Weetjes over Hongarije: land van talloze uitvindingen

Hongarije is een tamelijk onbekend land. Het is niet meteen een land waar je aan denkt om met vakantie te gaan. Toch valt er heel wat te beleven en is het best interessant. Al bij al is het een heel Europees land dat lange tijd afgezonderd leefde onder invloed van Rusland. Wist je dat de befaamde Rubikskubus uit Hongarije afkomstig is? En de balpen waar we allemaal mee schrijven, is niet uitgevonden door meneer Bic maar wel door een Hongaar. Hongaren vieren Sinterklaas net als wij. Moet je een spreekbeurt houden of organiseer je een leuke quiz, dan kan je zulke weetjes best gebruiken. Cijfers en feiten over de geschiedenis en de aardrijkskunde van Hongarije, die zal je hier niet vinden. Wil je daarentegen een spreekbeurt opleuken of heb je leuke weetjes nodig om quizvragen op te stellen, dan moet je zeker verder lezen! Je zal versteld staan over hoeveel voor ons bekende en alledaagse dingen een link hebben met Hongarije!

Aardrijkskundige weetjes over Hongarije

De officiële naam voor Hongarije is Magyar Köztársaság wat zoveel als Hongaarse Republiek betekent. Het is een land dat tweemaal zo groot is als Nederland en dat zich in Midden-Europa bevindt. Het is een land zonder kust, omgeven door zeven buurlanden: Oostenrijk, Oekraïne, Slowakije, Roemenië, Servië, Kroatië en Slovenië. De Donau is de bekendste rivier van Hongarije en doorkruist het hele land. Hongarije heeft de grootste binnenzee van Midden- en West Europa: het Balatonmeer, 598 km² groot, amper drie à vier meter diep en een populaire toeristische bestemming. Niet verwonderlijk want het meer telt zo'n 130 stranden! Hongarije telt niet minder dan 3000 beschermde grotten, en hiervan kan je er ook een paar in Boedapest bezoeken.

Boeda en Pest

Boedapest is de hoofdstad van Hongarije. De Donau splitst de stad in twee. Op de ene oever ligt het heuvelachtige Boeda en op de andere oever ligt het vlakke Pest. Boedapest is de grootste stad van Hongarije en de grootste toeristische trekpleister. Vóór 1873 noemde men de steden gezamenlijk Pest-Boeda. In Boedapest liggen heel wat bruggen over de Donau.

De vlag van Hongarije

De vlag van Hongarije heeft drie horizontale kleuren. Bovenaan rood, in het midden wit en onderaan groen. De driekleur is gebaseerd op de Franse vlag en op de ideeën van de Franse revolutie. De romantici gaven aan de kleuren volgende uitleg: rood staat voor kracht, wit voor geloof en groen voor hoop. Meer down to earth mensen zagen in het rood de kleur van het gevloeide bloed, in het wit de kleur van de vrijheid en in het groen een verwijzing naar de Hongaarse grond. De Hongaarse vlag wordt, in tegenstelling tot andere landen, niet halfstok gehangen ten teken van rouw. In plaats daarvan worden zwarte vlaggen opgehangen.

Hongaars

Het Hongaars, het Magyarul of het Magyaars is een vreemde taal. Ze is afkomstig van de Fins-Oegrische tak. De overige landen die deze talen bezigen liggen voornamelijk in het noorden van Europa. Hongarije is dus een beetje een buitenbeentje.

Hongaarse uitvindingen

De Rubikskubus

De Rubikskubus is een uitvinding van Ernó Rubik, een Hongaars wiskundige, architect en uitvinder. De Rubikskubus is een puzzel in de vorm van een kubus. Iedere zijde van de kubus heeft een bepaalde kleur. Na de vlakken gemengd te hebben, is het de bedoeling de kubus terug in de oorspronkelijke staat terug te brengen. Makkelijker gezegd dan gedaan!

