Polderdorpen van Antwerpen: wat hebben ze met tulpen?

Tulpen uit Antwerpen. Tja, dat zullen ze in Amsterdam niet graag horen! Toch is het historisch juist. Zo'n 450 jaar geleden, in 1562 om precies te zijn, kwamen de eerste tulpenbollen uit Turkije aan in de Antwerpse haven, meer bepaald in de Antwerpse polderdorpen Berendrecht en Zandvliet. En om dat te vieren, werd 2012 er uitgeroepen tot Tulpenjaar. Door het succes van de herdenking werd besloten om in de polderdorpen gratis tulpenplukken te organiseren in alle oneven jaren. Feest geblazen dus!

Tulpen uit de Antwerpse polderdorpen

In de polderdorpen ten noorden van Antwerpen, meer bepaald in Zandvliet, Lillo en Berendrecht, stond in 2012 de tulp centraal. De reden hiervoor was dat de eerste tulpenbollen zo'n vierhonderdvijftig jaar geleden via de haven van Antwerpen arriveerden in West-Europa. Zo'n 40 jaar dus voor de eerste tulpenbollen in Amsterdam aankwamen! Zelfs Wereld Tulpen (Top World Tullip Summit) was er te gast. Er werd een enorme tulpenpluk georganiseerd en dit was zo'n succes dat er in 2013 werd beslist om om de twee jaar een tulpenpluk te organiseren om het belang van de tulp in de Antwerpse polderdorpen te blijven in de verf zetten. Niet alleen in de polderdorpen van Antwerpen werd gevierd. Neen hoor, in heel West-Europa verschenen er in 2012 boeken en films over de tulp en werden er herdenkingen en feesten georganiseerd.

Geschiedenis van de tulp in de Westerse wereld

Van Turkije over Oostenrijk naar Antwerpen

Tulpen werden in de westelijke wereld geïntroduceerd door de Weense ambassadeur voor Turkije, Ghislain de Busbecq. Hij beschreef vol enthousiasme de mooie bloemen die hij in 1551 in het Turkse Edirne had gezien. Later zond hij enkele zaden naar Oostenrijk. In 1562 kwam de eerste vracht tulpenbollen naar Antwerpen en dit betekende het begin van de Europese tulpenteelt.

Tulpen uit Nederland

Zo'n 40 jaar later werden de bloemenbollen eveneens naar Nederland uitgevoerd. De eerste gedocumenteerde exemplaren werden door Carolus Clusius geplant in de door hem vanaf 1593 geleide Hortus botanicus in Leiden. Ook Christoffel Plantin, de bekende Antwerpse boekdrukker, had tulpen in zijn tuin geplant.

Tulpenhandel

Iemand met tulpen was in die tijd een bemiddeld man. Een tulp was toen immers zijn gewicht in goud waard. De speculatie rond de bollenhandel aan het begin van de 16de eeuw was één van de redenen voor de ineenstorting van de economische markt en van de tulpenhandel.

Oorsprong van de naam tulp

De naam tulp is afkomstig van het Perzische woord 'tulipan' wat tulband betekent. Ottomaanse sultans droegen een tulp op hun tulband.

Geschiedenis van de tulp in de Antwerpse polderdorpen

Na de zware arbeid: tijd voor een feestje!

Het kweken van tulpen was zeer arbeidsintensief. Het vereiste vier maal meer arbeid dan andere gewassen en had een hoger rendement. De tulpenoogst werd in die tijd steeds gevierd met een groot dorpsfeest.

Zandvlietse tulpenvelden

In 1932 werd er een oppervlakte van 5 ha bloembollen in de grond gestopt, mede door toedoen van een Noord-Nederlander, die al snel was ingeburgerd in de polderdorpen. Zijn naam? Johan Eyking. Hij werd vermaard met zijn tulpen niet enkel in Zandvliet en de andere polderdorpen, maar zelfs tot in Parijs. Tijdens een reis naar de lichtstad, werden er zelfs tulpen neergelegd bij het graf van de onbekende (Franse) soldaat. De tulp kende een hoge vlucht. Ook op het graf van Pater Damiaan in Leuven prijkte een bosje tulpen uit Zandvliet. Er werd zelfs een variëteit tulpen naar hem vernoemd. De laatste bekendheid die haar naam aan een tulpenvariëteit gaf, was Koningin Fabiola in 1961. Ook ver buiten Europa kende de Zandvlietse tulpenvelden succes. Zo kregen ze een eervolle vermelding in de Boston Sunday Globe.

