Brandenburger Tor (Berlijn): geschiedenis van de poort

De Brandenburger Tor is een van de bekendste stadspoorten van Berlijn. De poort staat aan het einde van de bekende Unter den Linden, aan de Pariser Platz en op een steenworp afstand van de Reichstag. Deze poort vormt ook de entree naar Berlin-Mitte.

De geschiedenis

De eerste poort dateerde uit 1734. Deze was gebouwd als stadspoort, als onderdeel van een stadsmuur. In 1888 kwam de huidige poort, die een herinnering is aan koning Frederik Willem de tweede gereed. Hij is opgetrokken in de vroeg klassieke bouw. De eerste wijziging kwam van de heer Johann Gottfried Schadow, die het grote standbeeld; de Quadriga met daarop de Griekse godin Viktoria, op de tor liet ontwerpen. Deze is gemaakt in 1793.

Na de Frans-Pruisische oorlog werd de Quadriga in 1806 door Napoleon meegenomen naar Frankrijk. In 1814 haalde de Duitse maarschalk Gebhard Leberecht von Blücher de Quadriga met zijn troepen bij hun inval uit Parijs teruggehaald. De tolheffing om de stad in te komen werd in 1860 gestaakt en op de Brandenburger Tor na werden alle stadspoorten van Berlijn gesloopt.

Na het verliezen van de Eerste Wereldoorlog en het vluchten van de keizer werd de middelste poort voor iedereen toegankelijk.

Na de staatsgreep in 1933 van de nationaal-socialisten reden zij door de middelste poort, wat alhoewel iedereen er sinds 1918 doorheen kon nog steeds als zeer bijzonder word gezien. (immers het was de poort van de geliefkoosde keizer) De tweede wereldoorlog die erop volgde heeft de Brandenburger Tor geen goed gedaan. Zoals heel Berlijn raakte ook de poort beschadigd. De nationaal-socialisten schoten in de meidagen van 1945 steeds op de Quadriga om te voorkomen dat de communisten de rode vlag erop gingen hijsen. Uiteindelijk is dit toch gebeurd, maar mede door het schieten en de luchtaanvallen was er van de Quadriga niet meer dan een paardenhoofd en wat andere brokstukken over.

In september 1956 werd besloten om de Brandenburger tor te renoveren. Als geluk bij een ongeluk bleek al die tijd de originele mallen van de Quadriga nog steeds te bestaan, en kon de Quadringa dus snel herbouwd worden. Na een jaar waren de herstelwerkzaamheden klaar. Dat bleek maar goed ook, want amper vijf jaar later werd heel Berlijn verdeeld door de Berlijnse muur.

De muur ("der Mauer") liep pal langs de Branderburger tor, waardoor hij net in Berlin-Ost (de Russische zone) viel. De Reichstag kwam net in Berlin-West terecht. Om de poort heen werd de muur gebouwd en de Brandenburger tor was het enige gebouw in de wijde omgeving dat in de 'dodenzone' mocht blijven staan. Het bouwen van de muur had voor de Brandenburger tor wel gevolgen. Allereerst werd het ijzeren kruis en de adelaar weggehaald van de Quadriga, omdat die militaristisch waren volgens het Oost-Duitse bestuur. Ten tweede konden er van beide zijden geen mensen door de poort lopen omdat hij in de dodenzone die de DDR had ingesteld stond. Aan de West-Berlijnse kant van de muur stonden een aantal uitkijktorens, waarover je naar de Brandenburger tor en de rest van Berlin-Ost kon kijken. De Amerikaanse president Ronald Reagan heeft op 12 juni 1987 nog bij een officieel staatsbezoek zijn toespraak pal voor de muur gehouden, waarop hij de beroemde zinnen zei:Mr. Gorbachov, open this gate! Mr. Gorbachev, tear down this wall! . (mijnheer Gorbachov was de toenmalige president van de Sovjet-unie)

Op 22 december 1989 werd de Brandenburger tor het toneel van de Duitse hereniging, waarbij mensen aan beide kanten van de muur op de gehate muur gingen staan en de muur neerhaalden. Het grootste deel van de 100.000 mensen die vanuit Oost-Berlijn naar de muur gingen ging naar de Brandenburger tor. De Brandenburger tor is het symbool geworden van de hereniging.

Na de val van de muur is de Brandenburger tor gerenoveerd, om een achterstand in te halen en is de Quadriga hersteld.
Er is toen ook besloten dat de Tor voor autoverkeer ontoegankelijk werd.

De toren

De Brandenburger Tor is 26 meter hoog, 65,5 lang 11 meter breed. De poort is opgetrokken in de vroeg-klassieke bouwstijl. De architect, Carl Gotthard Langhans, heeft zich laten inspireren door de Propyleeën op de Akropolis in Athene. De poort heeft vijf overspanningen, waarvan de middelste de breedste is. Dat is ook logisch, want deze doorgang was bedoeld voor de keizer. Tot zijn vlucht in 1918 was hij de enige die de middelste doorgang mocht gebruiken. Aan beide zijden van de poorten zitten de poortgebouwen. De zuilen zijn 15 meter hoog en zijn gebouwd naar ionisch voorbeeld. (ionisch is voor het eerst gebruikt door de grieken) Aan de binnenkant van de poort zitten op de muren afbeeldingen van klassieke taferelen. In de twee poortgebouwen zijn grote muurkunstwerken van de Romeinse oorlogsgod Mars te vinden. De poortgebouwen aan de zijkant waren oorspronkelijk bedoeld voor de wacht en voor de tolheffing.

Bovenop de Brandenburger Tor staat het vijf meter hoge Quadriga. Het koperbeeld beeld uit dat de godin van de overwinning, Victoria, door vier paarden de stad in rijdt.