Carlstens Fästning in Marstrand, Zweden – een sterke vesting

Carlstens Fästning (de vesting van Carl en ook bekend als ‘Carlsten’) staat bekend als een van de sterkste vestingen van Europa. Aan de burcht werd ruim 200 jaar gewerkt door gevangenen. Dit strategisch geplaatste fort in het zuidwesten van Zweden is goed intact gebleven en levert een uniek monument op. Carlsten staat op het eiland Marstrandsön. Een eiland waar het hele jaar door zeehandel mogelijk is, omdat er geen ijsvorming is in de havens door de ligging ver in de zee. Zowel het fort als het eiland is een bezichtiging waard. Trek wel een volle dag uit voor deze excursie of blijf overnachten, want het eiland is beeldschoon en de burcht is kolossaal.

Marstrand, een wirwar van namen en eilanden

Marstrand bestaat uit twee eilanden, Marstrandsön en Koön, gelegen in het zuidwesten van Zweden. Het gebied behoort tot de gemeente Kungälv en valt onder het Bohuslän-landschap. Marstrand heet ook de kleine, oude stad op Marstrandsön. Het eiland Marstrandsön is autoluw. Auto’s van dagjesmensen zijn niet toegestaan op Marstrandsön, maar een veerpont overbrugt de korte afstand in een paar minuten. Je bent dus verplicht je auto achter te laten en een veerboot te pakken vanuit Arvidsvik (Arvidsvik Marstrand) op het eiland Koön. Je auto kun je op een van de vele parkeerplaatsen bij de veerboot kwijt. Het retourticket schaf je aan in de kiosk of de ticketautomaat bij de aanlegplaats van de veerboot. De overtocht van 100-150 meter duurt een paar minuten. De veerboot vaart praktisch 24 uur per dag. In het hoogseizoen kan het druk zijn. Overnachten is mogelijk, zelfs in een deel van het fort. Van te voren reserveren is wel aan te raden, want dit eiland is een toeristische trekpleister.

Van Koön meteen naar hartje centrum in Marstrandsön

Vanaf Koön kun je Marstrandsön zien liggen – kleurige huizen met het koude, granieten fort bovenop de heuvel. De veerpont stopt meteen in het centrum van Marstrand. Je kunt uren dwalen door het centrum. Alles oogt verzorgd. Parken en pleinen met zitplaatsen en speeltoestellen onderbreken de ongelijk bestrate wegen met hoge panden. Bewegwijzering leidt je naar verschillende bezienswaardigheden op het eiland, inclusief Carlstens Fästning. De burcht levert een adembenemend uitzicht over het eiland en de zee.

Marstrand krijgt bescherming van de Zweedse koning Carl door de Vrede van Roskilde

Door de Vrede van Roskilde in 1658 wordt Marstrand Zweeds grondgebied. Het eiland behoort immers bij Bohuslän, een stuk dat Zweden overnam van Noorwegen. Na een persoonlijke bezichtiging besluit koning Carl dat Marstrand extra bescherming verdiende. Het eiland ligt zover de zee in dat het zeewater niet bevriest en het hele jaar door zeehandel mogelijk is. Een eiland waar handelsschepen het hele jaar binnen konden varen, doordat de havens niet dichtvroren was een Zweeds unicum. Oorlogsschepen werden in de haven van Marstrand aangelegd. Zo waren ze het hele jaar inzetbaar en genoot de handel bovendien bescherming. Ook begon men met de bouw van een fort. Met hulp van onder andere Erik Dahlbergh, een vooraanstaand militair ingenieur, werd een enorme vesting neergezet, die voornamelijk als gevangenis gebruikt werd. De burcht werd ruim 200 jaar lang verstevigd, verhoogd en uitgebreid met de beste ontwerpers van die tijd. De daar te werk gestelde gevangenen, zoals de bekende travestiet Lasse-Maja, moesten de zware granieten blokken op de juiste plekken krijgen. Pas in 1860 kwam de melding dat de burcht af was. De bouw van Carlsten startte in de zeventiende eeuw. Het fort kreeg de naam Carlstens Fästning (de stenen vesting van Carl) naar koning Carl.

