Chicoutimi/Saguenay: van papierindustrie naar toerisme

Chicoutimi in de Canadese provincie Québec was vroeger 'the place to be' als je wilde werken in de papierindustrie. Nu is de fabriek niet meer in werking maar kan je er als toerist gaan kijken hoe het er vroeger aan toe ging. Voor de kinderen is er in Chicoutimi een fantastisch verkeerspark, waar je kan gaan leren hoe je met de auto moet rijden en dat je je aan de verkeersregels moet houden. Voor wie meer van de natuur houdt, is er de wilde Saguenay en een eindje verderop het mooie Lac Saint-Jean.

Ligging van Chicoutimi

Chicoutimi ligt in Zuidoost-Canada, in de Franstalige provincie Québec. Je komt Chicoutimi tegen op de oever van de Saguenay wanneer je van de Sint-Lawrencerivier naar het Lac Saint-Jean trekt. Chicoutimi ligt op zo'n 500 kilometer van Montreal en op zo'n 200 kilometer van Québec. Ottawa bevindt zich op 650 kilometer en vanuit Toronto moet je een dikke duizend kilometer rekenen. Een peulschil in dit enorme land! Chicoutimi ligt op de plaats waar de Chicoutimirivier zich in de Saguenay werpt.

Geschiedenis van Chicoutimi

Wilde Saguenay

Chicoutimi ligt op de oever van de wilde Saguenay. Daardoor bleef de streek lange tijd onbereikbaar voor de eerste ontdekkingsreizigers. Op de plaats waar de Saguenay zich in de Sint-Lawrencerivier werpt, kolkte het water zodanig dat niemand er oorspronkelijk over durfde varen. Toen ze uiteindelijk toch de Saguenay konden opvaren, ontdekten de Fransen een fantastisch mooi gebied. Ook voor de indianen was Chicoutimi een plaats waar het water diep en wild was. Chicoutimi werd dan ook een rustplaats en een plaats waar de verschillende stammen elkaar ontmoetten.

Handelspost

In 1671 wordt er op de oevers van de rivier, ter hoogte van het huidige Chicoutimi, een handelspost gebouwd. Ook de indianen verzamelden rond de handelspost om hier hun pelzen te verkopen. Naast de handelspost wordt al snel een kapel gebouwd. Het doel? Indiaanse zieltjes winnen voor het katholieke geloof. Al snel wordt Chicoutimi de grootste handelspost voor bonthandel van Canada. We spreken ondertussen 1684.

Achttiende eeuw

In de achttiende eeuw gaat de bonthandel teloor. Indianen hebben de gebieden uitgemolken en de economische situatie is ook weinig favorabel voor de bonthandel. Ook heeft de handelspost een slechte naam en spreekt men er van corruptie. Alles is er vervallen en de indianen zijn meer zat dan nuchter. In 1720 neemt Pater Laure de zaken weer in handen en stelt er orde op zaken. Na hem komt Pater Clade Godefroy Coquart en ook onder hem bloeien de zaken.

Engelse overheersing

Wanneer het gebied in Engelse handen valt, wordt ook de bonthandel opgeëist als oorlogsbuit. In 1842 sticht de Schotse Peter McLeod officieel Chicoutimi op de plaats van de vroegere handelspost.

Twintigste eeuw

In het begin van de twintigste eeuw bloeit Chicoutimi als centrum van de papierindustrie. De spoorweg die er in 1893 werd aangelegd, bevordert ook het handeldrijven in de streek. In 1896 stichten de ondernemers Dubuc en Guay de Compagnie de Pulpe de Chicoutimi. In 1898 begint de eerste molen te draaien en wordt er houtpulp gemaakt. Tot 1930 is Chicoutimi een welvarende stad. Maar dan maakt de economische crisis hier een einde aan. Daarna zal de stad eerder toeristisch en administratief zijn. In 1950 wordt er een weg aangelegd die Chicoutimi rechtstreeks met Québec verbindt. In 2002 fuseert Chicoutimi met steden in de buurt en worden ze samen de stad Saguenay, maar velen blijven Chicoutimi zeggen. De stad Chicoutimi heeft twee zustersteden: het Franse Angoulême en het Canadese Camrose.

Papierindustrie en bezoek papierfabriek

Papierpasta wordt exportproduct

De papierfabriek werd gebouwd in 1896 naast een waterval in de Chicoutimirivier. In 1910 werd de Pulperie van Chicoutimi de grootste Canadese producent van papierpasta voor de Europese markt. Aan hout, de grondstof, geen gebrek in de buurt! De elektriciteit werd geleverd door de rivier. Tijdens de winter, wanneer het water bevroren was en er dus geen elektriciteit kon geproduceerd worden, gingen de arbeiders naar het Kénogamimeer om daar hout te kappen. Wanneer het ijs smolt, werd het hout via de Chicoutimirivier vervoerd naar het kunstmatig aangelegde Meer Dubuc. Daarna kon er in Chicoutimi weer papierpasta worden geproduceerd.

