De paus ontmoeten in Vaticaanstad: audiënties en het angelus

Sinds zijn aantreden in maart 2013 wist paus Franciscus heel wat harten te veroveren. Door zijn uitgesproken nederigheid en charisma wist hij het beeld van de rooms-katholieke Kerk weer wat ten goede te keren. Gelovigen en ongelovigen voelen zich aangesproken door deze figuur; velen zouden hem graag eens in levenden lijve zien. Een nieuw pauselijk bezoek aan Nederland of België zit er voor het eerst niet aan te komen, maar in het Vaticaan houdt de paus geregeld publieke bijeenkomsten. Hoe kan je audiënties en het angelus in Rome bijwonen?

Inhoudsopgave

• Het angelusgebed op zondag op het Sint-Pietersplein
• De publieke audiënties met de paus op woensdag
• De grote evenementen met de paus: Kerstmis en Pasen

Een persoonlijke ontmoeting met het geestelijk hoofd van meer dan een miljard rooms-katholieken is bijna onmogelijk te verkrijgen. Enkel bisschoppen, kardinalen, staatshoofden en andere hoogwaardigheidsbekleders kunnen zonder veel moeilijkheden een privéaudiëntie aanvragen. Maar dat wilt niet zeggen dat het onmogelijk is om, weliswaar in een grote groep, de paus te zien en te beluisteren. Ook voor niet-gelovigen is zo'n bijeenkomst een hele belevenis.

Het angelusgebed op zondag op het Sint-Pietersplein

Elke zondag bidt de paus het angelusgebed in het openbaar. In principe moet dit aan Maria gewijde gebed driemaal daags gebeden worden: 's ochtends, op de middag en 's avonds. De naam angelus komt van de eerste regels van het gebed: "Angelus Domini, nuntiavit Mariae" ("De Engel des Heren heeft aan Maria geboodschapt …"). Naast het eigenlijke, korte gebed houdt de paus een korte uitleg bij het evangelie van de dag of bij actuele gebeurtenissen. De aankondiging van de nieuwe kardinalen gebeurt ook vaak tijdens het angelus. Soms noemt hij enkele groepen pelgrims bij naam. Het geheel duurt ongeveer tien minuten tot een kwartier. De paus spreekt vanuit het raam van zijn werkkamer op de bovenste verdieping van het apostolisch paleis, het tweede raam van rechts. Men ziet de paus dus van een redelijk verre afstand. Een ticket is niet nodig. Overigens hadden paus Benedictus XVI en ook zijn voorgangers de gewoonte om in de zomermaanden het angelus in het pauselijke buitenverblijf in Castel Gandolfo te houden. Paus Franciscus verkiest in Rome te blijven, het angelus vindt bij hem dan ook in de Eeuwige Stad zelf plaats.

De publieke audiënties met de paus op woensdag

Op het angelus zijn er soms wel honderdduizend mensen aanwezig om een kwartiertje naar de paus te luisteren. Heel wat intiemer is dan ook de publieke audiëntie met de paus, ook al is er hier ook een publiek van enkele tienduizenden. Deze audiënties vinden plaats op woensdagen om halfelf (bij zware hitte om tien uur). Bij goed weer is dit op het Sint-Pietersplein, bij slechts weer in de grote Paulus VI-audiëntiehal. In die laatste ruimte is er slechts plaats voor een twaalfduizend bezoekers - het aantal geïnteresseerden is steeds hoger. Het is dus noodzakelijk om vooraf tickets te reserveren; dit kan telefonisch of via fax. Men kan ook proberen tickets op dinsdagnamiddag of woensdagochtend te bemachtigen, maar dit is dan geen zekerheid. Opgelet: tickets zijn steeds gratis! Sommige websites proberen deze te verkopen, maar dit is simpelweg bedrog. Overigens biedt de Belgische ambassade bij de Heilige Stoel voor grote groepen assistentie bij het reserveren van de tickets. De Nederlandse ambassade biedt deze niet.

