Muziek in Portugal

Fado is de volksmuziek van Portugal. Het is het Portugese levenslied dat meer dan 150 jaar terug zijn oorsprong vond in dit land. Waar, daar zijn de meningen over verdeeld. Volgens de een in Coimbra maar volgens de ander toch echt in Lissabon. Zeker is in elk geval dat het is ontstaan in de arme wijken, waar je naast geroosterde sardientjes en bacalhau, ook de armoede rook. Wie Fado zegt, komt absoluut in Portugal uit!

Fado

Fado gaat over het echte leven, over verdriet, liefde, blijdschap en haat: alles wat er op het levenspad van de Portugezen kwam en nog steeds komt! Het woord fado betekent letterlijk ‘lot’. Het geeft uitdrukking aan het verdriet en het verlangen naar verloren tijden. Het is vandaag de dag nog steeds onderdeel van het leven van de Portugese bevolking. De fado wordt net zo vaak door vrouwen als door mannen gezongen en altijd begeleid door de Portugese guitarra en een akoestische Spaanse gitaar (viola de fado). In Lissabon en Coimbra zijn diverse fadohuizen waar ’s avonds wordt opgetreden door fadozangers en –zangeressen. De fado in Coimbra is luchtiger dan de stijl uit Lissabon. Het werd bekend als de muziek van de studenten, Fado de Estudant. In Lissabon is met name de oude wijk Alfama bekend om haar fadohuizen welke door de fadistas (fadozangers) zelf worden gerund. Een goed en bekend huis is Parreirinha de Amalfa. Hier geniet u niet alleen van de muziek maar ook van lekker eten en goede wijn.

De Portugese gitaar

Deze gitaar wordt zoals eerder genoemd ook wel guitarra of viola de fado genoemd. Het is een snaarinstrument en wordt vooral gebruikt als begeleidingsinstrument voor de fadomuziek. Het heeft een peervormige houten klankkast en twaalf stalen snaren. De herkomst is afgeleid van de Engelse gitaar omdat deze een groter speelbereik hadden. De Portugese instrumentbouwers zijn later zelf de Engelse gitaren gaan bouwen en gebruikten daarvoor hun kennis en vaardigheid die zij hadden van de traditionele Portugese gitaar. Werd het instrument vroeger met de nagels bespeeld, nu wordt een vingerplectra gebruikt die op de nagels wordt bevestigd.

Er schijnen twee speeltechnieken te zijn: Dedilho: waarbij de snaren een voor een aangeraakt worden (arpeggio). Figeta: hierbij worden de duim en de wijsvinger om beurten gebruikt.

Vertolkers van fado Portugal

Het levenslied is hier in Portugal nog steeds zeer geliefd en kreeg na het overlijden van Amália Rodrigues (1921-1999), ook internationaal meer bekendheid bij een groter publiek. Zij is de meest bekende fado zangeres en beter bekend als 'koningin van de fado’. Volgens velen is zij de belangrijkste persoon geweest in de ontwikkeling van de fado. Zelf kwam zij van oorsprong uit Lissabon waar ze in armoede is opgegroeid. In de periode waarin wij op onderzoek waren naar ons nieuwe bestaan hier in Portugal kochten wij een CD van deze zangeres. Wat heeft een mens dan weinig nodig: een beetje zon, een terrasje, glaasje wijn en de CD van Amalia Rodrigues op de achtergrond. Echt, je waant je zo in Portugal…

Bekende fadozangeressen onder andere Mariza en Cristina Branco

Mariza is een zangeres met een Portugese vader en een moeder uit Mozambique. Zij werd geboren in Mozambique op 16 december 1973 en verhuisde met haar familie in 1976 naar Portugal. Zij groeide op in de traditionele wijken Mouraria en Alfama in Lissabon en kwam in aanraking met de fado. Klik is op deze link om op een andere manier te genieten van Mariza. Of luister anders naar haar versie Barco Negro, een van onze favoriete fadonummers.
Cristina Branco werd geboren in 1972 en kwam dankzij haar Portugese grootvader in aanraking met fado. Inmiddels is zij een bekende fado zangeres die regelmatig door Nederland toert. Ze brengt haar liedjes met veel gevoel en steekt ze in een modern jasje. Toen wij nog in Nederland woonden, zijn wij naar een concert van haar geweest! Ondanks dat onze plaats nou niet bepaald uitzicht op het podium had, wist zij ons met haar prachtige stem in vervoering te brengen.

