Paaseiland – het eiland met de Moai-beelden

Paaseiland werd ontdekt door een Nederlander. Het was de Zeeuw Jacob Roggeveen die het in de Grote Oceaan de naam Paasch-Eylant gaf. Hij was op zoek naar het Zuidland en kwam op paaszondag terecht op het eiland met de grote beelden, de moai. Paaseiland is een eiland vol mooie, spannende, droevige en magische verhalen en geschiedenissen. Over langoren en kortoren, over bomen die werden gehakt waarna het eiland kaal achterbleef, over honderden beelden die op en rond het eiland staan en liggen, over slavenhandel, pokken en tbc. Het heeft de Rapa Nui niet mee gezeten.

Het eiland met de moai in de Grote Oceaan

• Paaseiland
• Jacob Roggeveen
• Paasch-Eyland
• Paaseilanders
• Moai
• Beelden
• Onrust
• Tapati Nui

Paaseiland

Paaseiland is ongeveer 164 vierkante kilometer groot, net zo groot als het Waddeneiland Texel. Het ligt 3500 kilometer ten westen van Zuid-Amerika, zo'n 15.000 kilomter bij Nederland vandaan. Het is een vulkanisch eiland dat min of meer kaal is, op de grote beelden na. Overal staan of liggen de moai, de grote stenen koppen.

Jacob Roggeveen

Jacob Roggeveen werd in 1659 in Middelburg geboren. Hij was zoon van de wiskundige Arent Roggeveen en zijn vrouw Maria Storm. Vader Arent was behalve wiskundige bedreven in het maken van kaarten. Hij liet bijvoorbeeld een atlas uitgeven met de naam Het Brandende Veen. Daar staan kaarten van onder meer de kusten van Afrika en Amerika in. Arent Roggeveen was ook geïnteresseerd in de Stille Zuidzee en het Zuidland (Terra Australis) dat daar, naar hij vermoedde, lag. Vader Roggeveen ontwikkelde een plan voor een ontdekkingsreis naar dit Terra Australis. Hij voerde het plan nooit uit, zijn zoon pakte het later op.

Terra Australis

Jacob Roggeveen was voor de Verenigde Oost-Indische Compagnie (VOC) raadsheer in Batavia. Rond 1719 wilde hij zijn vaders plan uit gaan voeren: hij ging op zoek naar Terra Australis.

Paasch-Eyland

Hij begon in 1721 aan zijn reis. De West-Indische Compagnie (WIC) werkte mee en gaf Roggeveen drie schepen mee: de Arend, Thienhoven en Afrikaansche Galey. Op 1 augustus 1721 verliet hij de rede van Texel, niet vermoedend dat hij 15.000 kilometer verder een eiland van dezelfde grootte zou treffen, dat hij Paasch-Eyland zou gaan noemen. Wat hij zag was met geen enkel eiland te vergelijken.

Paaszondag

Op 5 april 1722 bereikt hij het eiland, dat hij ontdekte het op paaszondag. Roggeveen zou de eerste Europeaan zijn die voet aan wal zette op het eiland dat beroemd is om zijn stenen voorouderbeelden, de moai. Roggeveen ontdekte ook dat dit eiland niet het Zuidland was dat hij zocht. Op de terugreis verloor hij het schip Afrikaanse Galey. Via Batavia, waar hij nog in het gevang werd gestopt omdat hij beschuldigd werd met zijn schepen van de WIC de monopolie van de VOC te hebben doorbroken, keerde hij in 1723 terug naar huis. Hij belandde op Texel, dat ongeveer net zo groot is als het eiland dat hij ontdekte en waaraan hij de naam Paaseiland had gegeven. Hij reisde teleurgesteld door naar Middelburg: zijn missie was immers niet geslaagd. De Zeeuw overleed op in 1729.

Captain Cook

Bijzonder is dat in de tijd dat Roggeveen voet aan wal zette op het eiland, hij de grote beelden overeind zag staan. Captain Cook deed Paaseiland enkele jaren later aan. Toen waren er al veel beelden omgegooid.