De audiëntie heeft steeds hetzelfde schema. De paus komt binnen in de zaal of rijdt enkele rondjes in de befaamde pausmobiel op het plein en groet de menigte. Er is steeds speciale aandacht voor zieken, gehandicapten en kinderen. Daarna is er een korte lezing uit het evangelie van de dag, met een overdenking van de paus. De paus groet grote groepen pelgrims bij naam, waarbij deze vaak in groot gejuich losbarsten of een lied zingen. De sfeer is er los en ontspannen. Op het einde wordt het Onzevader in het Latijn gebeden en geeft de paus zijn zegen. Franciscus heeft het aantal talen waarin de audiënties en andere evenementen plaatsvinden sterk teruggeschroefd. Vaak wordt er enkel Italiaans gesproken, waar er onder de vorige pausen steeds een zestal talen (Engels, Frans, Italiaans, Pools, Duits, Spaans) gebruikt werden. Paus Franciscus sloot vanaf 2017 weer aan bij de gewoonte van zijn voorgangers om in de maand juli de audiëntie niet te laten doorgaan. Hij rust uit en bereidt reizen, synodes of brieven voor. Het angelus vindt wel plaats.

De grote evenementen met de paus: Kerstmis en Pasen

Naast de audiënties en het angelusgebed gaat de paus natuurlijk ook voor in heel wat liturgische vieringen en andere evenementen. De grootste van deze vieringen zijn natuurlijk Kerstmis en Pasen. Men verwacht zich voor beide evenementen best aan grote mensenmassa's: meerdere honderdduizenden mensen is zowat de norm. Rond Kerstmis gaat de paus voor in twee belangrijke vieringen: de nachtmis op kerstavond, traditioneel rond een uur of tien, maar de laatste tijd wat vroeger, en de mis van kerstdag. Op die kerstdag spreekt de paus, net als op Pasen, het Urbi et Orbi uit. Dit is de zegen over de stad (Rome) en de wereld. Hij bespreekt daarin ook enkele actuele onderwerpen en roept op tot vrede. Deze zegen geeft hij vanop het balkon van de Sint-Pietersbasiliek. De pracht en praal van het Vaticaan komen daarbij helemaal tot hun recht. De Zwitserse Garde houdt een erewacht, de volksliederen van Italië en het Vaticaan worden gespeeld enz. De sfeer van Kerstmis in Rome is alleszins onvergetelijk.

In de paastijd gaat de paus in heel wat vieringen voor, startend op Palmzondag op het Sint-Pietersplein. Op Witte donderdag wast hij in navolging van Jezus de voeten van een aantal mensen; op Goede vrijdag is er de kruisweg aan het Colosseum. In de nacht van zaterdag op zondag volgt dan de paaswake, zonder twijfel het absolute hoogtepunt van het liturgisch jaar van de katholieke Kerk. Op paaszondag is er de mis op het plein (met Kerstmis is het in de basiliek) en de zegen. Net als voor de audiënties kan men best vooraf kaarten reserveren.

Wees steeds goed op tijd aanwezig. Sinds de verhoogde terreurdreiging (jaren 2000) moet elke bezoeker door metaaldetectoren. Breng ook geen te grote voorwerpen als rugzakken mee. Denk ook aan de kledingvoorschriften. Voor mannen is een lange broek aangeraden, al willen de toezichters wel eens een oogje dichtknijpen. Voor vrouwen is een broek of rok tot onder de knie noodzakelijk. Zowel mannen als vrouwen komen de basiliek of de audiëntie niet in met ontblote schouders. De toezichters sturen zulke mensen terug of men kan een sjaal lenen.

Een concrete kalender met de activiteiten van de paus in Rome en daarbuiten en de gegevens over het reserveren van tickets zijn terug te vinden op de website van de Prefectuur van het Pauselijk Huis.

Lees verder

• Conclaaf: hoe kiezen de kardinalen een nieuwe paus?
• Wandelen of fietsen op de Via Appia te Rome
• Vaticaanstad bezoeken - Musea, kerken en tuinen
• Tien boeken over Rome
• Tivoli (Rome): Villa Adriana, Villa Gregoriana, Villa d'Este