Van Fado naar Loungemuziek

Natuurlijk kent Portugal naast de fado ook vele andere genres. Naast rock en pop zijn reggae en ska populair onder de Portugese jongeren. Ook loungemuziek is hot, met name in Lissabon. Lekker op een terras in de stad met vrienden genieten van de hippe easy listening. En in de zomer staat Portugal bol van live muziek. Elke plaats viert de zomer met muziekfestivals van folklore tot populair. De grotere steden zoals Pombal en Leiria in Midden Portugal organiseren in juli een jazzfestival. Een aantal dagen lang kun je dagelijks in de binnenstad luisteren naar leuke bands.
Wie in de veronderstelling leeft dat het gaat om plaatselijke bandjes heeft het mis. Tijdens deze festivals trekken de gemeentes alles uit de kast om de gerenommeerde artiesten op het podium te krijgen. En wees niet verbaast, vaak zijn deze optredens gratis te bezoeken. Moet je in Nederland al snel een flink bedrag voor je kaartje neertellen, In Portugal is het meestal gratis!

Muziek ‘op het plein’

Bekende Portugese artiesten zijn Rui Veloso, Deolinda, GNR en met name Jose Cid is bekend om de vleugel op het podium met daarop steevast een grote zilveren kaarsenstandaard. Oud en jong zingt mee op zijn muziek en voor alle moeders heeft hij altijd een speciaal nummer in petto. Deolinda is een Portugees band opgericht in 2006 en bestaat uit 4 personen. De stijl van de band is geïnspireerd door de fado , maar verschilt van dit traditionele Portugese genre. Ze maken geen gebruik van de Portugese gitaar en de liedjes en teksten zijn niet ernstig zoals in de klassieke fado: in plaats daarvan gebruiken ze vaak humor, ironie en een snel, vrolijk tempo. De teksten zijn het kritiek op het moderne Portugal, waar jonge mensen ondanks een universitaire opleiding geen zinvol werk kunnen vinden.
In de zomerperiode worden in de grotere badplaatsen muziekprogramma’s georganiseerd en dagelijks op de televisie uitgezonden. Voor de thuisblijvers toch een beetje vakantiegevoel. Wie wil zit om 9.00 uur ’s morgens klaar en geniet tot het middaguur van uiteenlopende artiesten, folklore of leuke tips voor huis, tuin en recepten.

Rancho Folclórico

De Portugese regionale volksmuziek oftewel Rancho Folclórico is nog steeds populair in Portugal. Wil je inburgeren in je nieuwe woonplaats in Portugal? Dan schijnt er maar één manier te zijn om dit snel te doen: Lid worden van een folklore vereniging waar je kunt volksdansen, zingen en/of een muziekinstrument bespelen. Het is een feit dat bij deze verenigingen jong en oud goed samengaan. De traditie wordt nog steeds door jongeren voortgezet en dat is toch bijzonder te noemen. Regelmatig zijn er optredens, niet alleen in de eigen woonplaats maar ook daarbuiten. Afgelopen jaar werd in Batalha het Internationale Folklore concours gehouden. Verenigingen uit binnen- en buitenland showden hun folklore kleding, de dansen en muziek! En ondanks het feit dat het op dat moment regende, mochten zij rekenen op een grote schare toeschouwers.

Het Portugese volkslied

En zoals elk land een eigen volkslied heeft, heeft Portugal het ‘A Portuguesa’ . Het lied zelf bestaat al veel langer maar is sinds de revolutie in 1910 het volkslied van Portugal geworden. Oorspronkelijk was het lied van een generaal om zijn mannen aan te sporen en te motiveren voor een gevecht tegen de Spanjaarden.