De balpen

De balpen zoals wij ze kennen is een Hongaarse uitvinding. László Bíró is de uitvinder van de balpen en niet Meneer Bic zoals velen denken. Bíró was een uitvinder en een journalist. Hij werd er zenuwachtig van dat hij telkens inkt moest bijvullen in zijn pen, dat hij daarbij geregeld vlekken maakte en dat zijn papier vaak scheurde. Bíró besloot om drukinkt te gebruiken omdat hij gezien had dat deze veel sneller droogde. Maar de inkt was te stroperig. Samen met zijn broer Georg ontwikkelde hij daarom een systeem waarbij een kogeltje diende als afsluiter van het inktreservoir en zorgde voor een gelijkmatige verspreiding van de inkt op het papier. In het Duits spreekt men dan ook van een Kugelschreiber, in het Frans van un stylo à bille. In 1948 verkocht Bíró het patent aan de Amerikaanse Parker Pen Company. Het duurde nog tot in 1950 vooraleer het Franse bedrijf BIC de balpen voor het eerst bij het grote publiek introduceerde, vandaar dat iedereen denkt dat de balpen uit Frankrijk komt en werd uitgevonden door de heer Bic. In Argentinië staat een balpen nog steeds bekend als birome. In Groot-Brittannië, Australië en Nieuw-Zeeland spreekt men zelfs van een biro.

Meer Hongaarse uitvindingen

Hongaren zijn knappe koppen. Zo vonden ze ook uit: de computer (Janos Neumann - 1944), de dynamo (Anyos Jedlik - 1861), de helikopter (Oszkár Asboth - 1928), holografie (Dénes Gabor - 1947), de lucifer (János Irinyi - 1836), de verrekijker (József Petzval - 1840) en nog veel meer.

Houdini, de Hongaarse boeienkoning

Harry Houdini werd in 1874 geboren in Boedapest als Ehrich Weiss. Toen hij vier jaar oud was, verhuisde het gezin naar de Verenigde Staten. Houdini werd bekend door zijn ontsnappingsacts. Zo kon hij zichzelf bevrijden uit handboeien, ontkwam hij geboeid uit een watertank en ontsnapte hij uit verschillende hachelijke situaties.

Hongaarse feesten en feestdagen

De meeste feestdagen in Hongarije komen overeen met onze feestdagen. Toch zijn er een paar verschillen:

• Nieuwjaar: net als in andere landen wordt Nieuwjaar stevig gevierd in Hongarije. Men viert Nieuwjaar met de hele familie en vaak gaat men op restaurant eten. De Pálinka en de cava vloeit rijkelijk.
• 8 maart: acht maart is Internationale Vrouwendag. Er worden bloemen en cadeautjes gekocht voor de vrouwen van de familie. Er wordt getoast op de gezondheid van de vrouwen.
• 15 maart: herdenking van de revolutie van 1848, jaar van de opstand tegen het Keizerrijk Oostenrijk.
• 20 augustus: Nationale Hongaarse feestdag. Szent Istvan of Koning Stefanus I werd gekroond op twintig augustus.
• 23 oktober: Dag van de Republiek en herdenking van de revolutie van 1956. Op 23 oktober 1956 brak er een volksopstand uit en ten gevolge van deze opstand werden de Hongaren vrij van het communisme en van Rusland. Ook dit wordt uitgebreid gevierd.
• 6 december: Sinterklaas. Je zou niet meteen aan Hongarije denken als je aan Sinterklaas denkt, maar ook in Hongarije komt Sinterklaas cadeautjes brengen aan de brave kinderen. Sinterklaas heet hier Mikula's en heeft geen Zwarte Pieten om hem te helpen. Zijn helper heet Krampusz en is een kleine duivel. Hongaarse kinderen moeten hun laarzen poetsen en op 5 december voor een open raam zetten.
• 25 en 26 december: Kerstmis. Vrolijk Kerstfeest en Gelukkig Nieuwjaar klinkt in het Hongaars Kellemes Karacsonyi unnepeket es Boldog Új Évet!

Hongaars eten en drinken

Goulash

Iedereen heeft al wel eens goulash gegeten. Maar wist je dat goulash of gulyás eigenlijk soep is? Het is een eenvoudig eenpansgerecht dat de herders op de poesta bereidden in een ketel met alles wat ze voorhanden hadden. Meestal was dat ui, paprika, tomaat, andere groenten en rundvlees. Het geheel bleef enkele uren in de ketel stoven.

