Brandenburg: met de boot door Berlijn, een aparte belevenis!

Zelf met een boot door Berlijn varen, het is een belevenis op zich. Met voor en achter je toeristenboten die je opjagen, want voor hen is tijd geld. Ondanks dit ongemak, krijg je een heel andere kijk op de stad en op de gebouwen die je voorbij vaart. De meeste mensen haasten zich van het ene museum naar het andere, maar van op het water zie je de stad even anders. Je krijgt de gebouwen te zien vanuit een ander perspectief en vaart onder beroemde bruggen door. Vanop de Spree genieten van Berlijn, Molecule Man en het Museuminsel. Onze boottocht door Berlijn begint bij de aanlegsteiger van de firma Aquaris bij Köpenick. Op dit stuk van de Müggelspree moet je goed opletten, want overal zijn skiffers aan het roeien en zij nemen hun voorrang zonder pardon.

Molecule Man en de Oberbaumbrücke

Molecule Man

We varen de Spree op, richting Berlijn. De tocht begint rustig. Het eerste wat we tegenkomen is een bizar standbeeld. Twee, grote ijzeren mannen vol gaten, die elkaar bij de handen vasthouden. Wanneer we dichterbij komen, zien we dat het eigenlijk om drie mannen gaat. De reisgids leert ons dat het standbeeld Molecule Man heet. Het is een 30 m hoge aluminiumsculptuur (dus geen ijzer), gemaakt door de Amerikaanse kunstenaar Jonathan Borofsky. Het staat er sinds 1997 en stelt de grens voor tussen de drie Bezirke (districten) Treptow, Kreuzberg en Friedrichshain.

De Oberbaumbrücke

Even verderop doemt een mooie brug op, weer uit die typisch rode baksteen die je hier veel ziet. Volgens de reisgids gaat het om de Oberbaumbrücke, een brug die een lange geschiedenis achter de rug heeft. De brug werd in 1896 ontworpen door Otto Stahn. Het was een stenen brug voor trein- en gemotoriseerd verkeer. Aan weerszijden van de brug torens van 32 m hoog. In maart 1945 werd de brug op bevel van Hitler opgeblazen. De sectorengrens liep net door de rivier, dus werd de brug niet hersteld. Erger nog: op 13 augustus 1961 werd de brug gebarricadeerd met prikkeldraad, Spaanse ruiters en andere versperringen. Friedrichshain en Kreuzberg werden van elkaar gescheiden. Pas in 1972 mochten West-Berlijners te voet over de brug op familiebezoek in het Oosten. Na de Val van de Muur werd de brug gerestaureerd, het middendeel op aanwijzingen van de Spaanse architect Santiago Calatrava. Pas in 1995 ging de brug terug open voor verkeer en metro. Nu prijkt er op het ene torentje een adelaar en op het andere torentje een beer. Toen in januari 2001 de Bezirke (districten) van Berlijn werden herverdeeld, maakte men één Bezirk van de twee oevers: het Bezirk Friedrichshain-Kreuzberg.

De Mühlendammschleuse en de Fernsehturm

De Mühlendammschleuse

De volgende hindernis is de sluis, de Mühlendammschleuse. Eigenlijk zijn het twee sluizen naast elkaar en wordt er in iedere sluis in de twee richtingen versluisd. Wij moeten de rechtse sluis nemen, want de linkse zit al vol en wordt eerst versluisd. We komen terecht achter een toeristenboot en naast ons ligt een bordeauxrode motorboot van een andere verhuurmaatschappij.

De Fernsehturm

Wanneer we in de sluis liggen en wachten om geschud te worden, zien we recht de Jüdenstrasse in. Op de achtergrond, aan de rechterkant, zien we de Fernsehturm. Met zijn 368 m hoog steekt de TV-mast overal bovenuit. De toren, gebouwd door Hermann Henselmann, werd pas in 1969 voltooid. Door buitenlanders wordt hij vaak de "Telespargel" genoemd (de TV-asperge), door de Berlijners de "Langer Lullatsch" (lange slungel). In de ronde bol is een restaurant dat in één uur volledig ronddraaid en van waaruit men een schitterend uitzicht over de stad heeft. Plots gaan de sluisdeuren open en kunnen we weer verder. We komen nu bij het Museuminsel en om te varen wordt het chaos!

