Sint Anna ter Muiden, piepkleine stad met een grote historie

De plaats Sint Anna ter Muiden in Zeeuws-Vlaanderen behoort tot de kleinste steden van Nederland. Deze piepkleine stad ligt vlakbij Sluis. Sint Anna ter Muiden heeft een rijke geschiedenis. Voor toeristen met een grote interesse in geschiedenis is een bezoek aan Sint Anna ter Muiden dan ook een aanrader.

Geschiedenis van Sint Anna ter Muiden

Oorspronkelijk heette deze plaats Mude. In 1242 kreeg Mude stadsrechten. Tien jaar later werd de plaats lid van de Vlaamse Hanze (dit was een belangrijk verbond van handelsplaatsen en dit verbond werd ook wel de Londense Hanze genoemd). Sint Anna ter Muiden lag indertijd aan het Zwin (een zeearm die vroeger Brugge met de Noordzee verbond, doch die later door verzanding steeds kleiner is geworden; heden ten dage is het Zwin nog een beschermd natuurgebied, dat vele malen kleiner is dan het oorspronkelijke Zwin).

Mude was in de Middeleeuwen een voorhaven van Brugge. Het was als havenstad een belangrijke concurrent van het nabijgelegen Sluis. Oorspronkelijk bloeide de handel in Mude (Sint Anna ter Muiden). De stad had ruim 20 gilden (oftewel beroepsverenigingen van ambachtslieden). Als gevolg van verzanding van de haven (een natuurlijk proces dat vroeger veel plaats heeft gevonden in de havens rond het Zwin), verloor Sint Anna ter Muiden op den duur echter zijn florissante economische positie. Vervolgens werd Sluis de belangrijkste havenplaats in deze regio (als voorhaven van Brugge, wat indertijd één van de welvarendste havensteden van Europa was).

Oorlog: plundering en vernietiging

Door de strategische ligging aan het Zwin is Mude (het hedendaagse Sint Anna ter Muiden) in de loop van de Middeleeuwen vaak het middelpunt geweest van oorlogen. Zo werd de plaats in 1385 geplunderd door de Engelsen. In 1405 keerden de Engelsen terug naar Mude, ze veroverden de stad en brandden die grotendeels plat. In 1437 zou de stad nogmaals in de brand zijn gestoken, ditmaal door inwoners van de nabijgelegen concurrerende stad Sluis. Mude werd in 1483 door het leger van aartshertog Maximilaan geplunderd. Tijdens de tachtigjarige oorlog werd onder meer het kerkgebouw van deze stad verwoest.

Na afloop van die laatstgenoemde oorlog was er nog maar weinig over van de ooit zo bloeiende stad. Het was nog maar een klein dorpje en dat is het sindsdien gebleven. (Als is de stad in 21e eeuw qua inwoneraantal nog kleiner dan het bijvoorbeeld in de 19e eeuw was, toen het een dorpje met circa 150 inwoners was). Tot 1880 was Sint Anna ter Muiden overigens nog wel een onafhankelijke gemeente. Toen is het echter opgegaan in de gemeente Sluis (de stad die ooit haar grote concurrent was).

Naam: Mude, Sint Anna ter Muiden, Anna-ter-Mu

Sint Anna ter Muiden heeft diverse namen gehad. Oorspronkelijk heette het Mude. Op een officieel stuk uit de Middeleeuwen gebruikte men echter een Franse naam voor deze stad: La Mue. Aan het begin van de 17e eeuw werd de stad officieel een onderdeel van 'de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden'. Men besloot toen om de naam van de beschermheilige van de stad, de Heilige Anna, toe te voegen aan de stadsnaam, om verwarring te voorkomen met de stad Muiden in Noord-Holland. In het West-Vlaams heet de stad: 'Anna-ter-Mu'.

Patroonheilige: Heilige Anna

De patroonheilige waar deze stad naar vernoemd is, is de heilige Anna. Zij was de moeder van de heilige maagd Maria en dus de grootmoeder van Jezus Christus. In de Middeleeuwen was Mude een bedevaartsoord ter ere van de Heilige Anna.

De hervormde kerk

Het bekendste en grootste gebouw van St. Anna ter Muiden is de hervormde kerk. Deze is oorspronkelijk in 14e eeuw gebouwd als een gotische kruiskerk, ter ere van de heilige Anna. Indertijd was het vanzelfsprekend nog een katholieke kerk. In de Tachtigjarige oorlog is het kerkgebouw grotendeels vernietigd. De kerktoren is wel blijven staan. Daar is vervolgens een nieuw gebouw tegenaan gezet. Niet alleen qua gebouw, maar ook qua kerkleer vond er toen een grote vernieuwing plaats: het was voortaan een Hervormde Kerk.

Wat is de kleinste stad van Nederland?

Sint Anna ter Muiden behoort tot de plaatsen die kunnen strijden om de titel 'de kleinste stad van Nederland'. Andere plaatsen die vaak voor deze titel genoemd worden zijn Bronkhorst, Eembrugge en Staverden. Al deze plaatsen hebben ooit stadsrechten gekregen, maar zijn anno 2020 nog slechts piepkleine dorpjes.

Van deze plaatsen heeft Bronkhorst zich, om toeristische redenen, het meest geprofileerd als 'kleinste stad van Nederland'. In werkelijkheid is dit, qua inwoneraantal, de 'grootste' stad van het hierboven genoemde viertal (met ruim 100 inwoners anno 2020). Op de derde plek van de lijst van steden met de minste inwoners staat Eembrugge (met circa 100 inwoners). Sint Anna ter Muiden staat tweede op deze lijst (met circa 50 inwoners). De winnaar van deze wedstrijd is Staverden, dat amper 30 inwoners telt.

Mensen de het opnemen voor Sint Anna ter Muiden zullen over Staverden betogen dat deze plaats op papier wel stadsrechten heeft gekregen (in 1298), maar (in tegenstelling tot Sint Anna ter Muiden) nooit werkelijk tot een stad ontwikkeld is. In hun ogen is Sint Anna ter Muiden de kleinste plaats in Nederland die een verleden als 'echte stad' heeft.

Een ander opvallend feit betreffende dit stadje: Sint Anna ter Muiden is de meest westelijk gelegen stad van Nederland (althans: van het Europese deel van het Koninkrijk der Nederlanden).

Toerisme

Het pittoreske plaatsje Sint Anna ter Muiden is een aanrader voor toeristen die in Zeeuws-Vlaanderen zijn, om even te bezoeken. Let op: het plaatsje is werkelijk extreem klein, dus een bezoek zal doorgaans niet erg lang duren. Een bezoek aan Sint Anna ter Muiden is echter uitstekend te combineren met bijvoorbeeld een bezoek aan het nabijgelegen Sluis.

Het is fascinerend (en tegelijk ook wel op een poëtische manier deprimerend), om door het piepkleine plaatsje Sint Anna ter Muiden te dolen en dan ondertussen te mijmeren over het feit, dat dit gehucht ooit een bloeiende havenplaats was en dat menig leger heeft gestreden om deze stad te veroveren.

Bezienswaardigheden

Sinds 1967 is geheel Sint Anna ter Muiden een beschermd stadsgezicht. Tot de bezienswaardigheden van dit plaatsje behoren, behalve de eerder genoemde Hervormde Kerk, ook het 18e-eeuwse stadhuis en het Marktplein, waarop zich onder meer een stadspomp uit 1789 bevindt (op die pomp is het stadswapen van Sint Anna ter Muiden afgebeeld).