Doel: een spookstad in België, gedoemd om te verdwijnen

Wie spookstad zegt, denkt onmiddellijk aan spooksteden in Amerika. Oude dorpen en steden, verlaten door goudzoekers en mijnwerkers. En toch telt België ook een spookdorp. In de provincie Oost-Vlaanderen, aan de oevers van de Schelde, ligt het verlaten dorpje Doel. Lege huizen, kapotte ramen, beschilderde gevels, kraakpanden, verlaten straten en speelpleinen. Hier en daar nog een aantal inwoners die koppig in Doel blijven wonen. Doel, een spookdorp, leeggelopen door de steeds verder schrijdende Antwerpse haven.

Waar ligt Doel?

Doel ligt op de linkeroever van de Schelde, in de provincie Oost-Vlaanderen, tegen de Nederlandse grens aan, over Berendrecht-Zandvliet en Lillo. Het is een deelgemeente van Beveren. Je ziet Doel al van ver liggen want van overal zie je de koeltorens van de kerncentrale van Doel met de typische stoompluimen. Je kan in Doel geraken via de A12. Je moet dan wel door de Liefkenshoektunnel, een toltunnel. Je kan ook via de E17 en dan afslaan naar de E34 richting Rotterdam. Of je kan via Antwerpen centrum gaan en dan de "konijnenpijp" induiken. Deze twee laatste opties zijn gratis. Hoe dan ook, vanuit rechteroever moet je altijd de Schelde onderdoor via een tunnel.

Geschiedenis van Doel

Ouden Doel

Het huidige gebied Ouden Doel (F) verwijst naar een ver verleden. Hier ontstond de eerste woonkern. De Doelpolder werd voor de eerste keer ingepolderd in de 13de eeuw, onder leiding van de lekenbroeders van de abdijen Ter Duinen en Ter Doest. Het is ook uit deze periode dat de eerste schriftelijke vermelding van Doel dateert. Men sprak toen van De Doolen en de eerste inwoners waren Friese dijkarbeiders. Het gebied bestond uit enkele eilandjes die omgeven waren door de Schelde. In 1614, tijdens de laatste indijkingswerken, verplaatste de woonkern zich naar de huidige ligging. In 1763 werd in Ouden Doel een hervormde school gebouwd met het kapitaal van Hollandse dijkenbouwers. Het schooltje kwam er omdat de kinderen van Ouden Doel anders te voet naar de nieuwe woonkern moesten. Tijdens de Middeleeuwen leefden de mensen in het gebied van de turfwinning. Tijdens de Tachtigjarige oorlog werd het volledige gebied onder water gezet. Het desolate landschap werd nieuw leven ingeblazen met de indijkingen en het bouwen van grote herenhoeves.

Prosperpolder

Dit gehucht dankt zijn naam aan hertog Prosper van Arenberg die de huidige Prosperpolder (G) in 1847 liet indijken. Voor de indijking bestond het gebied uit een uitgestrekt getijdengebied, te vergelijken met hoe nu het Verdronken Land van Saeftinghe er uit ziet. In de vruchtbare Prosperpolder (ongeveer 1015 hectaren) werden in 1850 vier grote hoeves gebouwd die in de streek voor werkgelegenheid zorgden. De Antoniushoeve, de Petrushoeve (schapen), de Prosperhoeve en de Engelbertushoeve. In het begin van de 20ste eeuw woonden hier zo'n 200 arbeiders met hun gezin. De melkerij van de Prosperhoeve werd omgevormd tot noodkapel. Het metalen kruis op het dak staat er nog steeds. In 1909 startte dan de bouw van de Sint-Engelbertuskerk, die in 1911 werd ingewijd en er nu nog steeds staat.

Dorp met dambordpatroon

De straten van Doel liggen in dambordpatroon. Dit is tamelijk uniek in België.

