Helgoland – Duits rotseiland in de Noordzee

Helgoland is een eiland in de Noordzee. Het is een Duits rotseiland dat op 50 kilometer ten noorden van het Waddeneiland Wangerooge ligt en zo’n 65 kilometer ten noordwesten van Cuxhaven. Het behoort zelf niet tot de Waddeneilanden. Het is een bijzonder eiland, door zijn hoge rode kliffen, milde klimaat en roerige geschiedenis. Het behoorde eens toe aan Denemarken, toen aan Groot-Brittannië en tegenwoordig aan Duitsland. Het was lang geleden een groter eiland dat door een stormvloed in tweeën werd gesplitst.

Het rode rotseiland in de Duitse Bocht

• Helgoland - eiland in de Noordzee
• Helgyeland
• Heligoland
• Helgoland-Düne
• Klimaat van Helgoland
• Geologie van Helgoland
• Deens – Brits – Duits
• Vervoer naar Helgoland
• Beroemde bezoekers - Goethe en Kafka
• Bezienswaardigheid - Lange Anna
• Tot slot over Helgoland

Helgoland - eiland in de Noordzee

Helgoland is een rotseiland in het deel van de Noordzee dat Duitse Bocht heet. Het ligt ten noorden van de Waddeneilanden maar is zelf geen Waddeneiland. Helgoland is een Noordzee-eiland, dat onderdeel is van de Duitse deelstaat Sleeswijk-Holstein. Anders dan de zandige Waddeneilanden is Helgoland een rotseiland. De kust bestaat uit hoge steile wanden van vooral roodkleurige rotsen. Op die rotskust nestelen duizenden vogels.

Het eiland is nog geen 2 km² groot (1,7 km²) en bestaat uit een laag en vlak deel dat Unterland wordt genoemd en een hoog gedeelte, dat Oberland heet. Het hoge deel ligt ongeveer 60 meter boven de zeespiegel. Naast het hoofdeiland ligt nog een eiland dat Helgoland-Düne heet. Op beide eilanden wonen iets minder dan 1500 mensen (2019). De taal van het eiland is het Halunder freesk, een Noord-Fries dialect.

Helgyeland

Het eiland ligt behoorlijk afgelegen, maar in de 7e eeuw wisten de Friezen het te vinden. Zij bewoonden het en noemden het Helgyeland; het heilige land.

Friesen-droapen

Eens in de drie jaar is er een festival op Helgoland dat Friesen-droapen is genoemd, Friese ontmoeting. Bijdragen aan het festival komen uit de gehele Friese streek, van het IJsselmeer tot de Duits-Deense grens. Er is klederdracht te zien, muziek te horen en er zijn volksdansoptredens in traditionele kostuums. Tot 1998 heette het festival Sternfahrt der Friesen. In 2019 staat Friesen-droapen weer op de agenda.

Heligoland

Helgoland is de Duitse benaming voor het eiland. In het Engels wordt het Heligoland genoemd en in het Deens Deät Lun, dat Het Land betekent.

Helgoland-Düne

Helgoland vormt een eenheid met het eilandje dat er naast ligt, Helgoland-Düne. Dat is een kalksteen-zandeiland en bestaat uit duinen en stranden. Op dit eilandje voelen grijze zeehonden of kegelrobben zich goed thuis. Het eilandje heeft twee prachtige brede stranden, waar zeehonden rusten en ook mensen liggen te zonnen. Het ligt iets ten oosten van het hoofdeiland. Düne is ook een scholekstereiland.

Klimaat van Helgoland

Helgoland ligt in de Noordzee, in open zee, waar het tijdens stormen flink tekeer kan gaan. Het eiland heeft een mild zeeklimaat, met koele zomers en zachte winters die worden beïnvloed door warme golfstromen. In de zomer is het er 15 tot 20 graden en in de winter is het er enkele graden boven nul. Het eiland kent een lange zachte herfst. Het is één van de meest zonnige plekken van Duitsland.

