De zonnewijzer van de Notre-Dame in Saint-Omer (FR)

In de Franse regio Nord-Pas-de-Calais, in het groene moerasland achter de Opaalkust ligt de stad Saint-Omer. Hier vormt de kathedraal van Notre-Dame een belangrijk monument. Het is tevens een herkenningspunt of "landmark" zoals het in de Engelse taal zo mooi genoemd wordt. In en rond deze kathedraal zijn een aantal kunstwerken en andere bijzonderheden te bewonderen. De zonnewijzer boven de zuidelijke ingang is er één van.

Geschiedenis

De bouw van deze prachtige gotische kathedraal begon met het koor in 1200, en ging verder in de 13e, 14e en 15e eeuw. De zonnewijzer zelf werd gerealiseerd in 1610 en is terug te vinden boven het timpaan van de zuidelijke ingang. Dit timpaan beeldt het Laatste Oordeel uit, waaruit we kunnen besluiten dat dit de hoofdingang is.

De zonnewijzer werd besteld door het kapittel van kanunniken wiens wapen (drie gouden denappels op veld van azuur) op de sluitsteen van het rozet onder de zonnewijzer te zien is. Hij werd aangebracht als ijkinstrument voor de prachtige astronomische klok in de kathedraal die uit 1555 dateert. Hij werd natuurlijk ook gebruikt door de bevolking om de horloges juist te zetten.

Technisch

De zonnewijzer bevat drie aanduidingen:

Het zonne-uur

Doordat de schaduw van de volledige stift op of tussen de rode strepen valt kan je het zonne-uur aflezen, uiteraard was er in die tijd nog geen zomer- of wintertijd.

De datum

Het uiteinde van de schaduw valt tussen de blauwe gebogen lijnen die de dierenriem vertegenwoordigen. Als dit uiteinde op een bepaalde lijn valt (bijvoorbeeld Ram) betekent dit dat je in het begin van die periode bent (rond 21 maart), in het midden tussen twee lijnen betekent dat je ongeveer 15 dagen verder bent, dus ongeveer 6 april.

Het Italiaanse uur

Dit geeft aan hoeveel uren er voorbij zijn sinds de vorige zonsondergang. Als het uiteinde van de schaduw bijvoorbeeld op 20 valt, dan weet je dat de vorige zonsondergang 20 uur geleden is, en dat de zon dus binnen 4 uur weer onder gaat.

Dit is de enige zonnewijzer in de regio Nord-Pas-De-Calais die de Italiaanse uuraanduiding weergeeft. Dit komt door de aanwezigheid van de astrologische klok in de kathedraal die dezelfde soort informatie geeft.

Nauwkeurigheid

Een zonnewijzer op historische gebouwen geeft nooit helemaal correct onze moderne officiële tijd aan. Omdat het tegenwoordig zowel in Lissabon, Parijs en Berlijn op hetzelfde ogenblik 12:00 moet zijn, is er overal wel een verschil waar te nemen tussen het ogenblik dat de zon op die plaats haar hoogste stand bereikt heeft en het middaguur op horloge of radio. Tevens hebben we ons systeem van zomer- en wintertijd, waardoor de werkelijke en de officiële tijd nog verder kunnen afwijken.

Er bestaan tabellen om de aflezing van de zonnewijzer te corrigeren naar de officiële tijd, maar dat zou ons te ver leiden. Om een idee te geven van de correcties op deze zonnewijzer:

• Op 1 april moet men 1:54 uur toevoegen.
• Op 21 oktober moet men 1:36 uur toevoegen.
• Op 1 november moet men 00:35 uur toevoegen.

Bekendheid

Over deze zonnewijzer is weinig terug te vinden in de toeristische gidsen die deze streek behandelen. Of het nu de Gouden ANWB of de Groene Michelin is, of Le Routard of Le Petit Futé, nergens vinden we een woordje uitleg over dit toch wel bijzonder instrument.

De reden hiervoor is echter zeer eenvoudig: de zonnewijzer is nog maar recentelijk gerestaureerd (juli 2014), en daarvoor was hij zo onopvallend dat hij het vermelden waarschijnlijk niet waard was.