Halligen – eilandjes met terpen in de Waddenzee

De Halligen voor de kust van Sleeswijk-Holstein zijn schilderachtige eilandjes in de Waddenzee. Ze doemen als fata morgana’s op in het water. Het zijn voor het grootste deel dijkloze eilandjes, waar zich mensen hebben gevestigd. Om zich te handhaven en te beschermen tegen het hoge water hebben ze hun boerderijen op terpen gebouwd. Die heuvels zie je, als molshopen, het eerst als je vanaf het vasteland naar de Halligen kijkt. Het zijn fantastische plekken voor afzondering en wandeling, heerlijke gebieden om de beweging van het wad en het eilandleven te ervaren. De Halligen worden beheerst door eb en vloed. Ze zijn met een boot en wandelend over de bodem van de Waddenzee te bereiken.

Duitse eilandjes met terpen

• Bewoonde Halligen en onbewoonde eilandjes
• Warf of Warft in de Waddenzee
• Zandbanken
• Hallig Langeneß
• Hallig Hooge
• Hallig Gröde
• Hallig Nordstrandischmoor
• Hallig Oland
• Hallig Süderoog
• Hallig Südfall
• Hamburger Hallig
• Hallig Norderoog
• Hallig Habel

Bewoonde Halligen en onbewoonde eilandjes

Nederland heeft ze niet maar Duitsland heeft er wel tien: halligen. Zes ervan zijn bewoond en op vier eilandjes woont niemand permanent (status 2017). De mensen hebben er hun boerderijen op terpen gebouwd en leven van de veeteelt en het toerisme. Ze liggen in de Waddenzee van Sleeswijk-Holstein en de onbewoonde eilanden maken onderdeel uit van het nationaal park Nationalpark Schleswig-Holsteinisches Wattenmeer. Met z’n allen horen ze weer bij het Werelderfgoed Waddenzee, het werelderfgoed dat de Nederlandse, Duitse en Deense Waddenzee beslaat. Pellworm en Nordstrand liggen voor dezelfde kust, maar worden niet tot de halligen maar tot de Waddeneilanden gerekend.

Warf of Warft in de Waddenzee

Halligen zijn tien kleine eilandjes in het Duitse deel van de Waddenzee, de Waddenzee van Sleeswijk-Holstein. De eilandjes liggen voor de kust van Dagebüll, Bredstedt en Husum. Het bijzondere van de Halligen is dat ze geen dijken ter bescherming tegen het water hebben. Op de bewoonde halligen beschermen de bewoners zich tegen hoge vloeden door hun woningen en bedrijven op terpen te bouwen. Ze worden in de streek warf of warft genoemd en ook wel wurth, warb, werf of werft. Hoe de terp wordt genoemd hangt af van het dialect van de streek. Een hallig is een begrip dat staat voor een 'terp in buitendijks gebied'. Juist het feit dat de halligen regelmatig overstromen brengt een bijzondere vegetatie met zich mee.

De tien Halligen zijn

Schiereilanden

Vier halligen zijn schiereilanden geworden, door een verbinding met het vasteland. Dit geldt voor de Hamburger Hallig, Langeness, Oland en Nordstrandischmoor.

Zandbanken

Naast de eilanden, aan de Noordzeekant, liggen nog drie zandbanken. Die worden geen eilanden genoemd, omdat ze dagelijks onder water lopen met de vloed en geen vegetatie hebben. Het zijn geen hallligen, maar Nordfriesische Außensände, de Noordfriese zandbanken aan het randje van de Waddenzee. Het zijn:

• Süderoogsand;
• Norderoogsand;
• Japsand.

Hallig Langeneß

Hallig Langeneß is een tien kilometer langwerpig eiland, met de vorm van een worm. Het is de grootste van de halligen. Het is een eiland waar prachtige wadwandelingen zijn te maken en waar veel vogels zijn te spotten. Langeneß heeft kwelders die elk jaar weer veranderen en er elk jaargetijde anders uitzien. In de zomer bloeit er volop lamsoor en dan kleurt de kwelder blauwviolette. In de winterperiode heeft de hallig regelmatig te maken met overstroming en de Hallig-Landunter is een fenomeen dat schrik aanjaagt en tegelijk fantastisch is om mee te maken. Langeneß heeft 21 warften, waarvan er 18 bewoond zijn en drie onbewoond.