Economische crisis en toeristische trekpleister

Door de grote economische crisis sloot de papierfabriek haar deuren in 1930. De terreinen lagen er verlaten bij. In 1978 werd de fabriek gered van afbraak. Alles werd gerenoveerd en de machines werden opgeblonken. Daarna werden de gebouwen van de papierfabriek opengesteld voor het publiek. Het gebouw herbergde zo'n 26.000 objecten. Geregeld werden er culturele activiteiten georganiseerd in molen 3. In 1984 wordt het geheel als historische site geklasseerd.

Natuurramp!

In 1996 vaagde een hevige regenval een deel van de papierfabriek weg. Een echte aderlating voor de streek en dus moest er opnieuw met renovatiewerken worden gestart. In 2009 gingen de deuren van het museum weer open. De tentoonstelling is nu interactief en modern. Je vindt de papierfabriek, de pulperie, in de Rue Dubuc, op nummer 300 en je kan ze bezoeken van half juni tot half september.

Huis van schilder Arthur Villeneuve

In het gebouw van de Papierfabriek bevindt zich het huis van de naïeve schilder en barbier Arthur Villeneuve. Het huis werd opengesteld in 1996. De muren van het huis werden vanaf 1957 door Arthur Villeneuve omgetoverd tot een fresco die verhalen vertellen van de regionale geschiedenis maar ook van de wereldgeschiedenis. In 1959 stelde hij zijn huis open voor het publiek. Niet iedereen was hier even gelukkig mee. Arthur Villeneuve schilderde naast de muren van zijn huis ook zo'n 4000 schilderijen en 2000 tekeningen, dit tot aan zijn dood in 1990. Zijn werk was erg controversieel: was dit kunst of niet? Toch werd het tentoongesteld in verschillende gerenommeerde musea. Na zijn dood werd zijn werk cultureel erfgoed van Québec. In 1994 werd zijn huis verhuisd naar de Papierfabriek: een huis in een huis.

Verkeerspark voor kinderen

In de Rue Pinel, op nummer 200 vind je een leuke attractie voor kinderen. In een mini-stad, met kerk en al, kunnen de kinderen in kleine autootjes rondrijden in de straten en meer leren over het verkeer en de wegcode. De verkeerslichten springen op rood en de spoorweg gaat dicht. Het vriendelijke personeel geeft tekst en uitleg in sappig Canadees Frans. Wie haalt er zijn rijbewijs op het einde van de rit? Ook worden er geregeld theatervoorstellingen gegeven voor kinderen.

Musée du Saguenay

Het musée du Saguenay vind je in de Rue Jacques Cartier Est, op het nummer 534. Een etnologisch en kunstmuseum. Veel informatie over het leven van de indianen, meer bepaald over de jacht en over hun dagelijks leven. Verder ook inzicht in het leven van de pionniers, reconstructies van een atelier en van verschillende kamers uit een Canadees huis van het begin van de twintigste eeuw.

Pittoreske stad met mooie kathedraal

Chicoutimi is een relatief grote stad. Ze is modern en er is veel animatie mede dankzij het feit dat de Universiteit van Québec hier gevestigd is sinds 1973. De meer dan 150 culturele centra zijn allemaal in het centrum van Chicoutimi gelegen en vormen zo de "croissant culturel". Door de enorme hoeveelheid water van onder andere de Saguenay is het vaak mistig in Chicoutimistad. De fjord waarin de Saguenay stroomt, zorgt dan weer voor de nodige wind.

Betekenis van de naam Chicoutimi

In de taal van de Montagnais-indianen betekent Chicoutimi "waar het diep is". Wanneer de indianen van het Lac Saint-Jean kwamen en naar de Sint-Lawrencerivier voeren, riepen ze op deze plaats steeds "tcheko timi", wat zoveel betekende als "eindelijk diep". In de loop der jaren werd de naam van de stad op verschillende manieren geschreven en uitgesproken, maar nu is Chicoutimi de enige officiële naam.

Blazoen van de stad

Het blazoen van de stad is onderaan rood met hierop een zeilboot. Het bovenste gedeelte is blauw. In het midden een gele kroon en aan weerskanten van de kroon een gele lelie.

Steile straten

De straten van Chicoutimi zijn erg steil. Het zijn de steilste straten van heel Canada en ze behoren zelfs tot de steilste van de wereld. De steilste straat van Chicoutimi, de Rue Saint-Léon, heeft een stijgingspercentage van 18%. Het stijgingspercentage van de steilste straat ter wereld in Nieuw-Zeeland, bedraagt 19%.

