Kamp Vogelsang in Nationalpark Eifel

In de Duitse Eifel ligt het voormalig militair oefenterrein Kamp Vogelsang, een restant uit de Nazi-tijd, 110 vierkante kilometer groot en tot 2006 in gebruik bij het Belgische leger. Ook het Nederlandse leger oefende hier vaak. De schrijver van dit verhaal was er in 1971 acht weken lang en had er de tijd van zijn leven in een werkelijk weergaloos mooie natuur. Nu de soldaten vertrokken zijn is deze voormalige eliteschool van de Nazi’s het bezoekerscentrum van National Park Eifel.

Kamp Vogelsang, centrum van Nationalpark Eifel

Na 60 jaar gebruik voor militaire doeleinden is kamp Vogelsang vanaf 1 januari 2006 voor het publiek toegankelijk. Het Nationalpark Eifel is compleet nu het voormalige militaire oefenterrein Vogelsang bij Gemünd en de op dit terrein gelegen monumentale burcht Vogelsang er sinds januari 2006 bij horen. De burcht is in 1936 gebouwd als school voor nieuw kader van Hitlers NSDAP. Meer dan zeventig jaar later mag iedereen er elke dag een kijkje komen nemen.

Ontstaan en historie van burcht Vogelsang

Op het bordes van de paradeplaats van burcht Vogelsang is het genieten van een verpletterend mooi uitzicht op de diep daaronder gelegen Urftsee en de omliggende Eifelheuvels. Moeilijk voorstelbaar, maar op exact dezelfde plaats stond in november 1936 Adolf Hitler. De Führer had geen oog voor het landschap, maar keek trots naar de aan hem voorbij marcherende vierhonderd jonge militairen. Strak in het gelid bracht de toekomstige partijelite hem de Hitlergroet. Jonge Duitse mannen van minimaal 21 jaar waren het. Uiteraard zuiver arisch van ras.

In de noordoostpunt van Naturpark Eifel ligt dit complex van ongeveer 50 gebouwen dat in het begin van de jaren dertig gebouwd is als één van de drie Duitse Ordensburgen. Dat waren trainings- en vormingskampen voor de elite van de National-socialistische jonge mannen: de Junkers. In drie jaar moesten ze opgeleid worden tot de toekomstige leiders van het Derde Rijk. De nazi’s spiegelden zich graag aan het roemrijke verleden. De Ordensburg Vogelsang bood destijds de zwaarste training
die er in Duitsland te vinden was. Daarvoor beschikte ze onder andere over sportvelden, een bioscoop, een atletiekstadion, een vliegveld en een enorm zwembad.

In Vogelsang bleven zij één jaar en kregen zij onderwijs in de verderfelijke rassenfilosofie van de nationaal-socialisten en in sport. Véél sport. Staande op het bordes zie je dalwaarts, achter de slaapbarakken nog steeds de sportvelden, een naar antiek voorbeeld aangelegd amfitheater, een sporthal en een overdekt zwembad dat er tegenwoordig nog even prachtig bij ligt als destijds. Brillendragers waren niet gewenst. En een schooldiploma moesten de jonge mannen vooral ook niet op zak hebben want zonder veel vooropleiding waren ze beter kneedbaar voor de partij-ideologen die hen onder handen namen.

Afgezien van enkele maanden vlak na de bevrijding in 1945 was de burcht nooit openbaar toegankelijk. Tijdens de oorlog heersten hier de nazi’s, en na de oorlog waren hier achtereenvolgens de Amerikanen, Britten en Belgen de baas. Ook het Nederlandse leger oefende hier vaak; De schrijver van dit verhaal oefende er in 1971 acht weken lang met het 16e Pantser Infanterie Bataljon uit Oirschot en had er de tijd van zijn leven in een werkelijk weergaloos mooie natuur. Nu de soldaten zijn vertrokken moet deze voormalige eliteschool van de Nazi’s onder meer het bezoekerscentrum worden van National Park Eifel.

