La Rioja, de kleinste regio van het Spaanse vasteland

Het kleine La Rioja is de wijnstreek bij uitstek. De wijngaarden van La Rioja produceren de beste wijnen van Spanje. La Rioja biedt niet alleen goede wijnen, maar heeft ook op cultureel gebied veel te bieden. De regio was in de middeleeuwen een belangrijke etappe op weg naar Santiago de Compostela. Dit is te zien in de kathedraal van Santo Domingo de la Calzada en in de kathedraal van de hoofdstad Logroño. Andere historische bezienswaardigheden zijn de kloosters van San Millán de la Cogolla. Ook interessant is Calahorra, één van de oudste steden van de regio. La Rioja is ook bekend om zijn festivals. Vooral populair is het wijnfestival in Haro.

La Rioja

• Algemeen
• Geschiedenis
• Toplocaties
• Feest en evenement
• Vervoer

Algemeen

La Rioja is één van de zeventien autonome regio's van Spanje. Het is de kleinste regio van het Spaanse vasteland. La Rioja heeft een oppervlakte van 5.045 km² en heeft bijna 316.000 inwoners (2016). De hoofdstad is Logroño met bijna 151.000 inwoners (2016). La Rioja ligt in het noorden van Spanje en grenst in het noorden aan de regio's Baskenland en Navarra. Navarra grenst ook aan het oosten van La Rioja, net als de regio Aragón. Het zuiden en westen van La Rioja grenst aan de regio Castilië-León.

De belangrijkste rivier die door La Rioja stroomt is de Ebro. Deze stroomt in het uiterste noorden van de regio. La Rioja dankt echter zijn naam aan de Río Oja, een zijrivier van de Ebro. La Rioja is verdeeld in twee subregio's: Rioja Alta (noordwesten) en Rioja Baja (oosten).

Geschiedenis

De vroegste periode

In La Rioja wonen al zeker 40.000 jaar mensen. De eerste bewoners waren de Basken. Na de Basken vestigden de Kelten zich rond 1200 v.Chr. in La Rioja. Zij vermengden zich vervolgens met de oorspronkelijke bevolking. Hier kwamen de Keltiberiërs uit voort. In de 1ste eeuw v.Chr. werd La Rioja veroverd door de Romeinen. Na de Romeinen namen de Visigoten in de 5de eeuw n.Chr. de macht over.

De middeleeuwen

In het begin van de 8ste eeuw werden de Visigoten verslagen door de Moren. Bijna heel Spanje, inclusief La Rioja, werd onderdeel van een enorm islamitisch rijk. Alleen het uiterste noorden van Spanje werd niet door de Moren veroverd. Vrijwel direct na de bezetting door de Moren begonnen de noordelijke christelijke koninkrijken met de herovering (reconquista) van Spanje. Deze christelijke koninkrijken breidden zich steeds verder naar het zuiden uit.

Navarra, ten noorden van La Rioja, werd halverwege de 8ste eeuw door christelijke troepen bevrijd. Navarra werd in 905 een onafhankelijk koninkrijk. La Rioja maakte deel uit van dat koninkrijk en zou dat tot 1076 blijven. In het begin van de 11de eeuw strekte Navarra zich uit tot Aragón en Castilië. Dit was echter van korte duur, halverwege de 11de eeuw viel dit rijk weer uiteen. Het viel mede uiteen omdat Castilië zich in 1035 verenigde met León. In 1076 werd La Rioja ingelijfd bij Castilië-León. Het koninkrijk Castilië-León was een militaire en economische macht in opkomst, en maakte de weg vrij voor de eenwording van Spanje.

Eeuwenlang maakte La Rioja deel uit van Castilië-León. La Rioja werd als wijngebied steeds bekender. In het begin van de 12de eeuw werd al melding gemaakt van wijnen uit deze regio. In de 16de eeuw werden er al regels opgesteld omtrent de behandeling van druiven, het sap en de wijn. Er werd toen ook al wijn geëxporteerd naar Frankrijk, Vlaanderen en Italië.

Het moderne tijdperk

La Rioja behoorde lange tijd bij andere delen van Spanje en er was vaak sprake van een voortdurende migratie van volkeren. Hierdoor waren de inwoners van La Rioja zich nooit bewust van hun eigen identiteit. In het begin van de 19de eeuw werden zij zich hier wel van bewust en eisten zij de provinciestatus op. Deze kregen zij in 1833. La Rioja werd een provincie onder de naam Logroño, vernoemd naar de hoofdstad.