Geologie van Helgoland

De rotsen van Helgoland bestaan voor het grootste deel uit rood zandsteen. Het kalkzandsteen bestaat uit verschillende lagen en is niet alleen rood of roestbruin. Er zijn ook wat lichtere kleuren steen te bespeuren: het zijn bontzandsteenkliffen. Ze zijn ontstaan in het Trias en Krijt. Düne had oorspronkelijk ook kalkzandsteenrotsen, maar in de loop der eeuwen werd er open mijnbouw gepleegd en kalk en gips gewonnen. Er zijn geen kliffen en rotspartijen meer te zien. Onder water liggen nog wel klippen, die bij eb boven het lage water uitsteken. Er groeien wieren op die in grote hoeveelheden op het Düne-strand aanspoelen. Op het strand zijn ook vuurstenen uit het Krijt en fossielen uit Trias en Krijt te vinden.

Stormvloed

Het eiland heeft regelmatig te lijden van stormvloeden. Berucht is die van 1720, toen er zoveel zand werd weggespoeld dat het eiland in tweeën splitste. Sindsdien is Helgoland verdeeld in hoofdeiland en strandeiland. Er zit zo’n achthonderd meter zee tussen de twee, een engte die in de loop der eeuwen breder is geworden. Er zijn wel eens plannen geopperd het zeegat vol te storten met zand en zo de twee eilanden weer te verbinden, maar de bevolking wil er niet aan.

Deens – Brits – Duits

Helgoland heeft een rijke geschiedenis en behoorde eens toe aan de Denen (tijdens de stormvloed van 1720 was het eiland Deens). In 1807 veroverde Groot-Brittannië het op Denemarken. Het is nu een Duits eiland omdat Groot-Brittannië en Duitsland ruilden: in 1890 werd Zanzibar Brits en Helgoland Duits. Met een kleine onderbreking na de Tweede Wereldoorlog bleef het een eiland onder Duits gezag.

Marinebasis

In de Eerste Wereldoorlog was Helgoland een marinebasis en Adolf Hitler liet er daarna een grote versterkte basis voor onderzeeërs van maken, een vesting met bunkers en een onderaards gangenstelsel van dertien kilometer. Hitler wilde er de grootste ijsvrije marinehaven van Duitsland bouwen. Tijdens de Tweede Wereldoorlog maakten de Duitsers er een strafeiland van, voor mannen die om verschillende redenen waren opgepakt. Zij moesten de gangen in de rotsen uithakken. Er zaten Nederlanders, Belgen, Italianen en Russen gevangen. Zij worden Helgolandgangers genoemd en de gevangenen noemden het eiland Duivelseiland: het was een strafkamp waar prikkeldraad overbodig was. Sommige gevangen waren zo radeloos dat ze van de rode rotsen sprongen. Op 18 april 1945 maakten de Britten een einde aan Hitlers havenplannen en bombardeerden het eiland tot een maanlandschap. Er vielen zo’n zevenduizend bommen en wie nog op het eiland verbleef overleefde in de onderaardse gangen. De Helgolandgangers werden daarna naar huis gestuurd.

Brits oefenterrein

Na 1945 kwam Helgoland onder Britse controle. De bewoners werden geëvacueerd en de Britten bliezen alle militaire installaties op het eiland op. In april 1947 ging alles de lucht in. De bommen lieten kraters van wel veertig meter diep achter. Het eiland werd daarna, tot afgrijzen van de geëvacueerde Helgolanders, door de Britten gebruikt als militair oefenterrein. Twee Duitse studenten bezetten in 1951 het eiland uit protest en ze kregen al snel medestanders en hulp. In maart 1952 gaven de Britten het eiland terug aan Duitsland en konden de bewoners terugkeren.