Oorlogsjaren

Tijdens de oorlogsjaren moesten de tulpen wijken voor meer eetbare culturen. Hoewel! Hier en daar zijn er ook meldingen van gebakken tulpenbollen. Tsja, nood breekt wet!

De tulp na de oorlog

Na de oorlog werden de tulpenvelden terug in ere hersteld, maar ze kenden nooit meer de grandeur van voor de oorlog. Antwerpen, Kalmthout en het Nederlandse Venlo waren gastheer voor het World Tullip Summit in 2012. Op die manier wilden zij samen de tulp opnieuw promoten en de kennis over deze mooie bloem helpen verspreiden.

450 jaar tulpen in België: herdenking en feest in de Polderdorpen Berendrecht / Zandvliet / Lillo in april 2012

1562 - 2012: 450 jaar na de eerste vracht tulpen groot feest in de Antwerpse polderdorpen

Om te vieren dat 450 jaar geleden de eerste vracht tulpen in de Antwerpse haven aankwam, werd een nieuwe traditie in het leven geroepen: de tulpenpluk. In oktober 2011 verdwenen er daarom zo'n 160.000 tulpenbollen in de grond naast de Bomenbank te Berendrecht. In de lente van 2012 groeide dit uit tot een prachtig pluk-en snijveld. Begin 2012 waren de polderdorpen één grote tulpenzee. Een herinnering aan vroegere tijden, wanneer de tulpenkweek voor en na de oorlog in deze regio floreerde en hier aan vele mensen werk verschafte. Mensen van de polderdorpen mochten gratis tulpen komen plukken. Naast het gratis tulpensnijden waren er tal van andere activiteiten: tentoonstellingen in het districtshuis van Berendrecht en in het Poldermuseum van Lillo, speciaal voor de gelegenheid uitgegeven postkaarten, het nemen van een luchtfoto met hierop mensen in groene en rode kledij die samen een tulp vormden, informatieborden over lang vervlogen tijden en de tulpennijverheid in de streek en een grote kermis zoals vroeger (zie reactie onder aan het artikel). Ook buiten de polderdorpen konden er tulpen worden geplukt en gekocht. Zelfs tot in het havengebied kleurde alles geel, rood, paars en oranje. De tulpenbollen uit het pluk-en snijveld werden later uitgestoken en verpakt in zakjes. Deze zakjes kon je dan later gratis ophalen in het districtshuis. Zo konden de tulpen het jaar nadien in de tuinen van de mensen terug bloeien en iedereen herinneren aan het tulpenjaar 2012!

Herinnering aan de tulpennijverheid van weleer: het gedicht uit 2012 over de tulpenpluk

Speciaal voor de gelegenheid werd in 2012 een gedicht geschreven, met een verwijzing naar het werk en de kermis uit vroegere tijden:
Kom uit je stulp
En pluk een tulp
Het lijf gebukt
De hand die plukt
Daarna vieren we feest
Zo is 't altijd geweest.

Nieuwe tulpenpluk om de twee jaar maar geregeld hindernissen!

Vrieskou in 2013

Na het succes van 2012 werd er ook in 2013 een tulpenfeest georganiseerd in de polderdorpen. 160.000 tulpen moesten in theorie staan pralen op het veld tegen Pasen. De aanhoudende vrieskou besliste hier echter anders over. De tulpen waren nog niet volgroeid. Het werd dus een tulpensteek. Iedereen mocht tien tulpenbollen uitsteken en mee naar huis nemen. Door het grote succes en het enthousiasme van de inwoners van de polderdorpen en van vele toeristen uit de naburige dorpen en steden, werd besloten om de tulpenpluk vanaf dan om de twee jaar te organiseren. Elk onpaar jaar zullen er dus heel wat tulpenbollen in de grond worden gestoken die rond Pasen zullen mogen geplukt worden.

Coronavirus in 2020

In 2021 zal er dus normaal gezien weer geplukt kunnen worden. In november 2020 werden 170.000 tulpenbollen in de Antwerpse Polderse grond gestoken en indien het Coronavirus het toelaat zal er in het voorjaar van 2021 weer mogen geplukt worden in een prachtig tulpenveld! En anders zullen de vindingrijke Belgen er wel weer iets op vinden om hun inwoners te laten genieten van de tulpenpracht en hen te herinneren aan het werk in de tulpennijverheid in het begin van de 20ste eeuw en aan de feestelijkheden na de oogst.

Lees verder

• Weetjes over tulpen