Toscane; Pisa en zijn scheve toren

Kinderen die net een paar jaar op school zitten tot mensen met een zeer respectabele leeftijd kennen de toren van Pisa allemaal. De toren is scheef, dat is bekend. Maar waarom eigenlijk, wat is de geschiedenis hiervan, en waarom is de toren nog steeds niet omgevallen? Dit artikel gaat over de “Scheve toren van Pisa”.

Algemeen

Op het Campo dei Miracoli oftewel het plein der Wonderen staan een aantal bezienswaardigheden bij elkaar. Eén van deze gebouwen is de “Scheve” toren, in de volksmond bekend als de “Toren van Pisa”. Zoals altijd zijn er mensen die beweren te weten waarom iets niet is zoals het moet zijn. Beweert wordt namelijk dat de toren moedwillig zo gebouwd is dat hij uiteindelijk scheef kwam te staan.

De toren (De Torre Pendente)

Eigenlijk is de toren de vrijstaande klokkentoren die bij de kathedraal hoort. De toren is gebouwd door Gugilmo en Buonnano.

Bouw van de toren

9 augustus 1173, een gedenkwaardige datum voor de liefhebbers van de Toren van Pisa. Op deze datum werd namelijk begonnen met de bouw. Al vanaf het begin begonnen de eerste verdiepingen al een helling naar het noorden te vertonen. Om dit tegen te gaan, probeerde men om de noordelijke zuilen en gewelven iets hoger te maken dan de overige.

In 1178 was men aangeland bij de 4e verdieping en stopte men met bouwen, verder bouwen was gevaarlijk in verband met het eventueel kunnen omvallen van de toren. Tevens was de stad verwikkeld in een strijd met Genua en Florence. Ruim 100 jaar moesten de Pisanen wachten op een vervolg van de bouw.

In 1272 begon die dan eindelijk onder toezicht van Giovanni di Simone, en na 6 jaar waren de volgende 3 verdiepingen klaar. Zoals duidelijk zichtbaar is, zijn de 5e t/m 7e etage kleiner in omvang dan de onderste 4. Dit is gedaan om op deze wijze de schuine rand te corrigeren. Weer stopte men met bouwen. Veel later, in 1372, werd de toren afgemaakt met een achtste verdieping waar een klok in was verwerkt.

Waarom staat de toren scheef

Uit diverse onderzoeken is gebleken dat de toren is gaan zakken vanwege zijn zwakke ondergrond. Het bouwwerk werd geplaatst op moerassige ondergrond, waarschijnlijk op een voormalige rivierbedding.

Aan één kant van de toren is deze verzakking al meer dan 2 meter. Ieder jaar schuift de toren enkele mm verder uit het lood. Gelukkig heeft men verdere verzakking kunnen stoppen, anders had de toren (volgens huidige gegevens en berekeningen) binnen 200 jaar gewoon omgevallen.

Het tegengaan van verdere verzakking

Al in 1964 werd door de regering hulp gevraagd om te toren te kunnen behouden. Bijna 30 jaar later wordt de toren vanwege veiligheidsoverwegingen gesloten.

In 1992 werd de toren ingesnoerd met staalkabels om verdere verzakking te voorkomen. Hierna werd de basis verstevigd met beton, werd een tegengewicht van 750 ton lood aangebracht. Ook werden tussen de marmeren blokken zogenaamde verklikkers aangebracht die elke trilling in beeld brengen. De restauratiewerkzaamheden hebben ongeveer 10 jaar geduurd en sinds juni 2001 is de toren weer open. Volgens professor Carlo Viggiani is de toren veilig en valt de komende 300 jaar niet om.

Ingenieur Michelle Jamiolkowski had de leiding van de restauratiewerkzaamheden in 2003, gaf aan dat de toren weer helemaal stabiel is. De fundamenten zijn versterkt, de toren staat 44 cm rechter. De helling van de toren is nu weer vergelijkbaar met de situatie in het begin van 1800.

De toren en Galileo Galileï

De in Pisa geboren natuur- en sterrenkundige Galileï voerde vanaf de top van de toren allerlei proeven uit in verband met de wet op de zwaartekracht.

Volgens de mythe wilde Galileï bewijzen (middels een valproef) dat Aristoteles zich had vergist. Deze beweerde dat wanneer 2 voorwerpen met een ander gewicht onder invloed van de zwaartekracht vallen, de zwaarste het eerste beneden zal zijn. Galileï klom naar de top van de (toen al) scheve toren, met 2 assistenten die ieder een kanonkogel van verschillend gewicht dragen. Hij controleerde of er wind was (anders zou alles mislukken). Beide assistenten leunden over de rand van de toren en op een teken van hun meester lieten zij de kanonskogel op hetzelfde moment vallen. Zoals Galileï had voorspeld, kwamen beide kogels bijna gelijktijdig op de grond terecht. Zijn publiek echter was niet overtuigd, want ze dachten dat de duivel in het spel meespeelde.

Tweede toren van Pisa

In april 2007 maakte de krant Corriere delle Sere bekend dat Pisa een tweede “scheve” toren gaat bouwen. Het moet lijken dat deze ook scheef staat, maar dat is volledig optisch bedrog. Deze toren wordt ook 58 meter hoog, maar de helling wordt een spel van licht en schaduw. Hierdoor wordt een scheef staande toren gesimuleerd. Er zijn veel tegenstanders van dit project, omdat de stad is zoals hij is. Een project als deze kan de identiteit van de stad aantasten.

Leuk om te weten

• De toren is 58 meter hoog
• De toren weegt ongeveer 14.500 ton
• De helling is inmiddels ca. 10%
• De toren beschikt over 297 traptreden
• De renovatie van 2003 kostte maar liefst € 28.000.000,--
• Volgens berichten van 16 augustus 2007 is de toren in Pisa niet langer de scheefste. De kerktoren van Bad Frankenhausen (Duitsland) is even hoog en staat 4,33 m uit het lood, 6 cm meer dan in Pisa

Lees verder

• Toscane; Pisa stad vol cultuur
• Toscane; Pisa en overige bezienswaardigheden