Vervoer naar Helgoland

Helgoland is te bereiken per boot en per vliegtuig. Op Helgoland-Düne ligt Flugplatz Helgoland en van daar is er weer een pontje naar Helgoland, dat iedere tien minuten vaart. De veerboot vanaf het vasteland vertrekt vanaf Cuxhaven, Büsum, Hamburg, Bremerhaven en Wilhelmshaven. De overtocht vanuit Cuxhaven met de snelle boot duurt ongeveer drie kwartier. De langzame veerboot doet er 2,5 uur over.

Autovrij

Het eiland is auto- en fietsvrij. Het is zo klein dat je in twee uur een rondje Helgoland kunt lopen. Het is een mooi compact eiland om natuurwandelingen te maken. De belangrijkste bron van inkomsten is het toerisme. Ze komen voor de natuur, om kreeft te eten en voor de vogels. Mensen die last hebben van hooikoorts kunnen op Helgoland ook goed uit de voeten. Er zit namelijk bijzonder weinig stuifmeel in de lucht.

Beroemde bezoekers - Goethe en Kafka

In de negentiende eeuw werd Helgoland als het meest gezonde stukje Duitsland gezien. Of het door het gezonde imago kwam, het milde klimaat of door rotspartijen en bijzondere kleur, feit is dat Helgoland een geliefd oord van velen werd. Schrijvers en kunstenaars ontdekten het en Goethe en Kafka waren graag op Helgoland. Leni Riefenstahl danste er op de rotsen.

Bezienswaardigheid - Lange Anna

Een beroemde bezienswaardigheid is Lange Anna, een rotspunt van 47 meter hoog die het noordelijkste puntje van het eiland vormt. Lange Anna is van afstand te bekijken, niet te beklimmen. De monoliet is het symbool van het eiland. De Klippenfelsweg is een pad langs de westkant van het eiland dat naar Lange Anna loopt. De Klippenfelsweg komt ook langs de Lummenfelsen, de rode rotsen, die het kleinste beschermde natuurgebied ter wereld vormen. Lange Anna wordt in de 21ste eeuw bedreigd door erosie, er zitten enkele fikse scheuren in.

Trekvogels

Helgoland is bij de vogelaars bekend vanwege de trekvogels die op hun reis even halt houden op de rotsen. Het is een rustpunt op de route van noord naar zuid en vice versa en dat maakt het eiland bij uitstek een gebied om vogels te spotten. Je kunt er Jan van Genten, zeekoeten, Noordse stormvogels, drieteenmeeuwen en alken zien. Juni is een mooie maand om dit gebied te bezoeken. Dan zijn de kleine Jan van Genten uit het ei en in die periode springen de zeekoeten van de rotsen.

Tot slot over Helgoland

Het eiland is klein, maar heeft veel te bieden voor een fijne tijd in de gezonde Noordzeelucht. Lopen is de manier van voortbewegen en het is een verademing om even niet overal auto's te zien en even niet ergens snel naar toe te kunnen. Wandelen maakt rustig en dat is een van de succesfactoren van een bezoek aan Helgoland. Maar er is meer. Wie geïnteresseerd is in geschiedenis bezoekt het museum, wie lekker wil genieten van een heerlijk maal pakt een van de restaurantjes en wie wil jagen pakt zijn camera en fotografeert de fotogenieke rotspartijen, de vogels en zeehonden, de kleurige huizen en de ondergaande zon. De reis ernaartoe en de terugreis is een dingetje. De Noordzee kan aardig spoken en het eiland ligt in open zee. Voor mensen met hooikoorts mag het eiland dan een verademing zijn, wie gevoelig is voor zeeziekte heeft er een grensje te verleggen. Wie dat aandurft wordt beloond met een kijkje op een fantastisch eiland.

Lees verder

• Wangerooge – Duits Waddeneiland in Nedersaksen
• Fries en Frysk – een rijkstaal
• Noordzee – drukste zeestraat van Europa
• Samsø - Deens eiland dat duurzaamste van de wereld is
• Big Five van de Waddenzee - vijf grote dieren dichtbij