Dwars door Cuba: de zuidkust van Matanzas

Aan de zuidkust van de Cubaanse provincie Matanzas slaan natuur en geschiedenis de handen in elkaar: een project om de Cubaanse krokodil van de ondergang te redden, een gigantisch moerasgebied waar vogelliefhebbers ten volle aan hun trekken kunnen komen, een kijkje bij de replica van het indianendorp Guama en een bezoekje aan de historische Varkensbaai kunnen hier allemaal op het programma komen.

De Cubaanse Everglades: het schiereiland van Zapata

De zuidkust van de provincie Matanzas toont een volledig ander gezicht dan het noorden. Puur natuur is wat we hier kunnen zoeken en vinden. En een stuk recente Cubaanse geschiedenis.

De provincie Matanzas wordt aan de zuidkant immers nagenoeg volledig gevormd door het grootste moerasgebied van het land en meteen ook één van de grootste van het continent, de Cubaanse Everglades zeg maar. Dit gebied, het schiereiland van Zapata (zo genoemd omwille van de schoenachtige vorm ervan, in het Spaans “zapato”) beslaat een oppervlakte van 4520 km² en is een paradijs voor ornithologen. Ook liefhebbers van reptielsoorten en vissen kunnen er hun hartje ophalen. Het gebied blijft nog steeds vrij moeilijk toegankelijk en heeft nog heel wat capaciteit die niet (toeristisch) ontgonnen wordt, maar wie de moeite doet om er te raken, wordt er zeker voor beloond. In het gebied leeft ook nog steeds de lange tijd met uitsterven bedreigde Cubaanse krokodil (niet helemaal hetzelfde als de Amerikaanse kaaiman die in Florida te vinden is). In de jaren 1960 lanceerde men een project om dit dier te beschermen en de populatie terug de hoogte in te krijgen en vandaag de dag ziet het er voor de Cubaanse krokodil al een stuk beter uit (hoewel het serveren van krokodillenvlees aan toeristen daar waarschijnlijk geen goede rol in speelt). Het kweekprogramma voor de krokodillen loopt nog steeds en de kwekerij kan bezocht worden nabij het plaatsje Guama, aan de rand van het schiereiland van Zapata.

Indianendorp Guama

Guama is meteen ook de naam van een gereconstrueerd indianendorp van de Taino-stam, de oorspronkelijke bewoners van Cuba (voor de komst van de Spanjaarden in de 16de eeuw). Midden in de Laguna del Tesoro (“schattenlagune”) ligt een klein eilandje waarop hutten werden gebouwd die laten zien hoe de oorspronkelijke bewoners van Cuba woonden. Een kunstwerk van de Cubaanse artieste Rita Longa bestaande uit een paar tientallen levensgrote keramieken figuren beelden de alledaagse activiteiten van de Taino-indianen uit.

De beruchte Varkensbaai

Zowel het indianendorp Guama, de krokodillenkwekerij als het natuurgebied van Zapata liggen allemaal vlak bij de bekende Varkensbaai.

Deze diepe baai (ongeveer 300 meter diep in het middengedeelte) is vandaag een toonbeeld van een idyllische plaats met verschillende mooie strandjes en een geliefkoosde stek bij duikers en snorkelaars. Begin jaren zestig was het echter het decor voor een gewapende clash tussen het nieuwe Cubaanse regime van Fidel Castro en de grootmacht van de Verenigde Staten. De VS leden er een nederlaag en tot op vandaag kijkt Cuba met trots terug op de eerste militaire nederlaag van de VS op het continent.

De Varkensbaai - de Cubanen noemen de plaats Playa Girón en Playa Larga, de naam Varkensbaai, of Bay of Pigs, werd immers door de Amerikanen gekozen, omdat het een baai, een regio was zonder veel waarde - kreeg inderdaad naam en faam tijdens de beruchte gelijknamige invasie in 1961. Nadat de relaties tussen het nieuwe Cubaanse regime onder leiding van Fidel Castro en de VS tussen 1959 en 1961 danig verzuurd waren, beslisten de Amerikanen om het eiland dan maar gewapenderhand terug uit de klauwen van de communisten te halen. Hiervoor hadden ze verschillende honderden reeds uit Cuba gevluchte Cubanen gerecruteerd en in opleidingskampen verspreid over Centraal-Amerika en de Caraïben opgeleid en getraind om hen zo klaar te stomen voor een herinname van het eiland Cuba. De landing gebeurde aan de zuidkust van de huidige provincie Matanzas, een moerassig en dun bevolkt gebied waarbij men weinig tot geen weerstand verwachtte. Fidel Castro was echter reeds op de hoogte van de nakende invasie-poging en de aanval werd verwacht, opgewacht, teruggeslagen. De Varkensbaai-invasie werd uiteindelijk een gigantische mislukking voor de Cubaanse huurlingen en de achter de schermen opererende Amerikaanse grootmacht en het prestige van Fidel Castro, zijn regering en het fiere Cuba kreeg een fikse duw in de rug (zeker onder ontwikkelingslanden). Nog steeds wordt deze historische gebeurtenis op Cuba gezien als de eerste militaire nederlaag van de VS op Latijns-Amerikaans grondgebied, een feit waar men op Cuba nog steeds onnoemelijk trots op is.