Basiliek San Clemente

In hartje Rome is de basiliek San Clemente te vinden. Het is een relatief onbekendere basiliek, maar zeker de moeite waard om een keer te bekijken. Bovendien gaan er nogal wat verhalen schuil achter deze kerk met maar liefst 3 verdiepingen.

Titus Flavius Clemens

De basiliek San Clemente is gebouwd op het oorspronkelijke woonhuis van consul en martelaar Titus Flavius Clemens. Er wordt aangenomen dat dit huis in de 1e eeuw, toen de katholieke godsdienst nog niet toegestaan was, lange tijd dienst deed als schuilkerk. Clemens zelf was ook een van de eerste hooggeplaatste Romeinen die zich tot het, toen nog verboden, christendom bekeerde.

Het verhaal gaat dat Clemens ook druk bezig was om andere te bekeren tot het Christendom en de boodschap van het Christendom te verkondigen. Hier was de keizer natuurlijk niet blij mee en Clemens werd verbannen. Maar hij ging gewoon door met het verkondigen van zijn ideeën en daarop besloot de keizer hem te verdrinken in zee. Precies een jaar na zijn dood kwam er opeens een kapelletje boven water, op de plek waar Clemens verdronken was. Dit moest natuurlijk wel een teken van god zijn en Clemens werd daarop heilig verklaart. Zo zou ieder jaar op 22 juni het kapelletje boven water zijn gekomen. Ook gaat het er een verhaal dat toen het kapelletje op een keer boven water kwam, iedereen het natuurlijk ging bekijken en bewonderen. Maar toen het aan het eind van de dag weer onder water was gegaan, was een moeder haar kindje kwijt, hij was achtergebleven in het kapelletje. Maar een jaar later toen het weer boven water kwam, lag het kindje er weer helemaal gezond in en werden moeder en kind weer herenigt.

De geschiedenis

Boven op de resten van zijn Romeinse huis uit de republikeinse tijd werd in de 4e eeuw een kerk gebouwd ter ere van Clemens, de derde opvolger van Petrus. Na een restauratie in de 8e en 9e eeuw en versiering met fresco’s in de 11e eeuw werd de kerk in 1084 geplunderd en grondig verwoest door de Noormannen onder leiding van Robert Guiscard. Paus Paschalis bouwde dertig jaar later op de ruïnes een nieuwe kerk, die in de baroktijd nog een keer verbouwd werd.

De opbouw van de kerk

Op dit moment kun je nog steeds alle drie de lagen doorlopen en bekijken. Als je helemaal naar beneden gaat, dan bereik je het Romeinse niveau met de resten van een insula en een heiligdom van de oosterse lichtgod Mithras. Hier is ook het geluid van stromend water te horen. Er bevindt zich daar namelijk een bron die voor een klein deel ook blootgelegd is.

In het middelste gedeelte is de indeling in drie schepen nog duidelijk te zien is. Er bevinden zich nog resten van fresco’s. Op een ervan is een van de oudste Italiaanse teksten te lezen. Deze kerk wordt ook wel de onderkerk genoemd. De ruimtes hiervan zijn dus redelijk goed in staat gebleven. Wel zijn de zuilenrijen van deze eerste basiliek vol gemetseld. Het fundament voor de tweede en huidige basiliek zou anders te zwak zijn. Ook zijn verschillende ruimtes volgestort. Na uitvoerige opgravingwerkzaamheden in 1862 is de oorspronkelijke structuur van de kerk echter weer zo veel mogelijk hersteld.

De tweede basiliek wordt ook wel de bovenkerk genoemd. Deze hedendaagse kerk is van buitenaf gezien een redelijk eenvoudig gebouw, voorafgegaan door een perystilium, een door zuilengalerijen omgeven, niet overdekte, ruimte, met een fontein in het midden. Binnen is de oorspronkelijke basilica vorm nog duidelijk te zien. Aan de bekleding van de zuilen en de versierring van de wanden is de invloed van de barok goed te herkennen. De apsis heeft nog het oorspronkelijke mozaïek uit de 12e eeuw, dat de triomf van het kruis voorstelt, waaruit al het leven ontspringt. De vloer, de paaskandelaar en de bisschopszetel zijn cosmatenwerk. Achter in de kerk is een kapel met muurschilderingen uit de renaissance, waarop het leven van Catherina van Alexandrië is afgebeeld. Via de trap kan je afdalen naar de resten van de oudere kerk, waar de indeling in drie schepen nog duidelijk te zien is. Er bevinden zich nog resten van fresco’s. Op een ervan is een van de oudste Italiaanse teksten te lezen.