De Kerk van de Clerus in Porto: barok en Manuelstijl

De “Kerk van de Clerus” (Igreja dos Clérigos) met haar karakteristieke klokkentoren is een markant punt van de stad Porto. De begaafde schilder, beeldhouwer en architect Nicolau Nasoni heeft deze kerk ontworpen en gebouwd.

Clerigos toren

De “Kerk van de Clerus” (Igreja dos Clérigos) met haar karakteristieke klokkentoren is een markant punt van de stad Porto. Porto ligt in noord Portugal en is gemakkelijk te bereiken via vliegveld Porto. Tijdens een stedentrip Porto is deze kerk een aanrader. De bouw van deze barokke kerk werd gestart rond 1730. Nicolau Nasoni was een schilder en architect die van oorsprong uit Italië kwam. Hij kreeg de opdracht deze kerk te bouwen. Hij heeft deze kerk een bijzonder, barok karakter gegeven. Het was een van de eerste bouwwerken die een elliptische grondvorm had. Deze kerk is uitbundig versierd. Thema's uit de barok, bijvoorbeeld schelpen en slingers keren regelmatig terug. Op de kerk is een afbeelding van een wierookboot aangebracht. Met de bouw van het meest markante punt, de indrukwekkende klokkentoren werd pas vanaf ongeveer 1755 gestart. Voor de kenners is duidelijk te onderscheiden dat deze toren geïnspireerd is door een Toscaanse klokkentoren. Het bouwwerk is opgebouwd uit zes verdiepingen. Men dient ruim tweehonderd treden te bedwingen voordat men het hoogste punt van deze constructie heeft bereikt.

Handtekening van Nicolau Nasoni: houtsnijwerk

Het werk van deze veelzijdige kunstenaar is te herkennen aan hout gedecoreerd met gouden bladeren. Indien u in Porto bijvoorbeeld naar de kerk van de Franciscanen gaat kunt u zich helemaal verbazen over het met goud gedecoreerde houtwerk. Dit is vreemd indien u bedenkt dat de Heilige Franciscus een gelofte van armoede had afgelegd. Deze kerk is trouwens niet door Nicolau Nasoni gedecoreerd. Het overdadig gebeeldhouwde hout met gouddecoratie is typisch voor de barok in Portugal. Werkelijk alles werd gedecoreerd met deze kunstvorm. De beeldhouwwerken, altaren, zelfs de balkadijns werden in gebeeldhouwd hout met gouddecoratie uitgevoerd. Dit werd bewust gedaan. De katholieke kerk wou ontzag inboezemen bij haar volgelingen. Ook de ontwerpen voor religieus zilverwerk vertoonden repeterende thema's: guirlandes, bladeren en gevleugelde engelen.

Andere bouwwerken van Nicolau Nasoni

Naast de Igreja dos Clérigos heeft Nicolau Nasoni ook nog een aantal andere gebouwen op zijn naam staan. Dat zijn : een bouwdeel van de kathedraal van Porto, het paleis van de aartsbisschop en de Misericórida kerk. In Porto was zijn eerste opdracht het vervaardigen van fresco's op de muren van de kathedraal. Vervolgens kreeg hij de opdracht om de kathedraal weer aan de eisen van de toenmalige tijd te laten voldoen. De oorspronkelijke, romaanse stijl overheerste namelijk nog. Hij vervaardigde een schitterend altaarstuk in een flamboyante barokke stijl. Deze stijl wordt heden ten dage ook wel de Manuelstijl genoemd. Het zilveren altaarstuk bevat onder meer gedraaide kolommen, slingers en vliegende engelen. Daarnaast werd een loggia (een half open galerij) aangebouwd. Aan de ene kant grenst deze constructie tegen de kerk. Aan de andere kant is zij open. Deze loggia werd gedecoreerd met schitterende tegels. De tegels heten azulejos en worden in Portugal veelvuldig voor decoratie gebruikt.

Achtergrond van Nicolau Nasoni

Eigenlijk heette deze begaafde man Niccoló Nasoni. Hij werd rond 1690 in de Toscane geboren en werd ruim tachtig jaar oud. Hij ligt begraven in de Igreja dos Clérigos. Op zijn eigen verzoek ligt hij in een anoniem graf. In zijn beginjaren heeft hij nog enige bouwwerken in Italië verwezenlijkt. Voor Ferdinando de Medici bouwde hij een aantal bouwdelen voor de kathedraal van Siena. Vanaf 1723 was hij twee jaar werkzaam op Malta als schilder en decorateur. De decaan van Porto was onder de indruk van hem en nodigde hem uit om naar Porto te komen. Hier bleef hij tot aan zijn dood. Hij bereikte de gezegende leeftijd van tachtig jaren.

Lees verder

• Azulejos: typische decoratie in Portugal
• Paleis van Queluz: het Versailles van Portugal bij Lissabon
• Manuelstijl: overvloed in Portugal na ontdekkingsreizen
• Guimarães bij Porto in Portugal en Culturele hoofdstad 2012
• Évora bij Lissabon: 200 jaar middelpunt kunst en cultuur!