Hallig Hooge

Hallig Hooge is een biosferenreservaat in de Waddenzee. De eilanders leven zoveel mogelijk in harmonie met hun omgeving en hebben duurzaamheid hoog in het vaandel staan. De eigenschap van de hallig, dat het een onbedijkt gebiedje met kunstmatig opgeworpen aarden heuvels is, gaat voor Hooge niet op. Hier ligt namelijk een anderhalf hoge stenen dijk om het eilandje te beschermen. Toch vinden er in het winterhalfjaar nog wel overstromingen plaats. Dan staan alleen de huizen op hun terpen droog. Die ‘molshopen’ met huizen erop is een sprookjesachtig en wonderlijk gezicht. De hallig is 700 hectare groot en heeft tien bewoonde warften.

Hallig Gröde

Hallig Gröde is een natuurlandschap waar je absolute rust kunt vinden. Het kleine eilandje middenin de Waddenzee is 250 hectare groot en heeft vijftien inwoners. Het is de kleinste gemeente van Duitsland. Gröde bestaat uit twee halligen die rond 1900 aan elkaar groeiden. Het zijn Gröde en Appelland. Er liggen twee warften op Gröde, waar de bewoners zich hebben teruggetrokken. Er staat ook een kerk en een school.

Hallig Nordstrandischmoor

De Hallig Nordstrandischmoor verwelkomt menig vakantieganger, die na een paradijselijke overtocht via de Waddenzee in een bijzonder natuurgebied terechtkomt. Het wemelt er van de bijzondere planten en vogels. Als de bessen aan de duindoorns hangen kleurt bijna het hele eiland vurig oranje. Het eiland krijgt jaarlijks een keer of vijftig een Landunter, overstroming, voor de kiezen. Door alle vloeden door de eeuwen heen bleven er vier warften over, waar nog geen twintig mensen permanent wonen. Sinds 1933 verbindt een 5,5 kilometer lange dam de hallig met het vasteland.

Hallig Oland

Hallig Oland is een paradijs voor liefhebbers van wad- en watervogels. Het is een natuurparadijsje waar de bloesem en de vruchten van de duindoorns de kleur bepalen tussen lila en fel oranje. Het eilandje heeft één warft en er wonen nog geen dertig mensen. Wel hebben zij een school, kerk en café. Rond 1900 zijn er dammen aangelegd, zodat Oland verbonden is met het vasteland en met Langeneß. Rondom de hallig ligt sinds 1965 een meterhoge zomerdijk. Het buitendijkse land stroomt ongeveer zes keer per jaar over.

Hallig Süderoog

Hallig Süderoog is de zuidelijkste van alle halligen en ongeveer 60 hectare groot. Het eilandje heeft een terp met een woon- en werkgelegenheid voor twee wetenschappers die er het hele jaar door onderzoek doen naar vegetatie en vogels. Vanaf Pellworm vertrekt een schip naar Süderoog.

Hallig Südfall

Hallig Südfall ligt tussen de eilanden Nordstrand en Pellworm, is ongeveer 50 hectare groot en heeft één enkele terp. Het is een belangrijk vogelbroedgebied. Het eiland mag alleen betreden worden onder leiding van een natuurgids. Vanaf Pellworm is er een tocht per schip te maken naar Südfall.

Hamburger Hallig

De Hamburger Hallig is ongeveer 110 hectare groot. Het is een overblijfsel van het eiland Alt-Nordstrand, dat in 1634 in de golven verdween. Inmiddels is de hallig een schiereiland geworden, in 1874 werd er een dam aangelegd. Op de hallig ligt één warft en staat één huis, dat menigmaal verwoest werd en telkens weer werd herbouwd. Het is een beschermd natuurgebied.

Hallig Norderoog

Hallig Norderoog is iets minder dan 10 hectare groot. Het ligt ten westen van Pellworm. Sinds de stormvloed van 1825, die de terp en het daarop staande huis verwoestte, wonen er geen mensen meer. Er staat nu een blokhut op palen voor de vogelwachters die er in de zomermaanden verblijven. Norderoog is een beschermd natuurgebied.

Hallig Habel

Hallig Habel is een piepklein eilandje van ongeveer 4 hectare groot. Het ligt tussen Gröde en het vasteland en is beschermd natuurgebied. Er staat een terp op met een huisje, maar het eiland heeft geen permanente bewoner. Van maart tot oktober zitten er vogelwachters.

Lees verder

• Amrum – Duits Waddeneiland verscholen achter Föhr
• Waddeneiland Sylt - kuureiland voor badgasten
• Waddeneiland Juist – Tovereiland Töwerland
• Föhr – Duits Waddeneiland dat eens Før was
• Onbewoonde Waddeneilanden en zandplaten van Nederland