Pálinka

Pálinka of vuurwater is de nationale drank in Hongarije. De meest voorkomende Pálinka is de barackpálinka, met abrikozen. Pálinka wordt op alle momenten van de dag gedronken: als aperitief, als digestief, als slaapmuts en op alle feesten.

Unicum

Unicum is een kruidenbitter waarin heel wat kruiden verwerkt zijn. Oorspronkelijk diende het als geneesmiddel. Ook nu nog wordt het gebruikt bij verkoudheid, griep en buikpijn maar het wordt nu ook vaak gedronken als aperitief of als digestief.

Paprika

In Hongarije wordt heel wat paprika gebruikt. In het eten natuurlijk maar vele Hongaren draaien er hun hand niet voor om om ook paprika's uit het vuistje te eten. En dit vanaf een zeer jonge leeftijd!

De Dobostaart

De Dobostaart werd uitgevonden door de Hongaar Dobos. Dobos was een vermaarde kok in Hongarije. De Dobostaart bestaat uit vijf of zes dunne lagen biscuitdeeg, elk afzonderlijk gebakken. Hierover wordt chocolade-botercrème en karamelglazuur gegoten. Dobos ontwikkelde ook een speciale doos om zijn Dobostaart te vervoeren. Dankzij die doos verwierf de Dobostaart faam in het buitenland.

Vitamine C

Vitamine C werd ontdekt door een Hongaarse arts, Albert Szent-Györgyi. Hij was tevens ook Nobelprijswinnaar.

Hongaarse muziek

Hongaarse volksmuziek

Hongarije heeft een rijke traditie van volksmuziek. Er wordt ook heel veel gevolksdanst. Praktisch alles wordt als muziekinstrument gebruikt, ook alledaagse voorwerpen uit het huishouden zoals een melkkan of twee lepels. Indien ze voorhanden zijn, worden er ook violen, draailieren, doedelzakken of accordeons gebruikt. Het grootste deel van de Hongaarse muziekinstrumenten is uit Azië meegebracht. Zo kan er dus ook gespeeld worden op citers, luiten, herdersfluiten, mondharpen, keteltrommen, trommels, koebellen, bekkens, allerhande strijkinstrumenten, blaasinstrumenten met dubbel riet en koperblaasinstrumenten.

Klassieke muziek

Op gebied van klassieke muziek heeft Hongarije heel wat grote namen voortgebracht. Denk maar aan Béla Bartók, Zoltán Kodály, Franz Liszt en György Ligeti.

Hongaars handwerk

Merklappen

Een merklap is een borduurwerk. In een of verschillende kleuren worden letters, woorden of voorwerpen geborduurd. De achtergrond blijft onbewerkt. Ook in Hongarije worden heel wat merklappen geborduurd. Meestal worden deze lapjes geborduurd om het borduren goed onder de knie te krijgen.

Traditionele kledij

Ook in de traditionele Hongaarse kledij vind je veel borduurwerk. Meisjes dragen meestal jurken of rokken in felle kleuren en met meestal bloemenmotieven of met geometrische patronen. Ook op het hoofd wordt een kapje of sjaaltje gedragen dat rijkelijk versierd is met borduurwerk. Vaak wordt er over de jurk een soort schort gedragen. De mannen dragen meestal zwarte broeken, witte hemden en een zwarte gilet.

Een link tussen Nederland en Hongarije

De Nederlander Geert Wilders is gehuwd met de Joods-Hongaarse diplomate Krisztina Marfai Arib. Het huwelijk vond plaats in het Hongaarse Boedapest op 31 juli 1992. Rond 1995 brak Wilders als beleidsmedewerker voor de VVD een lans voor de positie van Hongaren in Oost-Europese landen als Roemenië, Slowakije, Servië en de Oekraïne. Volgens Wilders werden etnische Hongaren in die landen onderdrukt. De VVD nam in oktober 1996 afstand van de Hongarije-werkgroep waar Wilders lid van was, na vragen van diplomaten uit Slowakije.