Richting Museuminsel

De man op de toeristenboot voor ons doet teken dat we moeten vertragen. Even later snappen we waarom. We moeten de Mühlendammbrücke onderdoor, maar dat is maar eenrichtingsverkeer. Dus moeten eerst al de boten uit tegengestelde richting onder de brug door, en dan is het aan ons. Even wachten dus. Wanneer alle boten voorbij zijn, kunnen we verder en achter de bocht weten we echt niet meer waar kijken! Hoewel, veel tijd krijgen we niet, want we moeten verder. De stuurman van de toeirstenboot achter ons maakt boze armbewegingen en roept kwaad "Fahren, fahren!". Ja, zij varen op tijd en moeten per dag zo veel mogelijk toeristen door Berlijn zien te gidsen. Time is money! Wij besluiten in het rijtje te blijven, de bordeauxkleurige boot besluit opzij te gaan. Veel gaat dat niet uithalen, want de toeristenboten komen en gaan onophoudelijk. Aan weerskanten staan prachtige, kolossale gebouwen. Het Mitte is de oudste kern van het grote Berlijn. Geen wonder dat in 1999 het hele Museuminsel op de Werelderfgoedlijst van de Unesco werd geplaatst.

Museuminsel: de linkeroever

Op de linkerkant staat eerst een monumentaal gebouw, met in het midden een fronton met aan weerszijde paard en kar: de Marstall Stadtbibliotheke. Daarnaast het voormalig Palast der Republik, helemaal afgebroken. Achter de bouwwerf zien we in de verte de Friedrichwerdersche Kirche. Dit gebouw in Brandenburgse baksteengotiek heeft twee torentjes met bovenaan elke toren nog 4 kleine torentjes. Op de kerk zelf staan ook nog eens overal kleine torentjes. De kerk dateert van 1700, maar werd in 1830 door Karl Friedrich Schinkel gerenoveerd. Het is de oudste neogotische bakstenen kerk van Duitsland. Sinds 1987 herbergt de kerk het Schinkelmuseum, met een tentoonstelling over het ontstaan van de kerk, classicistische beelden en een tentoonstelling over het leven van Karl Friedrich Schinkel. Op de achtergrond zien we reeds de engel van de groene toren van Charlottenburg. Dan volgt de S-bahn, de Berliner Stadtbahn, en treinen donderen boven onze hoofden voorbij. Tijdens de Koude Oorlog was de S-Bahn in handen van de Oost-Duitsers. Lijnen met West-Duitsland werden verbroken. Aan de Oostkant werd het netwerk uitgebouwd maar niet echt onderhouden. Na de Val van de Muur werd het verkeer tussen Oost en West terug opengesteld en werden de lijnen uitgebreid. Het is een heel populair transportmiddel door Berlijn, naast de typische, gele dubbeldekbussen. Voor ons doemt de Berliner Dom op. Het oorspronkelijk ontwerp voor de Dom in Italiaanse hoog-renaissance stijl was van Carl Julius Raschdorff. Het was nogal bombastisch en was het protestantse antwoord op de Sint- Pieterbasiliek uit Rome. In de Dom liggen een aantal Hohenzollern begraven, o.a. Friedrich I, Sophie Charlotte en Friedrich III. Het orgel, met 113 registers en 7200 pijpen is een van de grootste van Europa. Even verderop ligt de Alte Nationalgalerie. Deze Corintische tempel uit 1876 herbergt beeldende kunst uit de 19de eeuw. En dan komen we bij het Bode-Museum, op het meest noordelijke punt van het eiland. Dit barokke museum werd gebouwd in 1904 door Erst von Ihne en wordt sinds 1956 genoemd naar de meest verdienstelijke directeur, Wilhelm von Bode. Het gebouw heeft een ronde koepel, die in de oorlog werd verwoest en later werd gerestaureerd. Het museum biedt onderdak aan een museum voor laatantieke en Byzantijnse kunst, een beeldenverzameling van vroegmiddeleeuwse kunst tot kunst uit de 19de eeuw en een kindergalerie.

Museuminsel: de rechteroever

De rechteroever is veel bescheidener qua gebouwen. Bovendien word je zo overdonderd door de gebouwenreeks aan de linkerkant, dat je de rechterkant een beetje vergeet. Wat ons is opgevallen is de Fernsehturm, hierboven reeds beschreven. Verder ook het Nikolaiviertel, dat in de DDR-tijd nogal spottend het "Honeckers Disneyland" werd genoemd, omdat er steeds werd gerestaureerd en omdat heel wat gebouwen er werden verplaatst in die tijd. Pronkstuk van deze stadswijk is de Nikolaikirche, de oudste kerk van Berlijn uit 1230. In 1944-45 werd de kerk verwoest, maar in 1987, werd ze heropend als concertzaal. De kerk maakt ook deel uit van het Märkische Museum. Spijtig genoeg zie je zelfs de groene torentjes van de kerk niet, omdat de boot te diep op het water ligt. Aan deze kant van de Spree worden er in de zomer ook steeds meer en meer terrassen uitgezet en kan men dus rustig een hapje gaan eten terwijl men naar de statige gebouwen aan de overkant kijkt. Over de Dom ligt het DomAquarée. Het bestaat uit een blok kantoren, een luxehotel, een gezondheidscentrum en exclusieve woningen. Het pronkstuk staat echter binnenin het gebouw: een 16 meter hoog, cilindervormig aquarium met 2600 zeevissen. En dwars hierdoor gaat een van de traagste liften ter wereld. Een waar spektakel!

