Romeinse overblijfselen in Duitsland: de Martberg

Tussen Pommern en Karden aan de Duitse Moezel ligt de Martberg (Mons Martis). Deze kan je enkel bereiken via de Lenus-Marsweg, een pittige, iets meer dan vijf kilometer lange wandelweg door het bos en langs weilanden. De Martberg ligt netjes halverwege. Auto's zijn hier niet welkom. Bovenop de Martberg vind je een nagebouwde Romeinse tempel en Keltische overblijfselen. De tempel kan je bezoeken maar de openingsuren zijn wel beperkt. In de tempel is ook een taverne waar je iets kan drinken en eten.

Waar ligt de Martberg?

De Martberg ligt op een heuvel, tussen Pommern en Karden. Deze heuvel bevindt zich op 118 meter boven de Moezel. Pommern en Karden liggen beide op de oever van de Moezel, zo’n twee kilometer van Klotten, na het Dortebachtal. Qua grote steden ligt het veertig kilometer onder Koblenz en zo’n vijftig kilometer boven Trier. Je vindt het begin van de Lenus-Mars weg, die naar de Martberg leidt, door de bruine borden te volgen met hierop "Martberg" en een schematische tekening van de tempel. Aan de kant van Pommern is de weg flink steil met enkele serieuze haarspeldbochten. In het dorp Pommern laat je je auto staan en begin je aan de Lenus-Mars-weg.

De Lenus-Mars weg

Tussen Pommern en Karden ligt over de bergtop de Lenus-Mars weg, een pittige, iets meer dan vijf kilometer lange wandelweg. Je mag de Lenus-Mars-weg niet op met de auto. Doe je het toch, dan zou je wel eens problemen kunnen krijgen met een eventuele tegenligger, want de wandelweg is slechts één auto breed. Tijdens het weekend worden er wel pendelbussen ingezet om naar de Martberg te gaan, want voor mensen die slecht te been zijn, is het anders niet mogelijk om boven te raken.

Zowel in Pommern als in Karden staan informatietafels over de wandelweg met een kaart. Ergens in het midden, op de Martberg, op zo’n 100 meter boven de Moezel, liggen een reconstructie van een Romeinse tempel en overblijfselen van een Keltische nederzetting (oppidum). Hier kan je meer leren over de versmelting tussen Keltische en Romeinse cultuur. Het heiligdom was gewijd aan de god Lenus Mars, vandaar de naam Martberg (Mons Martis). Met de reconstructie werd in 2004 begonnen, maar de opgravingen dateren al van het einde van de negentiende eeuw. De hele weg lang staan informatietafels met uitleg over de opgravingen, over de vondsten en over de Keltische en de Romeinse nederzetting. Hier en daar staan ook mooie beelden, zoals een houten beeld van een Keltische krijger, een kastoor en dat van een Romeinse vrouw.

De Martberg

Vondsten

Op het hoogtepunt van de Romeinse cultuur (ca. 200 NC) stonden op de Martberg talrijke tempelgebouwen. Na jarenlange opgravingen werd een deel van de tempelgebouwen gereconstrueerd. Op deze site kan men altijd vrij rondlopen, ook als de tempel dicht is. De vondsten die men deed op de site (Keltische en Romeinse muntstukken, kledinggespen, wapens en sieraden) zijn te bezichtigen in de Keltisch-Romeinse afdeling van het Stiftsmuseum van Treis-Karden. Ook vind je hier overblijfselen van de rituele vieringen van de Martberg. In het Bürgerhaus van Pommern, Am Spilles, is eveneens een tentoonstelling over de opgravingen en over de vondsten. Nog andere vondsten werden overgebracht naar het Landesmuseum in Koblenz.

De site

Op de site van de Mons Martis vind je zowel een nagebouwde Romeinse tempel als een nagebouwd Keltisch huis. Vermoedelijk stond hier in de Romeinse tijd een hoofdgebouw met drie kleinere gebouwen. Voorlopig (2016) werd enkel het hoofdgebouw en een klein gebouw gereconstrueerd, alsook een stuk zuilengalerij. Van de Kelten werd een woonhuis, een schuur en een oven nagebouwd. Ook staat er een Keltische grafzuil. Je mag altijd naar de site komen en vrij tussen de gebouwen rondlopen. Tijdens het weekend en op feestdagen mag je van mei tot oktober ook de gebouwen binnen, mits het betalen van twee euro per persoon. Jonger dan twaalf? Dan mag je gratis binnen. De binnenkant van de Romeinse tempel is gedecoreerd en beschilderd en er staat een beeld van de god Lenus Mars.