Aan het eind van de 19de eeuw werd een aantal wijngoederen gesticht door migranten uit Bordeaux. Deze Franse invloed had een positief effect op de kwaliteit en de export. Aan het eind van de 18de eeuw was er al de wens van wijnboeren om de kwaliteit aan afnemers te garanderen. Dit gebeurde pas in 1925, toen werd de standaardnorm DO ingevoerd. De DO (Denominacíon de Origen) geeft een garantie voor de oorsprong en de kwaliteit van de wijn.

De 20e eeuw

In 1982 werd La Rioja een autonome regio. Vanwege de wijnbouw was La Rioja belangrijk voor de Spaanse economie. Hierdoor verwierf het gebied moeiteloos een autonome status.

In 1993 kregen de wijnen een DOC status (Denominacíon de Origen Calificada), waardoor de wijn aan nog hogere kwaliteitseisen is gebonden. Deze hogere status heeft betrekking op de kwaliteit en de leeftijd.

Tegenwoordig is La Rioja het bekendste wijngebied van Spanje. Vooral de rode wijnen zijn gelijkwaardig aan de Franse bordeauxwijnen. De regio is niet alleen een gebied van wijngaarden, maar ook van tuinders. Naast wijn worden er ook groenten verbouwd, zoals tomaten, paprika's en asperges. La Rioja biedt niet alleen goede wijnen, maar heeft ook een grote historische en culturele rijkdom.

Toplocaties

Logroño

De hoofdstad van La Rioja is een keurige, moderne en levendige stad. Langs de brede boulevards liggen chique winkels, restaurants en bars. Logroño is bekend om de vele wijngaarden waar Rioja wijnen worden geproduceerd. In de middeleeuwen was de stad een halteplaats voor pelgrims op de bedevaartroute van de H. Jakobus.

Logroño ligt aan de rivier de Ebro. Over deze rivier loopt de 19de-eeuwse Puente de Piedra. Deze stenen brug biedt een mooi uitzicht over de oude stad. De belangrijkste bezienswaardigheid is de Catedral de Santa María de la Redonda. Deze 15de-eeuwse gotische kathedraal heeft twee imposante barokke torens uit de 18de eeuw. De façade tussen de twee torens is ook 18de-eeuws. Hier staat een stenen retabel waarop de evangelisten en aartsengelen zijn afgebeeld. Binnen kunt u de koorstoelen (16de eeuw) en enkele kapellen (16de eeuw) bekijken. De mooiste kapel is de Capilla de Nuestra Señora de la Paz. Hier staat een prachtig 17de-eeuws barok hoogaltaar. In de kapel staat ook de graftombe van de stichter van de kathedraal, Diego Ponce de León. Vlakbij de kathedraal staat de 13de-eeuwse Iglesia de San Bartolomé. In het gotische portaal ziet u beelden van Christus, Maria, de apostelen en de heiligen. De 16de-eeuwse toren vertoont mudéjarinvloeden. Iets ten noorden van de kerk staat de Iglesia de Santa María del Palacio. Deze kerk was oorspronkelijk de residentie van Alfonso VII en werd in de 12de eeuw tot kerk verbouwd. In de 13de eeuw volgde de uitbreiding met de opvallende piramidevormige toren. In het neoclassicistische portaal ziet u een afbeelding van engelen en de Maagd Maria.

Haro

Het wijnstadje Haro is de hoofdstad van Rioja Alta. Haro is een welvarend landbouw- en handelsstadje en is beroemd om de kwaliteit van de wijnen. Op de heuvels bij Haro vindt u vele wijngaarden en bodega's. De oude stad heeft tal van wijnkelders, wijntaveernes en ook enkele bezienswaardigheden.

