Haarlem: In de voetsporen van Bomans

Een Bomans- wandeling doet eigenlijk tekort aan de schrijver. Veelzijdig als Bomans was, woonde hij op verschillende locaties. Om die allemaal te bezoeken neemt veel meer tijd in beslag dan de anderhalf uur durende wandeling door Haarlem. Op de door zon overgoten Grote Markt startte op 27 juni de Bomans-wandeling door Haarlem. Onder de aanwezigen waren er vele uit Haarlem en omstreken, maar ook enkele personen uit Bergen op Zoom.

Fraai stadhuis

Staande voor het fraaie stadhuis (1370), het voormalig jachtslot van de graven van Holland, vertelde de gids over de politieke rol van Godfrieds vader. Hij hield zijn kinderen strak aan strenge regels en was een felle tegenstander van Troelstra en andere ‘rooie rakkers.’

Bomans schreef over zijn vader niet zo positief: ‘Mijn vader was in opvallende en zelfs in schrikaanjagende mate wat men een indrukwekkende persoonlijkheid noemt. Het imponerende van zijn verschijning zat hem, niet zo zeer in zijn gestalte [ ] als wel in de blik van zijn ogen, waarmee hij de voortdurende prestatie tot uitdrukking bracht van een ontzettende en telkens als een donderwolk opkomende drift nog juist op tijd te bedwingen.’

Nicolaas Beets

Een volgende halte tijdens de wandeling is het geboortehuis van Nicolaas Beets, alias Hildebrand. De middeleeuwse Koningsstraat onderstreept nog steeds het tijdsbeeld van de camera obscura, Hildebrands meesterwerk. Het doet ook denken aan de pickwick papers van Charles Dickens. Beide schrijvers waren voor Bomans een inspiratiebron en dwongen zijn bewondering af.

Voor het monument, dat Jan Bronners van de Camera Obscura maakte, verzorgde Bomans de toelichting. Over Beets schreef hij: ‘de figuur van de schrijver zelf is getooid met de studentenmantel. Hij houdt de hoed in de hand, doch staat op een afstand van het tijdsbeeld, dat hij schiep. En inderdaad, Beets aanvaardde de samenleving, die hij vond, doch bewaarde er tevens een duidelijke instantie van.

Die houding van verzoening met de bestaande orde, onder voorbehoud van een zekere reserve, vindt zijn expressie in de ironie. Ziedaar de toon van de camera Obscura, ziedaar ook de atmosfeer van dit speciale beeld.’

Heilige Landen

Via de Gedempte Oude Gracht voert de wandeling naar Klein Heiligland. Op nr 43 woonde de schilder Henri Boot. De man verwaarloosde zichzelf sterk en ook in huis was het vervuild. Zijn relatie met Boot tekende Bomans sociale karakter. Zo begeleidde hij ook de zwaar getraumatiseerde Anton Heyboer.

De gids vertelt wat Bomans over Boot schreef: ‘Ikzelf heb misschien in mijn leven tien woorden met hem gewisseld. Maar ik weet altijd, soms midden in de nacht, en soms overdag als ik door Bloemendaal loop: in Haarlem leeft Boot. [] Boot is zozeer een deel van Haarlem, dat hij niet tevens te hoeven worden opgemerkt. Soms ziet iemand hem door een straatje schuifelen en dan denkt hij: Boot. Maar ook de mensen die hem niet zien denken toch af en toe: Boot. Het is een aangename en geruststellende gedachte, zoals ook de Waag die geeft en de Hoofdwacht en niet te vergeten de Blinkert bij ‘Kraantje Lek’. Je hoeft daar niet bepaald te wezen, als je maar weet dat ze er zijn.’

Frans Halsmuseum

De wandeling voert langs eetcafé de Ark, één van Bomans favoriete locaties, en gaat naar het Frans Halsmuseum op het Groot Heiligland. Een van de mooiste straatjes van Haarlem, dankzij zijn Anton Pieck-achtige decor. In het Frans Hals museum bood Bomans in 1949 aan Lodewijk van Deyssel het erelidmaatschap en erevoorzitterschap aan van de nieuwe sociëteit Teisterbant. Deze was door Bomans opgericht om schrijvend Haarlem samen te brengen. Aanvankelijk durfde Bomans dit boegbeeld van de tachtigers nauwelijks te benaderen. ‘Ik meende dat men, tegenover zo’n man gezeten, gehouden was zonder pauzes sprankelende dingen te zeggen die tevens tot nadenken stemden en achtte mijzelf tot zulk een prestatie niet in staat.’

Rijnlandse Academie

Na een prachtig uitzicht op de Waag, de gevels en het Spaarne komt de wandeling op de Bakenessegracht. Hier trad Bomans in de voetsporen van zijn vader. Want wat gebeurde er? De gemeente Haarlem had het euvele plan opgevat om de gracht te dempen, want deze verspreidde een onaangename geur. Ze stonk.

Bomans schreef een brief in naam van de Rijnlandse Academie, een kleine maar inspirerende vriendenclub geboren uit een initiatief van Bomans en diens vriend Harry Preenen. Deze brief werd in zijn geheel geplaatst in het Haarlems Dagblad en overgenomen door Het Volk. Deze laatste krant vermeldde tevens dat de Academie een sociëteit was van honderden academici. Hevig geschrokken besloot de gemeente Haarlem vooralsnog de Bakenessegracht niet te dempen.

Brinkman

De wandeling eindigt bij Grand Café Brinkman, waar in de kelder van 1950-1970 de sociëteit Teisterbant bijeen kwam. In 2009 werd deze sociëteit heropend.