Paaseilanders

Wanneer de eerste bewoners het Paaseiland bevolkten is niet helemaal bekend. De ene expert heeft het over 400 jaar na Christus en andere experts noemen ergens tussen 1100 en 1200. Datering via de radiokoolstofmethode zou wijzen op ergens tussen 1100 en 1200. De vraag rijst hoe de bewoners op het eiland zijn beland. Het dichtstbijzijnde bewoonde eiland Pitcairn ligt op een afstand van 2.000 kilometer. Mogelijk reisden de eerste immigranten – Polynesiërs – wekenlang in kano’s over de Grote Oceaan, zonder dat ze wisten waar ze uit zouden komen. De Paaseilanders heten Rapa Nui, net zoals zij hun eiland noemen.

Moai

Een mythe verhaalt over het waarom van de grote beelden. In de tijd van de grote leider Hotu Matu’a zou het eiland door de leider zijn verdeeld in zessen, voor elke zoon een deel. De beelden werden markering voor het grondbezit. Of er waarheid in deze mythe schuilt is niet met zekerheid te stellen. Andere mogelijkheden zijn dat de beelden werden geplaatst:

• ter ere van de vruchtbaarheid van het land;
• toonbeeld van status.

Beelden

Op het eiland zijn ongeveer 900 grote standbeelden te vinden. Ook liggen ze in het water rondom het eiland. Ze zijn groot en zwaar, gemiddeld vier meter hoog en 12,5 ton. Sommige beelden zijn meer dan 20 meter hoog. De Moai-beelden zijn uitgehakt uit de verschillende steengroeven op het eiland. Het is zachte steen die zich goed laat hakken. De beelden werden over boomstammen naar hun plek gerold. De moai hebben ooit ogen van rood en wit koraal gehad, de heilige kleuren van Paaseiland. De Rapa Nui geloofden dat de beelden magische kracht bezaten, mana. Ze geloofden ook dat beelden op eigen kracht op hun voetstuk klommen, de beelden konden lopen.

Langoren en kortoren

Verschillende stammen – de langoren en de korte oren - zouden verschillende rollen in het mysterie van de beelden hebben. De beelden zouden door de langoren zijn gemaakt, of in opdracht van de langoren door de korte oren zijn vervaardigd. De stam van de korte oren zou slaaf zijn van de langoren.

Onrust

In 1600 woonden er ongeveer 8000 mensen op het eiland. Tegenwoordig zijn dat er 5000. De bevolkingsgroei in die tijd kan er de oorzaak van zijn geweest dat er werd geroofd en geplunderd. Misschien was houtgebrek wel een van de oorzaken. Hout werd gebruikt voor verwarming, om kano’s van te bouwen en voor versleping van de beelden.

Slaven

Rond 1600 was het eiland wat betreft de houtvoorraad uitgeput. Er ontstonden stammenstrijden en er vond zelfs kannibalisme plaats. De Rapa Nui versmaadden een boutje van een lid van een andere stam niet. Het eiland was in de eeuwen daarvoor veranderd van een vruchtbaar en bosrijk eiland, naar een kale rots. In de hoop op vruchtbaar land werden beelden omgegooid. In de tijd van Roggeveen leefden er nog maar tussen de 2000 tot 3000 mensen. Peruaanse slavenhandelaren decimeerden dat inwoneraantal in 1862. Vijftienhonderd Rapa Nui werden gedood of ontvoerd.

Pokken

Na een paar maanden mochten vijftien overlevenden, na aandringen van een bisschop, terug naar hun eiland. Het werd een ramp, want ze waren inmiddels geïnfecteerd met verschillende ziektes zoals pokken en tuberculose en staken de andere Rapa Nui aan. Vele doden was het gevolg. In 1877 waren er nog maar 111 oorspronkelijke Rapa Nui over. De mensen van Paaseiland verdienen inmiddels vanwege het opkomende toerisme.

Tapati Nui

Elk jaar in februari wordt op Paaseiland het Tapati Rapa Nui festival gevierd. Het is een festival waar oude rituelen en tradities herleven. Het festival wordt door verschillende reisorganisaties meegenomen in hun arrangement.

Lees verder

• Bora Bora – de parel van Frans-Polynesië
• Buggala Island – Eiland in het Victoriameer
• Comino – eiland in de Middellandse Zee
• Pitcairn Eilanden – eilanden in de Stille Zuidzee
• Isla Riesco in Chili - eiland bedreigd door steenkool