. De bekende schilder woonde vlakbij de kerk en voldeed hier ook aan zijn zondagsplicht. Een van zijn mooiste werken is de Tempelgang van Maria uit 1552. Het toont hoe de kleine Maria, ongeveer drie jaar, de trappen naar de tempel in Jeruzalem bestijgt. De hogepriester staat haar in zijn majestueuze gewaden op te wachten. Het contrast tussen het kleine meisje en de andere figuren is verbluffend. Let op de lichtinval en het aureool rond Maria's hoofd. Overigens schilderde niemand minder dan Titiaan twintig jaar eerder een zeer gelijkaardig schilderij in de Scuola Grande della Carità, waar nu de Gallerie dell'Accademia gevestigd is. Bekijk beide schilderingen en merk het verschil in stijl op. Tot 1993 had de kerk ook een mooie Madonna van Bellini. Deze werd helaas gestolen en is nooit teruggevonden.

Sant' Alvise

Venetianen zijn zeer behendig in het afkorten en veranderen van Italiaanse benamingen. De Zanipolo is dan bijvoorbeeld de San Giovanni e Paolo. Dit geldt ook voor de Sant' Alvise. De kerk in het noordelijkste gedeelte van de stad is toegewijd aan Sint-Louis van Toulouse: Sant' Alvise. De kerk werd gebouwd in 1338 en in de zeventiende eeuw (licht) gerestaureerd. Wie de kerk van de buitenkant bekijkt, ziet op het eerste gezicht enkel een bakstenen kubus. Er zijn maar weinig versieringen. Het interieur van de kerk doet de bezoeker dan ook verbazen. Hier geen soberheid, maar barokke overdaad. Het meest opvallend en meteen ook de belangrijkste aantrekkingskracht van de kerk zijn drie schilderijen van Tiepolo. Alle schilderingen hebben te maken met het lijden van Christus. Spectaculair is De Calvarietocht in de apsis. Christus draagt het veel te lange kruis (in werkelijkheid droegen de veroordeelden enkel de dwarsbalk) en valt van uitputting neer. Een bovenaards licht beschijnt Hem.

Lees verder

• Tien vakantieboeken voor een reis naar Italië
• Vaticaanstad bezoeken - Musea, kerken en tuinen
• Bezienswaardigheden in de wijk Castello in Venetië