Pieterpad: de ‘moeder’ aller wandelpaden

Nederland wordt doorsneden door wandelroutes. Ommetjes van een uurtje, een halve dag, maar ook tochten van honderden kilometers. Een van de oudste langeafstandspaden, en beslist de bekendste, is het 480 kilometer lange Pieterpad. Het voert door de mooie natuur van oostelijk Nederland. En of je nu het hele pad loopt of een enkele etappe, je leert Nederland op een nieuwe manier kennen. Het ontstaan van het Pieterpad is een verhaal op zich. Twee vriendinnen op leeftijd, Toos Goorhuis en Bertje Jens, vierden geregeld samen vakantie in het buitenland en maakten dan lange wandelingen. Ze vonden het jammer dat je in Nederland nauwelijks doorgaande wandelroutes had, waarmee je meerdere dagen op pad kon. “Dan moeten we er zelf maar eentje opzetten”. Wat begon als ‘elkaar tegemoet lopen’ (Bertje woonde in Groningen, Toos in Tilburg) groeide uit tot een route die Nederland van noord naar zuid doorsneed: het Pieterpad.

Naamgever

Het Pieterpad is vernoemd naar het Groningse dorp Pieterburen en de Limburgse Sint-Pietersberg, begin- en eindpunt van de route. Het Pieterpad was direct een groot succes. Er gingen jaarlijks duizenden boekjes van de route over de toonbank. Het vormde de opmaat tot het ontwikkelen van tal van andere langeafstandswandelingen, kortweg LAW genoemd. Ze zijn soms gebaseerd op oude handels- en bedevaartswegen, zoals het Marskramerpad en het Pelgrimspad. Ook sluiten diverse LAW’s aan op internationale wandelroutes. Zo is er een Europees Kustpad tussen het Poolse Gdansk en het Franse Biarritz, dat in Nederland langs de Waddenzee en de Noordzee voert. Het Pieterpad sluit op de Sint-Pietersberg aan op de internationale wandelroute naar het Zuid-Franse Nice. En het Pelgrimspad is vanuit het Belgische Visé te vervolgen met de bekende bedevaart naar Santiago de Compostella.

Praktisch...

Veel Nederlandse wandelliefhebbers beginnen hun ‘loopbaan’ met het Pieterpad. Het Pieterpad is praktisch en overzichtelijk van opzet. De 478 kilometer lange route is opgedeeld in dagetappes van gemiddeld 15 tot 20 kilometer, die beginnen en eindigen in een dorp of stad. Deze plaatsen zijn bereikbaar met het openbaar vervoer en lopers treffen er hotels, pensions en restaurants aan. Dat maakt het eenvoudig om het Pieterpad in stukjes van één of meerdere dagen op te delen, het pad in willekeurige volgorde te lopen of er gewoon, al naar gelang het gebied waar je vakantie viert, zomaar eens een losse etappe uit te pikken.

...en mooi

Maar wat het Pieterpad vooral populair maakt is de verzameling aan aantrekkelijke landschappen en uitgestrekte natuurgebieden die de route aan elkaar knoopt. De rijke Groningse klei, de lege Drentse zandgronden, de groene Sallandse Heuvelrug, de lommerrijke Achterhoek met zijn coulisselandschappen, het heuvelachtige Montferland en het langgerekte, in hoge heuvels eindigende Limburg. Historische plaatsen liggen op de route, zoals Zuid-Laren, Vorden, het Duitse Elten en Maastricht. Of gemoedelijke vakantieoorden als Hellendoorn, Berg en Dal en Valkenburg. Wandelen op het Pieterpad is Nederland leren kennen via karrensporen, bospaden, graspaadjes en onverharde wegen. Je zet niet een prestatie neer door zo snel mogelijk van A naar B te lopen. “Je wandelt ook met hart en ziel”, zo introduceert Toos Goorhuis ‘haar’ Pieterpad in de inleiding van het boekje. Dan pas immers merk je hoeveel er onderweg in Nederland te zien en te beleven is.

Overijsselse heuvels

Diverse etappes van het Pieterpad zijn goed te ondernemen met overnachtingen in één hotel. Zo is het Overijsselse Hellendoorn beginpunt (of eindpunt, de route wordt in twee richtingen beschreven) van twee etappes. De tocht tussen Ommen en Hellendoorn bedraagt 21 kilometer en van Hellendoorn naar Holten duurt de wandeling 15 kilometer. De twee etappes behoren tot de populairste van het Pieterpad.