Fotogenieke spookstad

Het dorp Doel ligt er verlaten bij. Vele huizen hebben ramen en deuren die dichtgeslagen zijn met houten planken. Bij andere huizen wapperen door de wind aan flarden gerukte gordijnen uit de vensters zonder glas. Op vele muren staat graffiti. Protestslogans (Doel 2020) maar soms ook mooie tekeningen. Andere zijn dan weer luguber en duiden op de langzame dood van Doel. Een desolaat dorp, maar erg fotogeniek. Geregeld kom je dan ook fotografen tegen, gewapend met camera, statief en zoom. In de zomer is er dan weer meer volk. Dagjestoeristen komen met de overzetboot vanuit Lillo. Ze maken een fikse wandeltocht langs de dijk, gaan fietsen naar het Verdonken Land van Saeftinghe of gaan een hapje eten in de molen. In augustus komen ze de Scheldewijding bijwonen.

Kraakpanden

Het kan niet anders. Een dorp waar huizen leegstaan, trekt krakers aan. In Doel was dit ook het geval, tot in 2006. Doel kwam toen heel negatief in het nieuws. Men sprak van verloedering en wetteloosheid. Toen besloot de gemeente Beveren dat het welletjes geweest was. De krakers hadden de keuze: of ze werden uitgezet of ze konden een leegstaand huis huren. Sindsdien zijn er dus geen illegale krakers meer in Doel. Om het vandalisme tegen te gaan op de lege huizen, werden er enkele jaren geleden slagbomen gezet aan de verschillende invalswegen van het dorp. Deze worden 's nachts naar beneden gelaten om te beletten dat mensen die hier niet moeten zijn, niet met de auto het dorp kunnen binnen rijden. De weg tussen Doel en de kerncentrale is permanent afgesloten door een slagboom. Je moet dus steeds rond.

Nostalgie: de veerpont tussen Doel en Lillo

Van de paasvakantie tot eind september was er vroeger een veerboot tussen Lillo en Doel. Verschillende malen per dag tijdens het weekend en op feestdagen nam hij gratis passagiers en fietsen mee van de ene oever naar de andere. Tijdens de weekends waren er dan ook heel wat mensen die er een uitstap van maken. De overtocht van Lillo naar Doel duurde zo'n klein halfuur. Je kon binnen gaan zitten of buiten rondlopen. Vanop de veerboot had je een schitterend uitzicht over de twee Scheldeoevers. Je legde aan bij de kleine jachthaven van Doel en kon dan te voet verder langs de dijk of het dorp in. Om financiële redenen en omdat er te veel vaarverkeer was door de opening van het Deurganckdok werd deze veerpont in 2015 afgeschaft. Soms, bij speciale gelegenheden, mag de veerpont toch nog eens uitvaren voor één of meerdere dagen. Dit is bijvoorbeeld het geval in augustus, wanneer het veerpont weer wordt ingelegd ter gelegenheid van de Scheldewijding.

Doel Eco-fietsroute

Bij de kerncentrale van Doel (D) kon je tot 2014 van maart tot september gratis fietsen huren. Met de infobrochure die je kreeg kon je op pad. Je kon de hele eco-fietsroute afleggen (33 kilometer) of slechts een deeltje. Door besparingen zijn deze fietsen nu weg. Wie zelf een fiets meeneemt, kan natuurlijk nog altijd de route afleggen. Geen zin om de hele Eco-route te fietsen? Dan kan je de route inkorten. Neem je inkorting 1 dan leg je 19 kilometer af, met inkorting 2 kom je aan 25 kilometer. De route staat goed aangegeven met bordjes. Je maakt kennis met de unieke fauna en flora van het gebied. Je rijdt op rustige wegen, langs majestueuze populierendreven en op de binnen-en buitendijken. Van deze laatste heb je een fantastisch zicht op de Schelde en op de polders. Zeker niet te missen is het Verdonken Land van Saeftinghe. In het infocentrum leer je meer over het mysterieuze dorp Saeftinghe. In het gelijknamige boek van Suske en Wiske wordt het romantische verhaal van de legende van Saeftinghe volledig uit de doeken gedaan en kan je genieten van prachtige tekeningen van het verloren gegane dorp.