Op naar het Regierungsviertel

Voorbij het Museuminsel wordt het groener, meer open. En dan heb je plots weer een aantal gebouwen bij elkaar. Belangrijke gebouwen! De Rijksdag met zijn mooie, glazen koepel is een echte blikvanger. Niet minder dan 183 architecten hadden aan de prijsvraag deelgenomen, maar het was uiteindelijk Paul Wallot die met zijn renaissancistisch ontwerp aan de slag mocht. Hij deed er 10 jaar over, in 1894 was het gebouw klaar en begon het dienst te doen als parlementsgebouw. De tekst "Dem Deutschen Volk" werd er in 1916 op vraag van Wilhelm II opgezet, om de troepen terug moed in te spreken. De bronzen letters zijn gemaakt met in beslag genomen Franse kanonnen. Op 9 november 1918 werd vanuit een raam van de Rijksdag de Duitse Republiek uitgeroepen. De Rijksdag kwam zwaar gehavend uit WO II. Op 30 april 1945 plantten Russische soldaten de rode Sovjetvlag op het gebouw. Van 1958 tot 1972 moest de Rijksdag het zonder zijn koepel stellen. Vlak achter de Rijksdag stond tot 1989 de Muur. In 1995 werd de Rijksdag ingepakt door Christo. Daarna begon de Brit sir Norman Foster aan de heropbouw. Op 19 april 1999 was de verbouwing voltooid, inclusief glazen koepel.

Schloss Charlottenburg

Eindelijk zijn we van de toeristenboten af, want schijnbaar gaan zij zo ver niet. De gouden engel en de groene koepel van Schloss Charlottenburg zie je verschillende malen opdoemen wanneer je door het Mitte vaart. Wanneer je juist naast het domein van het Slot vaart, zie je vooral het park. Hoewel het begin april was en de bomen nog niet erg in bloei stonden, zag je niet erg veel van het eigenlijke kasteel, één van de weinige barokke gebouwen in Berlijn. Dus in de zomer zal het al helemaal niets zijn. Eenmaal Schloss Charlottenburg voorbij, moeten we weer een sluis door, die Neue Schleuse Charlottenburg. De Alte Schleuse Charlottenburg er naast is niet meer in gebruik. Wanneer je de sluis door bent, kom je in de Spree-Oder-Wasserstrasse en daar wordt het terug heerlijk rustig om te varen.

Voor-en nadelen van het doorkruisen van Berlijn per boot

Voordelen

• Je ziet de gebouwen van een heel andere kant
• Je krijgt een goed overzicht van wat er te zien en te doen is
• Het is een plezierige en originele manier om Berlijn door te komen, het is een belevenis op zich
• Je kan op bepaalde plaatsen gratis aanleggen en dan een toertje te voet door de stad gaan maken
• Je kan rustig de details van de bruggen bekijken waar je onder door vaart. Niet alleen de Oberbaumbrücke is prachtig, ook verderop liggende bruggen hebben prachtige details (adelaars, soldaten, lantaarnpalen...).

Nadelen

• Het Museuminsel is erg druk en hectisch. Vooral de toeristenboten gedragen zich als een echte maffia. Het moet vooruitgaan en ze denken echt dat de Spree van hen is!
• Gebouwen die niet aan het water liggen zie je niet (bvb. de Brandenburger Tor)
• Een boot huren is niet goedkoop en dus kan je het eigenlijk niet maken om de boot een hele dag vast te leggen om musea te gaan bezoeken. Dat kan je beter nadien doen.

Tips

• Wil je veel foto's, voorzie dan twee fotografen, eentje voor de rechterkant en eentje voor de linkerkant. Er is zo veel te zien en het gaat zo snel, dat je anders een heel deel mist.
• Kijk eerst goed in een reisgids welke gebouwen je gaat tegenkomen en hoe ze er uit zien. Dan weet je waar je op moet letten.
• Wil je echt alles zien, maak de reis dan heen en terug. Dan kan je eerst rustig de ene kant bekijken en daarna de tweede kant.

Tot slot nog even dit. Je mag alleen op de Spree varen. Het Berlin-Spandauer-Schifffahrtskanal ten noorden van de Spree, naast het vliegveld Berlin-Tegel, is exclusief voor de beroepsvaart. Het Landwehrkanal in het zuiden, dat door Kreuzberg komt, is eenrichtingsverkeer. Men mag alleen van Oost naar West varen. Bij de Unterschleuse wordt er slechts geschud als er ook beroepsvaart is die door moet. Hou daar rekening mee, want dat kan soms wel een paar uur duren!

Last but not least: om Berlijn te mogen doorvaren heb je een vaarbewijs nodig. Niet vergeten mee te nemen dus!