Diverse bodega's in Haro organiseren rondleidingen en wijnproeverijen. In de oude stad kunt u in de wijnkelders en wijntaveernes genieten van de beroemde wijnen uit La Rioja. U vindt hier ook veel cafés en tapasbars die heerlijk eten combineren met de lekkere streekwijnen. Het belangrijkste monument van de stad ligt enkele kilometers ten noorden van de oude stad. Dit is de barokke Basílica de Nuestra Señora de la Vega. Deze basiliek is gewijd aan de patroonheilige van Haro, (Onze-Lieve-Vrouwe van de Vlakte). De basiliek werd gebouwd in de 10de eeuw en werd in de 17de en 18de eeuw uitgebreid in barokstijl. Op het hoogaltaar staat het 14de-eeuwse beeld van de patroonheilige, in gotische stijl. In de oude stad staat de Iglesia de Santo Tomás. Deze kerk is oorspronkelijk gebouwd in de 14de eeuw. Kenmerkend zijn het stergewelf en de barokke toren. Bijzonder is het fraaie renaissanceportaal uit de 16de eeuw. Dit werd ontworpen als altaar en toont taferelen uit de Kruisweg, en de H. Tomás. Liefhebbers van musea kunnen terecht in het Museo del Vino del Portal de La Rioja. In dit wijnmuseum ziet u hoe de wijnstok wordt geteeld en de wijn wordt geoogst. Etnografische voorwerpen tonen de technieken van de wijnbereiding. Het museum heeft ook een wijndocumentatiecentrum, bibliotheek, museumwinkel en proefruimte.

Santo Domingo de la Calzada

Na de Ebro vormde de Río Oja het tweede obstakel voor de pelgrims op weg naar Santiago de Compostela. De pelgrims kregen in de 11de eeuw hulp van de kluizenaar Dominicus. Hij bouwde een ziekenhuis en een brug over de Río Oja, waarbij de huidige stad is ontstaan. Later bouwde hij ook een herberg en een kapel. Het ziekenhuis van Domingo vormt samen met de kathedraal het hart van het dorp. Moderne pelgrims kunnen er nog steeds logeren: het ziekenhuis is tot parador verbouwd. Dominicus kreeg de naam la Calzada (van de weg), na zijn dood werd hij heilig verklaard.

De stoffelijke resten van de H. Dominicus worden bewaard in de Catedral de Santo Domingo de la Calzada. In de 12de eeuw werd de eerder gebouwde kerk verbouwd tot kathedraal. De kathedraal is deels romaans en deels gotisch. De tombe van de H. Dominicus uit 1513 staat in de rechter zijbeuk. Wonderen die de heilige verrichtte staan op de tombe afgebeeld. Er tegenover staat een versierde kooi met een haan en een kip. Aan dit merkwaardige kunstwerk is een legende verbonden. De dieren symboliseren het wonder van Dominicus, die een pelgrim die ten onrechte was opgehangen, tot leven zou hebben gewekt. Toen zijn ouders hun zoon levend aantroffen aan de galg, haastten zij zich naar de rechter. Deze riep uit: 'Onzin, hij is net zo levend als deze gebraden haan op mijn bord!'. Waarop de haan overeind kwam en kraaide. Sindsdien houdt men in de kathedraal een levende haan en kip ter ere van het mirakel.

In de linker zijbeuk staat het voormalige hoogaltaar, het laatste werk van Damian Forment uit 1541. Hierop zijn taferelen uit het leven van Christus en beelden van apostelen en heiligen te zien. Het koor heeft acht gebeeldhouwde zuilen, versierd met heiligenfiguren. Op de zuil bij de kooringang is een fraaie Boom van Jesse afgebeeld. De kathedraal heeft ook nog enkele kapellen. Hier zijn onder meer beelden, schilderijen en graven te zien. In de kloostergang is een museum van religieuze kunst ondergebracht. Topstuk is een altaarstuk uit 1300 van dennenhout met religieuze afbeeldingen.

San Millán de la Cogolla

San Millán de la Cogolla is een dorpje met twee kloosters. Op een heuvel boven het dorp staat het Monasterio de San Millán de Suso (suso=bovenste). Het klooster werd gebouwd in de 10de eeuw en is deels uit de rotsen gehouwen.Het is van roze zandsteen en heeft mozarabische en romaanse elementen. Op de plaats waar nu het klooster staat vestigde zich in 547 de kluizenaar Millán de Berceo. Hij woonde hier met een groep monniken in grotten. Na zijn dood in 574 wordt zijn graf een pelgrimsoord. De graftombe van San Millán staat nu in het klooster.