Kathedraal Saint-François-Xavier de Chicoutimi

De karakteristieke kathedraal van Chicoutimi, die je overal van ver ziet, dateert uit 1922. Ze vervangt de twee originele kathedralen, die beide in vlammen opgingen. De kathedraal van 1922 is van de architecten Lamontagne en Gravel. Er kunnen 1500 mensen in plaatsnemen. Op het fronton van de kathedraal zie je Saint-François-Xavier, een missionaris die hier leefde van 1506 tot 1552 en die de patroonheilige is van de kathedraal. In de koepel bevinden zich prachtige fresco's, geschilderd door Monti. Deze schilder was verlamd aan zijn benen door een ongeluk in 1911. Iedere dag moest hij met katrollen naar boven worden gehesen. Ook de glasramen van de kathedraal zijn prachtig. In de kathedraal is er een monumentaal orgel aanwezig.

Carnaval

Wie in Chicoutimi is half februari moet er zeker gaan kijken naar de carnavalsstoet. Alle inwoners verkleden zich als hun voorouders. Je gaat zo'n honderd jaar terug in de tijd, zowel wat kleding als wat keuken betreft. Mensen met bevermutsen en vrouwen met veel kant en tulle, standjes met oude ambachten en standjes met lekkernijen uit ver vervlogen tijden. Deze festiviteiten duren zo'n tien dagen.

Wilde Saguenay

Vanuit Chicoutimi kan je een boottocht van vier uur maken naar Sainte-Rose-du-Nord. Vanop de boot kan je genieten van de wilde Saguenay en van de prachtige fjord. Je komt er voorbij adembenemende landschappen en steile rotspartijen. Een van deze rotspartijen werd le Tableau genaamd en is zo'n 150 meter hoog.

Sainte-Rose-du-Nord

Aan de overkant van de Saguenay ligt een slaperig postkaartdorp: Sainte-Rose-du-Nord. Enkele witte huizen, een strandje en een mini-haven, meer is er niet te zien. Maar de plek straalt nog meer rust en vrede uit dan de rest van de streek. De mensen zijn er vriendelijk en je kan er overnachten en eten. Vanuit de haven vertrekken er excursies door de fjord. Vanop de rotsen buiten het dorp heb je een schitterend uitzicht op het dorp en de haven. In het Natuurmuseum in de Rue de la Montagne maak je kennis met de lokale fauna en flora. Sainte-Rose-du-Nord is zeker een bezoekje waard wanneer je in de buurt bent!

Lac saint-Jean

Wanneer je verder het binnenland inrijdt, kom je bij het Lac Saint-Jean. Een meer met op de oevers enkele pittoreske dorpen met een rijke geschiedenis. Voor wie meer over de streek wil leren zijn er de boeken van Marie-Bernadette Dupuy. In haar zesdelige saga die zich in dit deel van Canada afspeelt, beschrijft ze het leven van de arbeiders van de papierindustrie, het dagelijkse leven aan het Lac Saint-Jean en in het dorpje Val-Jalbert en de gebruiken van de plaatselijke Montagnais-indianen.

De beste periode om te reizen

Winter en zomer

Het spreekt voor zich dat het in de winter bitter koud is in deze periode en dat de sneeuw er meters hoog ligt. Ideaal voor wie aan wintersport wil doen of die eens graag met de hondenslee op pad gaat. In maart en april begint het te dooien maar dan is er overal modder en gesmolten sneeuw. In de zomer stijgt het kwik al eens tot minder aangename temperaturen. Men heeft er dan ook last van maringouins. Vervelende, kleine muggen die meestal in groten getale aanwezig zijn en die kleine stukjes van je huid wegbijten. Je vindt ze vooral in gebieden met veel stilstaand water en die zijn er nu eenmaal veel in deze streek. Ondanks de hitte tijdens de dag is het aangeraden om 's avonds een trui te voorzien want de temperatuur kan snel zakken wanneer de zon weg is. Ook op het water kan het zelfs in de zomer frisjes zijn.

Voor- en najaar

De beste periodes om Zuidoost-Canada te bezoeken zijn dan ook de maanden mei-juni en het najaar. De temperatuur is er dan heel aangenaam en er zijn nog niet al te veel toeristen. Met wat geluk kan je in het najaar rond half oktober genieten van een prachtige nazomer met fantastische kleuren, het zogenoemde été indien of indian summer. Deze zeer korte periode met zachte temperaturen wordt zo genoemd omdat de indianen er van profiteerden om hun winterreserves nog wat extra aan te vullen. Het is een periode om van te genieten want van het ene moment op het andere kunnen er dikke pakken sneeuw vallen en is het gedaan met de kleurenpracht.