Vanaf het NS-station in Ommen voert de tocht via de Overijsselse Vecht en de Beneden Regge en over de Archemer-, Lemeler- en de Eelerberg naar Hellendoorn, door een afwisselend landschap van rivierdalen, heuvels, bos en boerenland. Met af en toe een flinke klim, waarna je beloond wordt met een prachtig uitzicht. Zo’n honderd jaar geleden waren de heuvels hier bedekt met heide, waarover herders met hun schaapskuddes rondzwierven. De schapen vraten de heide kaal en zorgden via hun mest voor vruchtbare akkers. Door de komst van kunstmest nam het belang van de schapen af en raakte de heide begroeid met bomen en struiken. Alleen aan de zuidkant van de Lemelerberg is nu nog een open heideveld te vinden.

De route van Hellendoorn naar Holten voert eveneens over heuvelachtig terrein, met bos en een enkel heideveld. Hier bereikt de stuwwal van Nationaal Park de Sallandse Heuvelrug een echt hoogtepunt op de Holterberg. Met boven op de top enkele restaurants en een aardig natuurmuseum.

De stuwwal bij Nijmegen

Ook in het heuvelachtige gebied ten oosten van Nijmegen is (rond Berg en Dal) een fraaie etappe van het Pieterpad te volgen. De route Millingen – Groesbeek (20 kilometer) leidt vanaf de oever van de majestueuze Rijn een stukje door Duitsland steeds verder omhoog naar de Duivelsberg. Bovenop deze met dicht bos bedekte heuvel is het gelijknamig pannenkoekenhuis gevestigd, beroemd vanwege de lange menulijst aan soorten pannenkoek. Vervolgens daalt de weg langzaam door bossen en langs kleine akkers af naar Groesbeek, een dorp vlak langs de Duitse grens. Bij de Duivelsberg begint (of eindigt) ook LAW het Lingepad, dat tussen Leerdam en de Duitse grens door het schitterende Hollandse rivierenlandschap voert, met als hoogtepunt de Nijmeegse stuwwal bij Ubbergen en Berg en Dal.

Limburgs Heuvelland

In het uiterste zuiden van Nederland ten slotte nodigt de omgeving van het populaire vakantiedorp Valkenburg uit tot wandelen op het Pieterpad. De etappe Sittard – Strabeek (21 kilometer) gaat van start op NS-station Sittard en voert door het historische centrum van de stad, met zijn vakwerkhuizen en gezellige Markt. Zodra je de stad uitloopt, begint het Limburgs heuvelland en klim je omhoog een bos in. Het bos wordt afgewisseld met weilandjes en akkers. Onderweg heb je prachtige uitzichten over beboste heuvels en dalen, kronkelende riviertjes en beken, dorpen en oude kloosters. Het is een prachtig gebied, dat voor veel mensen door de hoogteverschillen on-Nederlands aandoet. Langs de weg zie je regelmatig wegkruisen en kapelletjes. Het Pieterpad loopt in Zuid-Limburg deels samen op met het Pelgrimspad en dat is te merken. In het verleden vonden bedevaartgangers bij kruisen en in kapellen schaduwplekken, waar ze konden rusten en bidden. De etappe eindigt aan de rand van Valkenburg aan de Geul. Vanuit Valkenburg kun je het Pieterpad vervolgen met de 11 kilometer lange etappe naar Maastricht. Deze etappe voert deels langs de aantrekkelijk meanderende Geul en brengt je via de Bemelerberg naar het hart van Maastricht.

Let op: volg het witrood

Het Pieterpad wordt gemarkeerd door witrode tekens. De plakkertjes of geverfde strepen tref je aan op lantaarnpalen, verkeersborden, hekken en bomen. Het standaard teken, eenmaal witrood, geeft aan dat je op de goede weg bent. Een dubbel teken attendeert: ‘let op, route wijzigt’. En een witrood kruis waarschuwt je dat je de verkeerde weg inslaat. De markering onderweg ondersteunt de kaartjes en beschrijvingen in het routeboekje.

Wandelen: goed voor u!

Wandelen is een gezonde bezigheid, zowel voor lichaam als geest. Loop je in een tempo van 5-6 kilometer per uur, dan verbruik je elk uur tussen de 250 en 300 calorieën. In tegenstelling tot bij meer intensieve sporten is de kans op blessures klein, al is een eenvoudige warming up en cooling down altijd aan te bevelen. Ook moet je een wandelconditie rustig opbouwen en niet meteen 25 kilometer per dag gaan lopen.

Met wandelen verbruik je energie, maar je krijgt er ook energie voor terug. In de buitenlucht maakt het lichaam het hormoon serotonine aan, dat een energiek gevoel geeft. Bovendien komt daar, als je gedurende enige tijd actief bezig bent, ook nog het ‘happy’ hormoon endorfine bij, dat een prettig, tevreden gevoel geeft.