In de 11de eeuw vestigden de monniken zich in het lager gelegen klooster. Hier staat nu het Monasterio de San Millán de Yuso (yuso=laagste). Het 16de-18de eeuwse klooster ligt op de plaats van het 11de-eeuwse klooster. De deels renaissancistische kerk bij het klooster heeft barokke, vergulde deuren. De sacristie is rococostijl en heeft 17de-eeuwse schilderijen. De schatkamer bevat een collectie ivoren panelen, ooit onderdeel van twee 11de-eeuwse reliekschrijnen. De reliekschrijnen werden in 1813 geroofd door Franse troepen. Wel aanwezig is de reliekschrijn van San Millán (11de eeuw). Hierop staan romaanse platen met expressieve personages afgebeeld. De bibliotheek bezit kostbare manuscripten. Eén van de manuscripten is een kopie van één van de eerste teksten in het Baskisch en Castiliaans. Deze teksten zijn in de 10de eeuw geschreven door een monnik uit het hoger gelegen klooster.

Calahorra
Calahorra is één van de oudste steden van La Rioja. In de Romeinse tijd heette de stad Calagurris en was één van de belangrijkste steden op het Iberisch Schiereiland. Er zijn nog een aantal overblijfselen die aan de Romeinse tijd herinneren, zoals een deel van een Romeins circus. Nog meer informatie over de Romeinse periode vindt u in het Museo de la Romanización. De collectie van dit museum bestaat uit meer dan 1000 archeologische objecten. In de vijf expositieruimten komt de Romeinse verovering tot leven. U ziet hier een Keltiberisch Calahorra veranderen in een geromaniseerde Iberische nederzetting. Aan de rivier de Cidacos staat de kathedraal van Calahorra. Op deze plek werden de patroonheiligen van de stad, de H. Emeterio en de H. Celedonio gemarteld. Dit gebeurde in het jaar 300. De Catedral de Santa María is gebouwd van 1484 tot 1684. De architectuur van de kathedraal is romaans en gotisch. De façade is barok en dateert uit de 18de eeuw. In de kloostergang is het Museo Diocesano gevestigd, met religieuze kunst.

Feest en evenement

De inwoners van La Rioja houden van feest vieren. Bijna het hele jaar door worden er in de regio fiësta's en festivals gehouden. In La Rioja hebben veel festiviteiten betrekking op de wijnbouw. Er zijn ook plaatsen waar feest wordt gevierd ter ere van hun patroonheilige. De feesten gaan vaak samen met processies, eten en drinken, muziek en andere attracties.

Fiestas del Santo

De Fiestas del Santo zijn de festivals van de patroonheilige van de stad. De festivals vinden plaats van 10 tot en met 15 mei in Santo Domingo de la Calzada. De stad is genoemd naar de patroonheilige. Hij heeft veel gedaan voor de stad. Santo Domingo bouwde bruggen, wegen en een ziekenhuis. De festiviteiten bestaan uit 6 dagen vol parades, processies, muziek en dans.

Op de eerste dag beginnen de fiësta's met het afschieten van een raket op het Plaza de España. Daarna volgen er parades, processies en een concert. Hoogtepunt van de tweede dag is de processie van de Heilige Brood en Pelgrim. In deze bekende processie dragen meisjes manden met vers brood op het hoofd. Hoogtepunt van de fiësta's is de derde dag, met de Lunch van de Heilige. Na de lunch is er de Processie van de Heilige. Op de vierde dag is er de Verplaatsing van de tafel van de Heilige, met proeverijen, een disco en een concert. Ook op de vijfde dag zijn er proeverijen, gevolgd door een concert. Het programma wordt op de zesde dag afgesloten met een processie, een flamenco-show en een toneelstuk.

La Batalla del Vino
La Batalla del Vino (De Slag om de Wijn) vindt jaarlijks plaats op 29 juni. Het wordt gehouden in Riscos de Bilibio, 6 km ten noorden van Haro. Hoogtepunt van deze plaatselijke fiësta is een wijngooiwedstrijd.

De festiviteiten zijn verbonden aan het feest van San Juan (24 juni), San Pedro (29 juni) en San Felices (6 november). Felices de Bilibio, de meester van San Millán, woonde in de 6de eeuw in Riscos de Bilibio. Na zijn dood werd Felices vereerd en werd Riscos de Bilibio bezocht door pelgrims. In het begin van de 18de eeuw werd er op de kliffen bij Riscos de Bilibio een hermitage gebouwd. Sindsdien kreeg de pelgrimstocht een meer georganiseerd karakter.