Hongaarse honden

Hongaarse honden zijn lange tijd onbekend geweest in onze contreien, maar sinds het einde van de twintigste eeuw zijn er enkele soorten en met name de Vizsla erg in trek. Ook de grote, witte herdershonden zie je steeds meer in onze straten.

Vizsla

Wat veel mensen wel uit Hongarije kennen, zijn hun honden. Met name de Vizsla of Hongaarse staande hond is een heel populaire hond in onze contreien. De Magyar Vizsla is een uitstekende jacht- en gezelschapshond. ze hebben een lief karakter en zijn makkelijk op te voeden. Vizsla's bestaan als korthaar en als draadhaar.

Hongaarse herdershonden

In Hongarije bestaan niet minder dan vijf soorten herdershonden. De Kuvasz en de Komondor zijn waakhonden en de Mudi, de Puli en de Pumi zijn drijvers. De Kuvasz is een prachtige witte berghond die heel wat beweging kan gebruiken. De Komondor is een grappige hond die wel dreadlocks over heel zijn lichaam lijkt te hebben. Deze honden zijn goede wakers en kunnen goed met kinderen om. Naar andere honden kunnen ze vrij dominant zijn. De Mudi is een kleinere herdershond. Deze hond kan ingezet worden om schapen te hoeden maar is ook prima als gezelschapshond. Wel moet er veel mee gewandeld worden. De Puli ziet er uit als een lagere versie van de Komondor. Ook de Puli heeft heel wat haar over heel zijn lijf. De Pumi ziet er een beetje uit als een poedel. Het is een levendige hond die zowel als waakhond als als gezelschapshond kan gehouden worden.

De Hongaarse windhond

De Hongaarse windhond of Magyar Agár is een kruising tussen inheemse windhonden en de Greyhound. Het is een ras dat zowel in Hongarije als elders tamelijk zeldzaam is. De agár is minder snel dan de greyhound. Hij kan wel voor de jacht worden ingezet.

Hongarije in films en clips

Hongarije is een zeer fotogeniek land met prachtige natuur. Ook de hoofdstad Boedapest is een schitterende locatie. Niet verwonderlijk dat hier vaak wordt gefilmd.

Boedapest in films

De hoofdstad Boedapest wordt geregeld gebruikt als filmlocatie. Dit was onder andere het geval in 'Mission: impossible Ghost Protocol' en in 'A good day to die hard'. De film 'The Grand Budapest Hotel' uit 2014 gaat over een schrijver die, op zoek naar inspiratie, verblijft in het gelijknamige hotel, in de fictieve natie Zubrovka. Buiten de titel heeft de film dus niet veel met Boedapest te maken. Regisseur Wes Anderson gaf in een interview op de National Public Radio toe dat het Praag was dat had gediend als inspiratiebron. De film werd trouwens opgenomen in Duitsland en Polen, niet in Hongarije.

Boedapest in clips

In 2010 nam Katy Perry de hit Firework op in het Boeda Kasteel in Boedapest.

Spreekbeurt of quiz: wat kan je laten zien?

Moet je een spreekbeurt geven of een quiz voorbereiden over Hongarije, dan kan je dit op een ludieke manier doen. Neem een aantal voorwerpen of foto's mee en laat de mensen raden wat ze met Hongarije te maken hebben. Enkele voorbeelden van wat je kan meenemen:

• een Hongaarse vlag (vraag van welk land deze vlag is)
• een Hongaarse vlag en een zwarte vlag (wat is de link tussen beide?)
• afbeeldingen van een aantal Hongaarse honden (wie heeft opgelet en kan de juiste naam bij de juiste hond zetten)
• Hongaars eten of afbeeldingen van Hongaars eten
• een stukje Hongaarse muziek (volksmuziek)
• een stukje klassieke muziek van bekende Hongaarse componisten
• een merklap of een afbeelding er van
• een buisje met vitamine C tabletten
• een kaart van Hongarije (wie kent de zeven buurlanden?)