Groningen - Friesland: route Winsum - Kollum - Ee - Dokkum

Wierden en terpen – twee woorden voor dezelfde woonheuvels die vanaf plm. 500 voor Chr. tot plm 12e/13e eeuw na Chr. werden opgeworpen in het noordelijk kustgebied. Er kunnen verschillende routes gereden worden om te genieten van dit bijzondere gebied, waarvan een deel, namelijk NW-Groningen en NW-Friesland met de Lauwersmeer als centrum, ook wel het Lauwersland genoemd wordt. Zo kan een route gestart worden in het Groningse Winsum die via onder andere Garnwerd en Niehove ten zuiden van de Lauwersmeer leidt naar het Friese Ee en vervolgens naar Dokkum. Terug naar Winsum kan via Lauwersoog.

Inhoud

• Winsum
• Door het Reitdiepdal naar Garnwerd
• Niehove
• Van Kollum via Ee naar Dokkum

De route begint in het wierdedorp Winsum (Gr.). Via Ezinge en Niehove komen we via de zuidkant van de Lauwersmeer in het Friese Kollum. Vandaar gaan we naar Ee en vervolgens via Dokkum en Hegebeintum naar Anjum. Daarvandaan gaan we terug naar de provincie Groningen: via Lauwersoog. We bereiken Vierhuizen en rijden via ULrum en Eenrum. Van Eenrum kan via Maarhuizen Winsum weer bereikt worden. Wie nog een extra ommetje wil in het Groninger gebied rijdt via Baflo, Middelstum, Loppersum en Bedum weer terug naar Winsum.

Winsum

Eigenlijk is het Winsum-Obergum. Het is een mooi wierden-tweelingdorp, gunstig gelegen aan water- en landwegen. De twee delen zijn gescheiden door het Winsumerdiep, maar toch verbonden: in het centrum door ‘De Boog’ en de Jeneverbrug. Twee dorpen, dus twee wierden en twee historische kerken. Ook zijn er twee historische molens, maar die staan beide in het dorp Winsum. Eigenlijk drie dorpen trouwens: ook Bellingeweer, aan de zuidkant van Winsum, is op een aparte wierde gebouwd. In Obergum staat de historische dorpskerk waar je hem verwacht in deze soort dorpen: bovenop de wierde. In Winsum niet. Daar leidt de Hoofdstraat over de wierde en staat de historische kerk terzijde. Evenzogoed een fraai monument, mogelijk wel zo’n duizend jaar oud, dat vooral opvalt door een hoge trap aan de buitenkant van de toren. Bellingeweer had tot in de 19e eeuw ook een eigen kerk. In 1824 werd het gebouw afgebroken. Het kerkhof is er nog.

Door het Reitdiepdal naar Garnwerd

Van Winsum naar Garnwerd rijden we door een, cultuur-historisch gezien, bijzonder interessant gedeelte. Dit is het gebied waar eens de oude Hunze kronkelde en waar sinds plm 1000 na Chr. aanpassingen in de loop van de waterwegen plaatsvonden die sporen in het landschap hebben nagelaten die ook nu nog zichtbaar zijn. Later werd de naam van de rivier: Reitdiep, dus we rijden nu door het Reitdiepdal.

Garnwerd

We gaan door dat Reitdiepdal via een bochtige B-weg naar het pittoreske dorp aan de rivier: Garnwerd. De historische kerk bevindt zich ook hier op de wierde. Befaamd is het Burg. Brouwersstraatje, waarvan gezegd wordt dat het de smalste (auto)weg van het land is. En over befaamd gesproken, dat predikaat geldt in Garnwerd in de eerste plaats voor Café Hammingh, prachtig gelegen op de oever van het Reitdiep. Ook verderop aan de oever vindt de bezoeker horeca en gelegenheden om te recreëren.

Via het kleine, sfeervolle Feerwerd naar Ezinge. Een must in deze route, want hier is het Wierdenlandmuseum. Tegenwoordig is het gevestigd in een nieuw, groot onderkomen aan de Van Swinderenweg. Zo wordt de bezoeker op een riante en boeiende wijze geïnformeerd over de wierden/terpen, de opbouw van het landschap, archeologische vondsten en het wierdenonderzoek van professor Van Giffen in de jaren 1931-1934 in dit dorp. Wie het in werkelijkheid wil zien kan terecht bij de historische kerk – met losstaande toren - aan de Torenweg. Vanwege de afgravingen en onderzoek door Van Giffen, bevindt het gebouw zich nu op de rand van de hoogte.

Niehove

Via Saaksum en Oldehove (ook wierdendorpen en ook de moeite waard) rijden we naar Niehove, een prachtig voorbeeld van een goed bewaard gebleven radiair wierdendorp. Het heeft een bijzonder authentieke sfeer; is vereeuwigd op de bekende schoolplaat die een beeld geeft van een terpdorp. Niehove is een van de ‘villages of tradition’, een internationale netwerk van bijzondere plattelandsdorpen . Maar liefst drie dorpen in Lauwersland (van de totaal acht in Noord-Nederland) mogen zich tooien met dit predikaat: Niehove, Veenklooster en Eenrum. (zie www.villagesoftradition.nl).
Het bezoekerscentrum in Niehove is gevestigd in de eeuwenoude kerk bovenop de wierde.

Vanaf Niehove gaan we aan de zuidkant van de voormalige Lauwerszee van de provincie Groningen naar de provincie Friesland – twee provincies, maar landschappelijk gezien in deze regio een eenheid. Van Niehove kunt u ‘binnendoor’ via Kommerzijl (geen wierde-, maar een dijkdorp, met een zijl=sluis), Munnekezijl, Pieterzijl naar Kollum. Of via Niezijl en een stukje N355 langs Grijpskerk naar Buitenpost en vandaar naar Kollum.

Van Kollum via Ee naar Dokkum

Kollum ligt op de grens van de wâlden en het terpengebied. In de Voorstraat bij de historische hervormde Maartenskerk is duidelijk te zien dat ook Kollum in oorsprong op een terp is gebouwd. Kollum zou ooit officieel een stad worden. ‘t Is niet doorgegaan, maar de stedelijke allure heeft het nooit verloren en ’t is in ieder geval het koopcentrum van de regio.
In het streekmuseum ’Oudheidkamer Mr. Andreae’ aan de E. Wendstraat is het nodige te vinden over de historie van Kollum. Van Kollum gaan we verder via Dokkumer Nieuwe Zijlen. Die ’nieuwe sluizen’ werden hier in1729 gebouwd. Ze vervingen de zijl in Dokkum, die zijn functie had verloren vanwege de afsluiting van de zeearm (Dokkumer Grootdiep).

Engwierum, Ee, Oostrum, Dokkum

Binnendoor kronkelen we naar Dokkum. We gaan via Engwierum naar Ee. Het is een knus, heel mooi bewaard gebleven terpdorpje – heeft niet voor niets een beschermd dorpsgezicht. Er zijn meerdere routes mogelijk van Ee naar Dokkum. Bij voorbeeld via het kleine terpdorpje Oostrum.

Lees verder

• Groningen - Friesland: route Dokkum - Hogebeintum - Anjum
• Groningen - Friesland: route Anjum - Ulrum - Baflo
• Wierdenroute Noord-Groningen: Baflo-Loppersum-Bedum-Winsum