De 'Slag om de Wijn' is ontstaan uit de feestvreugde die plaatsvond tijdens de pelgrimstocht. Na het bijwonen van de mis in de hermitage was er een lunch. Tijdens deze lunch probeerde men elkaar te verfrissen door met wijn te gooien.

Tegenwoordig beginnen de feestelijkheden vroeg in de morgen. Mensen in witte kleding en met een rode sjaal vertrekken naar Riscos de Bilibio. Tijdens deze tocht besproeien zij elkaar met rode wijn uit laarzen, flessen, ketels en waterpistolen. Hierna wordt er bij de hermitage een mis gevierd. Na de mis gaat het wijngevecht verder, dit keer voor de mensen die zich verzameld hebben in de velden onder de hermitage. Aan het eind van de morgen trekken de mensen zich terug om hun kleding te drogen en om te lunchen. Na de lunch vertrekt men in een pelgrimstocht naar Haro. Hier is het tijd voor muziek en dans op het Plaza de la Paz.

Fiesta de San Mateo

De Fiesta de San Mateo wordt gehouden in Logroño. Het festival vormt de derde week van september het startsein voor de druivenoogst. De oorsprong van het festival gaat terug tot in de 12de eeuw. Toen werd in Logroño elk jaar een jaarmarkt gehouden, die de stad een belangrijke handelsplaats maakte. De jaarmarkten werden steeds belangrijker en kregen ook steeds meer een feestelijk karakter. Sinds 1956 heeft het festival de bijnaam Fiestas de la Vendimia.

In eerste instantie werd het festival gevierd op Thanksgiving. Later werd het verplaatst naar de derde week van september, samenvallend met 21 september. Deze dag is de dag van San Mateo, een tollenaar en beschermheilige van de handelaren.

Tegenwoordig wordt het festival van San Mateo gevierd met allerlei activiteiten, zoals concerten, vuurwerk, proeverijen en parades. Bijzonder is het druivenstampen op 21 september. U ziet hier hoe de eerste druiven van het seizoen worden geperst. Jonge wijn wordt vervolgens aangeboden aan de Maagd van Valvanera, de beschermheilige van de druivenoogst. Men hoopt hiermee op een goede oogst voor het volgende jaar.

Vervoer

De dichtstbijzijnde luchthaven is Logroño Airport. Dit is een binnenlandse luchthaven en is niet rechtstreeks vanaf Schiphol bereikbaar. Er gaan dagelijks vluchten van Schiphol naar Logroño Airport. Deze vluchten gaan (anno 2018) via Madrid, Barcelona, Londen, Parijs of Rome. De vliegtijd bedraagt minimaal ongeveer 6 uur en maximaal ongeveer 35 uur. Er rijden bussen tussen Logroño Airport en het centrum van Logroño, 13 km ten westen van de luchthaven.

De dichtstbijzijnde internationale luchthaven is Bilbao Airport, 120 km ten noorden van Logroño. Bilbao Airport is rechtstreeks vanaf Schiphol te bereiken. Er zijn dagelijks vluchten en de vliegtijd bedraagt 2 uur.

La Rioja heeft een goede spoorverbinding met de rest van Spanje. Er loopt een spoorlijn van Bilbao naar Zaragoza, via Haro, Logroño en Calahorra. De bus is een goed alternatief voor de trein. Een busnet verbindt alle grotere plaatsen in de regio. De volgende plaatsen hebben (anno 2018) een busstation: Logroño, Haro, Santo Domingo de la Calzada, Calahorra en San Millán de la Cogolla. Het hoger gelegen klooster bij San Millán de la Cogolla is met een pendelbus te bereiken.

De meeste plaatsen zijn goed met de auto bereikbaar. Logroño ligt op een kruispunt van hoofdwegen, met verbindingen met de rest van Spanje. De AP68 loopt van Bilbao naar Zaragoza, via Haro, Logroño en Calahorra. Santo Domingo en San Millán zijn te bereiken met secundaire wegen, vanaf de snelwegen AP68 en A12, en de hoofdweg N120.

Lees verder

• Wijn uit La Rioja, de beste wijn van Spanje
• Baskenland, de regio van kunst, cultuur en lekker eten
• Navarra, de Spaanse regio van cultuur en traditie
• Castilië-León, de grootste regio van Spanje
• Aragón, de authentieke en nog niet ontdekte regio van Spanje