Het gebouwencomplex van burcht Vogelsang

Het door een Keulse architect ontworpen complex is opgetrokken uit natuursteen, afkomstig uit drie steengroeves in het Rurdal. De gebouwen zijn solide en voor die tijd ook heel modern. Aan de binnenkant heeft men alles uit beton opgetrokken. Verder maakte men gebruik van Griekse antieke bouwkunst en van de kasteelbouw uit de achttiende eeuw.

Om het plateau te vormen waarop de burcht is gebouwd, werd 220.000 kubieke meter rots weggehaald. Het hele gebouw wordt nog steeds verwarmd door de originele hete stoomverwarming uit 1936. Het oogt allemaal heel erg spectaculair. Met name als je het complex op grotere afstand bekijkt, komt Vogelsang enorm imposant over. Maar toegegeven, het is buitengewoon goed in het landschap geïntegreerd.

Als je de moed en conditie bezit om de 173 treden van de smalle wenteltrap te beklimmen heb je van boven op de toren een prachtig uitzicht op het complex en de omgeving zoals de uitgestrekte bossen van het National Park. Ook zie je de stuwdam die de Urftsee scheidt van de lager gelegen Rursee.

Toen de oorlog in 1939 uitbrak en de opleiding van de nieuwe partijelite werd afgebroken, was Vogelsang nog lang niet af. Er moest nog een enorm groot 'Haus des Wissens' gebouwd worden met bibliotheken en zalen waar duizend jonge mannen tegelijk les moesten krijgen. De Belgen hebben op de fundamenten daarvan in de jaren vijftig ,hun kazerne gebouwd en een prachtige bioscoop, die ook een beschermd monument is geworden.

De nazi's wilden hier nog een tweehonderd meter hoge klokkentoren bouwen, een hippisch stadion, een sportstadion vergelijkbaar met het Olympisch stadion in Berlijn én een KdF-hotel (Kraft durch Freude), dat plaats moest bieden aan tweeduizend gasten, uiteraard partijleden. Het is er niet meer van gekomen. In de oorlog ging zelfs nog iets van de bestaande bebouwing af. Twee van de tien barakken werden tijdens geallieerde bombardementen op de Urft- en Rurseedammen verwoest, alsook de sporthal en de etage boven de eetzaal.

De meeste nazi-symbolen zijn verdwenen. Zijn door de Amerikanen letterlijk weggeschoten of door de Britten of Belgen verwijderd. Eén hakenkruis is nog te zien. Niet voor de gewone bezoeker. Alleen onder deskundige begeleiding.

Inmiddels is een start gemaakt om het hele gebied om te zetten in een groot natuurpark. Er wordt onder andere een nieuw wegenstelsel aangelegd. Rangers leiden al bezoekers rond. Deze Rangers zijn onder andere gerekruteerd uit de bosarbeiders die nu op een heel andere manier met het bos hebben leren omgaan dan ze gewend waren. Het gebied is uniek omdat grote delen heel lang onaangetast zijn gebleven. Er woont niemand. Wollseifen is het enige dorp dat er ligt. Het is in 1946 ontruimd toen het oefenterrein werd aangelegd.

Openstelling voor het publiek

Sinds op 1 januari 2006 de poorten werden geopend komen er elke zondag enkele duizenden bezoekers om met een van de gidsen een rondgang te maken. Ook op andere dagen is er constant aanloop van mensen die het voormalige nazi-centrum wel eens met eigen ogen willen zien. Men laat het publiek een kijkje nemen in en rond Vogelsang, dat met ruim honderd hectare bebouwde oppervlakte een groot complex is. Veel wandelaars die er al een tocht door het nu ook vrij toegankelijke vroegere 4300 hectare grote oefenterrein op hebben zitten, maar ook gewoon belangstellenden. Alleen, het mag beslist geen bedevaartsoord voor neo-nazi’s worden.