Het Keltische gedeelte

De Kelten of de Treverers hadden geen tempels en geen altaren. Hun heiligdommen lagen in de natuur, waar ze erg mee verbonden waren. Zo hadden ze heilige bossen, heilige bronnen, heilige meren, heilige rivieren en heilige grotten. Het heiligdom van de Martberg dateert vermoedelijk van 50 V.C. Het bestond uit een klein vierkant, omgeven door water. Het geheel was dan weer omgeven door palissaden. Verder was er ook een bruggetje.

Op de site vind je een Keltisch huis met oven en schuurtje. Aan de overkant van de weg, midden in de wei, staat nog een huisje waar je altijd in kan. Keltische huizen werden gemaakt met palen en strooien muren. Hierop kwam een dak. Muren en daken werden nadien met leem bestreken. Er stond telkens een groep huizen bij elkaar. Mensen woonden in het dorp en deden er aan landbouw. Samen met het heiligdom werd het hele dorp of oppidum beschermd door een lange vestingmuur. Deze muur was zo'n vijf kilometer lang en was een constructie van hout, steen en aarde.

Verder zie je op de site ook een houten sculptuur met twee hoofden. Deze houten grafzuil is een kopie van een vroeg-Keltische stenen grafzuil uit 4 à 5 V.C. uit Holzgerlingen in Baden-Württemberg. In de vroeg-Keltische periode werden voorouders of goden op deze manier vereerd. Op de offerplaats werden munten en wapens neergelegd. Hiervan zijn er heel wat teruggevonden.

Het Romeinse gedeelte

Het hoofdgebouw, de cella, werd tussen de eerste eeuw N.C. en de vierde eeuw N.C. gebouwd op de voormalige Keltische nederzetting. De inheemse goden werden evenwel gerespecteerd. Deze cella is typisch voor heiligdommen aan de Moezel. De omgangstempel, een rechthoekig gebouw van zo'n 20 meter lang en 9 meter hoog, is omgeven door een zuilengalerij. Hier namen pelgrims en bezoekers tijdens het offeren plaats. In de tempel werden de goden vereerd. Op de Mons Martis was het dus de Romeinse god Lenus Mars. Een beeld van de vereerde god staat in de centrale tempel. Op de offerplaats werden gouden, bronzen en zilveren munten teruggevonden, alsook kledinggespen, kannetjes uit klei en zwaarden en lanspunten die beschadigd waren tijdens veldslagen. In het hoofdgebouw van de Romeinse tempel is tevens een café gevestigd. Spijtig genoeg is het slechts in het weekend en op feestdagen geopend. Dan kan je er koffie met een stukje taart krijgen of een heerlijk glaasje wijn. Op andere dagen moet je zelf voor je natje en je droogje zorgen. Er staat buiten een picknicktafel met banken.

Naast de cella stonden kleinere gebouwen, kapel genoemd. Op de Martberg zouden er drie nevengebouwen hebben gestaan. Op de plaats waar de oorspronkelijke kapel uit de 2de eeuw N.C. werd gereconstrueerd, werden houten palen gevonden. Dit wijst er op dat er vroeger nog een andere constructie heeft gestaan, daterend uit 4 V.C. Voor het reconstrueren van de kapel was men zeker van de oppervlakte, de afmeting en de plaats van de deur. Hoogte van het gebouw en aantal ramen konden echter niet exact achterhaald worden.

De Martberg: de moeite waard?

De Martberg is een mooie plek om te bezoeken, maar je moet het meer als een leuk onderdeel van een flinke wandeling zien. Op de site ben je al snel rond, vooral als je komt op dagen dat alles gesloten is. Doe je de wandeling enkel om de Martberg te zien, dan zou je wel eens ontgoocheld kunnen zijn.

Het uitzicht tijdens de wandeling en vanop de site in de vallei is schitterend. Op de site zelf, waan je je met wat verbeelding zo'n 2000 jaar terug in de tijd. De informatietafels op de Martberg zijn wat rommelig en onduidelijk. Je moet heel wat puzzelen voor je alles terug in de juiste volgorde en context krijgt. De Nederlandse vertaling van de teksten is wel perfect in orde.