Berlijn - de Muur, het Holocaust Monument en de Poort

De stad Berlijn met de Berlijnse Muur, het Holocaust Monument en de Brandenburger Tor is een stad met een heftig verleden. Dat is goed te merken tijdens een bezoek aan het indrukwekkende Holocaust Monument. Ook de geschiedenis van de Berlijnse muur die de stad tussen 1961 en 1989 in tweeën splitste en die vlak langs de Brandenburger Tor liep is op meerdere plekken in Berlijn nog voelbaar.

De Berlijnse Muur
Holocaust Monument
Brandenburger Tor

De Berlijnse Muur

De Muur aan de Bernauerstraße

In 1961 besloten de leiders van de toenmalige DDR (Duitse Democratische Republiek, ook vaak Oost-Duitsland genoemd) Walter Ulbricht en Nikita Chroesjtsjov van de Sovjet-Unie een muur te bouwen tussen West- en Oost-Berlijn om zo te voorkomen dat steeds meer mensen naar West-Duitsland zouden vluchten. Dit gebeurde steeds vaker en het waren vooral jonge, goed opgeleide mensen die de vlucht naar het vrije westen maakten. Geschat wordt dat in de jaren tussen 1949 en 1961 ruim tweeënhalf miljoen mensen uit de DDR via Oost-Berlijn naar West-Duitsland zijn gevlucht. In de nacht van twaalf op dertien augustus 1961 werd met de bouw begonnen. De lengte van deze Berlijnse muur werd ruim vijfenveertig kilometer en de hoogte ruim drieënhalve meter. De muur bestond uit beton en als extra versperring werd ook prikkeldraad aangebracht. Verder werd de muur bewaakt met bewapende grenswachten aan de doorgangsposten. Vanaf dat moment konden Oost-Duitsers niet meer vrij reizen of emigreren naar West-Duitsland en families werden opgesplitst.

De Berlijnse muur heeft bestaan van 1961 tot 1989. Het communisme verloor in de jaren tachtig langzaam maar zeker steeds meer terrein. Nadat de Amerikaanse president Ronald Reagan de beroemde woorden 'Mr. Gorbatsjov, sloop deze muur!' sprak tot
de president van de Sovjet-Unie, duurde het nog ruim twee jaar voordat de muur viel. Dit gebeurde uiteindelijk op 9 november 1989.

Er zijn nog restanten van de originele muur te bezichtigen aan de Mühlenstraße in de wijk Friedrichshain en aan de Niederkirchnerstraße in Berlin-Mitte. In de Bernauerstraße tussen de wijken Wedding en Mitte is een herdenkingsplaats opgericht met foto's van degenen die omkwamen tijdens hun vlucht naar West-Berlijn.

Holocaust Monument

Het monument ter herdenking aan de vermoorde Joden in de Tweede Wereldoorlog is ontworpen door de Amerikaan Peter Eisenman en bestaat uit 2711 betonnen blokken die in hoogte variëren van twintig centimeter tot vierenhalve meter. Ze staan opgesteld in rijen waarvan vierenvijftig van noord naar zuid en zevenentachtig van oost naar west en staan enigszins scheef. De blokken, ook wel steles (rechtop staande gedenkstenen) genoemd, staan op een golvende ondergrond waar je tussendoor kan lopen. Het doet denken aan een labyrint en geeft een gevoel van verwarring en afzondering en dient als symbool voor de ervaringen van de Joden tijdens de Tweede Wereldoorlog. Het monument werd geopend op 10 mei 2005, zestig jaar na het einde van de Tweede Wereldoorlog en de locatie is niet ver van de Brandenburger Tor in het centrum van de stad. Ook is er een ondergronds informatiecentrum gevestigd waar je in verschillende zalen kennis kan nemen van persoonlijke verhalen van de slachtoffers en van de gruwelijkheden die ze onder het Nazi-bewind hebben moeten doorstaan. Dit gebeurt door middel van geschreven teksten op brieven en briefkaarten die vanuit concentratiekampen naar huis gestuurd werden en door audio-informatie over de levensverhalen van de slachtoffers.

Brandenburger Tor

De Brandenburger Tor (Brandenburgse Poort) in Berlijn is gebouwd in 1788 en staat aan de Pariser Platz. Het is een opvallend en robuuste poort en een belangrijk oriëntatiepunt van de stad. De poort staat in het westelijke gedeelte van het stadscentrum aan het einde van de boulevard Unter den Linden. De Berlijnse Muur, die in de jaren zestig van de twintigste eeuw werd gebouwd, liep vlak langs deze poort aan de westelijke kant en dus stond de Brandenburger Tor in het toenmalige Oost-Berlijn. Zoals de Brandenburger Tor in 1961 na de bouw van de Muur een symbool voor de opsplitsing van Duitsland werd, zo werd de poort na de val van de Muur in 1989 een symbool voor de Duitse eenheid. De poort is ontworpen door architect Carl Gotthard Langhans en is 26 meter hoog, 65,5 meter breed en 11 meter diep. Het beeldhouwwerk bovenop de poort is van Johan Gottfried Schadow. Het is een Quadriga (vierspan), een met vier paarden bespannen Griekse strijdwagen met de godin Victoria. In de slag om Berlijn tijdens de Tweede Wereldoorlog werd de Brandenburger Tor erg beschadigd en ook de Quadriga, die toen is vervangen door een replica. Een gedeelte van de originele quadriga is te bezichtigen in het Berliner Märkischen Museum.

Brandenburger Tor

Quadriga

Brandenburger Tor bij avond

Berlijn - de Muur, het Holocaust Monument en de Poort

De Berlijnse Muur

Holocaust Monument

Brandenburger Tor

Bronnen en referenties