Verdronken land van Saeftinghe

Het Verdronken land van Saeftinghe (E) ligt eigenlijk in Nederland. Het brakwatertijdengebied heeft een oppervlakte van 3500 hectaren en is daarmee het grootste van Europa. Zo'n 70% bestaat uit schorren, 30% wordt gevormd door zandplaten en een uitgebreid geulenstelsel. De drie grootste geulen hebben onheilspellende namen: het Speelmansgat, de IJskelder en het Hondegat. Als het stormt, loopt alles onder water. Bij rustig weer stroomt het water alleen in de geulen. Hier en daar grazen er schapen. Het gebied is genoemd naar de Heerlijkheid Saeftinghe, waarin vijf dorpjes en één stad lagen. Tijdens de tachtigjarige oorlog verdronk het gebied. Het infocentrum ligt in Nieuw-Namen. Je kan er meer leren over de verdwenen dorpen en over de fauna en flora van het gebied. In en rond het Verdronken Land staan er verscheidene vogelkijkhutten. Van hieruit heb je een schitterend zicht op het Verdronken Land en kan je de vogels observeren terwijl ze voedsel zoeken in de schorren. Heb je een verrekijker bij, dan zie je ze natuurlijk beter. Alleen mag je slechts op een bepaald gebied lopen. Met een gids mag je verder. Met wat geluk zie je zelfs zonnende zeehonden.

Molen

De molen van Doel (A) staat op de dijk naast de Schelde. Het is de oudste molen van België en hij dateert uit het begin van de zeventiende eeuw. Omdat hij gebouwd werd voor de dijk er was, moest de dijk nadien rond de molen gelegd worden. In 1946 werd de molen geklasseerd. Nu is hij omgebouwd tot horecazaak.

Onze-Lieve-VrouwKerk

De Onze-Lieve-Vrouwkerk van Doel (B) is een mengelmoes van verschillende stijlen: romaans, byzantijns en gotisch en dateert uit 1851. Voor deze periode stond op dezelfde plaats een eerste kerk, gebouwd in 1772. Begin 19de eeuw begon deze kerk verzakkingen te vertonen en dus besloot men ze af te breken. In de huidige kerk bevindt zich het schilderij De Heilige Drievuldigheid van Nicolaas De Liemaeckere. Ook de nieuwe kerk vertoonde verzakkingen en dus werd ze rond 1996 gerestaureerd.

't HoogHuys

Naast de kerk bevindt zich het Hooghuys (C), een gebouw in Vlaamse renaissancestijl. Volgens documenten dateert dit huis uit 1613. De barokpoort werd in 1645 toegevoegd. In 1978 werd het Hooghuys geklasseerd. De schoonvader van Pieter Paul Rubens, Jan Brant, heeft hier nog gewoond.

Kerncentrale

Producent van elektriciteit

De kerncentrale (D) wordt uitgebaat door Electrabel. De elektriciteit die er geproduceerd wordt gaat naar België, Nederland en Duitsland. Doel I en II werden gebouwd in 1973 en zouden normaal in 2015 moeten stoppen met produceren. De ontmanteling van deze uniteit zou nog zeker 15 jaar in beslag nemen, wat de werkgelegenheid niet in het gedrang zou brengen. Later werd beslist dat Doel I en Doel II dan toch nog enkele jaren zouden mogen openblijven, ondanks een aantal problemen aan de infrastructuur. De vermoedelijke sluitingsdatum zou 2020 of 2025 zijn. Doel III en IV zijn recenter en mogen nog produceren. In naburige dorpen, in Nederland en in Duitsland gaan er echter steeds fellere protesten op tegen kernenergie. In het dorp vind je ook nog Doel V. Een cafeetje waar de werknemers van de kerncentrale geregeld komen verpozen. Vandaar ook de naam. De kerncentrale kan op bepaalde tijdstippen bezocht worden, op afspraak voor mensen ouder dan 16 jaar. Zeker op tijd aanvragen!

Slechtvalken

In de kerncentrale loopt al jaren een kweekprogramma met slechtvalken. Aan de linker koeltoren hangt een nestkast. De eerste broedpoging dateert van 1996 en sindsdien fladderen er al heel wat slechtvalken rond de kerncentrale en in de wijde omgeving. In het infocentrum kan je even een kijkje nemen in hun nest door middel van een ingenieus systeem van camera's.