Op het hoogste punt van Marstrand staat een nog hoger fort

Het fort staat op het hoogste punt van Marstrand en is goed zichtbaar vanaf het vasteland. Het is een pittige klim naar de burcht bovenop de heuvel, ook voor Zweedse begrippen. In en rond het fort is het gebruik van een kinderwagen of rolstoel haast niet mogelijk door de ongelijke vloeren, rommelige trappen en het verder uitgebouwde en verhoogde fort. Ook is het gebied slecht begaanbaar voor mindervaliden en minimaal beveiligd naar Nederlandse begrippen. Het is dus zelf opletten, maar dat is Zweden eigen. Het land bestaat immers uit veel onbegaanbaar graniet en bos en men verwacht dat je zelf kunt inschatten wat jij en je gezelschap aan kunnen. Laat je echter niet afschrikken. Het kolossale fort is de moeite waard, zoals je ook kunt zien op de website van Carlsten, en een gewaarschuwd mens telt voor twee.

Kolossaal fort Carlsten toont flink oorlogsvernuft

Carlstens Fästning is een unieke vesting, waar de bouwstijl en oorlogsvoering goed zichtbaar zijn. Neergezet met de gedachte dat het niet te veroveren mocht zijn, werden metersdikke, granieten muren opgetrokken en versterkt. Ondergronds en tussen de muren loopt een geheim gangenstelsel, waardoor de soldaten zich sneller konden verplaatsen in oorlogstijd. Een deel van die gangen is toegankelijk voor het publiek. De burcht toont een sterk staaltje vakmanschap door de plaatsing van torens, muren en strijdgangen. En een flink oorlogsvernuft met de plaatsing van kanonnen, vallen en sluiproutes. Het fort oogt sober en somber. De bouwstijl van de vesting had als nadeel dat regenwater binnen sijpelde, waardoor het een vochtig en koud fort was. Een houten constructie werd hierop in een deel van de burcht opgetrokken, waardoor soldaten een prettiger onderkomen hadden. De houten zaal leent zich door de unieke sfeer uitstekend voor speciale feesten, evenementen en exposities. Al die zware, houten balken dienden bij oorlogstijd wel verwijderd te worden in verband met brandgevaar. De vesting is echter alleen in de begintijd twee keer veroverd geweest. In 1677 viel Carlsten in Noors-Deense handen. In 1719 werd het door Noorwegen ingenomen. Beide keren viel het fort, toen veel kleiner dan het nu is, na onderhandelingen terug in Zweedse handen.

Genieten van prachtige architectuur en vergezichten in Marstrandsön

Zoals meestal bij Zweedse bezienswaardigheden hoef je pas bij het bezichtigen van de burcht een entree te betalen. Heb je geen tijd, zin of geld voor een bezoek aan het fort, dan kun je dus ook om de burcht wandelen. De uitgestippelde wandelingen bieden indrukwekkende vergezichten over het handelsstadje, het vasteland, de rotspartijen en de zee. Je kunt wandelen langs de rotsachtige kustlijn met de stugge begroeiing, waardoor je beter begrijpt hoe Bohuslän eruit ziet. Het eiland lijkt bebouwd waar mogelijk. Het vissersdorp biedt prachtige architectuur met mooie kleuren en details. Luxe, stijlvolle houten herenhuizen worden afgewisseld met een verzorgd plein, een park of een restaurant waar je kunt uitrusten. De witte kerk, al van ver zichtbaar, is van binnen sfeervol aangekleed. Rond Marstrandsön zijn verschillende havens voor de pleziervaart. In de zomer is het een populaire zeilplaats, waar ook de Zweedse Match Cup – een bekende zeilwedstrijd – plaatsvindt. Met of zonder fort: dit bedrijvige deel van Zweden is een aanrader!