Nationalpark Eiffel van dichtbij

Nationaalparken zijn beschermingsgebieden waarin de natuur aan zichzelf wordt overgelaten. De mens trekt zich terug en wordt observeerder en ontdekker van de processen die de natuur voor zichzelf creëert. Nationaalparken zijn daarom ook onderzoeksgebieden voor de wetenschap. Het idee komt uit de Verenigde Staten, waar in 1872 het eerste Nationaalpark Yellowstone werd gesticht.

De vanwege hun plaats van inplanting unieke beukenwouden vormen het essentiële van het Nationaalpark Eiffel. Daartoe behoren de Kermeter, dat reeds Karolingisch rijkswoud was, beekvalleien, bosweiden, narcissenweiden en de ongewone open landvlakten van de vroegere troepenoefenplaats Vogelsang, waarop dag na dag actief wild kan worden geobserveerd. Met dit beeld van wouddieren die in het Nationaalpark terugkeren, kan de natuurbeschermingsgedachte duurzaam tot stand worden gebracht en een aantrekkingskracht voor het publiek vormen. Nergens anders kan men dieren van het woud zo ongestoord naderen, ze bekijken, aanraken en zich met hen laten fotograferen.

De Eifel is een landschap met rijke cultuurhistorische traditie die ver teruggaat in de voorhistorische tijd. Het leven van de mensen droeg steeds de stempel van de door de natuur verschafte karakteristieke eigenschappen: de ligging in het Middengebergte tussen Maas, Moezel en Rijn en het daarbij horend ruwe klimaat. Gelijktijdig bepaalden handels- en verbindingswegen tussen de steden Aken, Luik, Keulen en Trier het leven en denken van elke dag van de bewoners.

In grote delen van de Rureifel wordt op ecologisch verantwoorde wijze landbouw bedreven. Dat betekent onder andere dat het fraaie Heckenlandschap in stand wordt gehouden. Ook wordt steeds meer naaldbos omgezet in loofbos. Vooral beuken en eiken worden aangeplant. Zo ontstaan er weer “beukenhallen”, zo genoemd vanwege de gladde, enigszins zilverkleurige stammen van de beukenbomen die op zuilen lijken en de open ruimte onder het door de “zuilen” gestutte dichte bladerdak. De
Kermeter bij Heimbach, tussen Rurtalsperre en Urfttalsperre, bevat nog zeer oude beuken en veel dood hout, belangrijk voor onder andere spechten. Het is met 3100 ha het grootste aaneengesloten beukenbosgebied in de noordelijke Eifel.

Openingsuren en bereikbaarheid

Het domein is dagelijks geopend van 8 - 20 uur, de keuken dagelijks van 10 - 17 uur.
Het ontvangstcentrum, Adlerhof genaamd, kunt u bereiken vanuit Einruhr via de B266 richting Gemünd.

Dagelijks rondleidingen

Onder begeleiding van ervaren gidsen vinden er dagelijks 90 minuten durende rondleidingen plaats voor individuele bezoekers.
Gestart wordt elke dag om 14.00 uur, op zon- en feestdagen ook om 11.00 uur.
De kosten bedragen € 3,00 per persoon, maar kinderen tot 12 jaar kunnen gratis deelnemen.

Aanrader voor een vakantieverblijf

En voor wie graag eens een weekje van de prachtige natuur in Eifel en Ardennen wil genieten en op zoek is naar een geschikt vakantieverblijf, is het volgende wellicht een aanrader. Voor deelname aan de Bart Brentjens Challenge logeerde ik onlangs met een aantal fietsvrienden een weekje in een pas gerestaureerd middeleeuws vakantieverblijf in het Limburgse Eijsden. Een waar juweeltje.....! En dat alles op een steenworp afstand van én Limburgse heuvels, én Belgische Voerstreek, Eifel en Ardennen. Niet alleen een aanrader dus voor mountainbikers en tourfietsers die hun conditie willen aanscherpen, maar voor iedereen die een fijne vakantie in eigen land wil doorbrengen met een prima uitvalsbasis naar aangrenzende natuurgebieden in Duitsland en België.