Moors paradijs: Alhambra

Het is een overblijfsel van het Spaanse islamverleden, dat Alhambra. Dit vestingpaleis heeft een schitterend interieur en is verscheidene malen de huisvesting geweest van harem en hofbeambten. De Deense schrijver Hans Christiaan Andersen vergeleek het prachtige snijwerk in dit Moorse paradijs met 'een versteende kantbazaar'. Het Alhambra troont hoog boven de oude stad tegen het decor van de Sierra Nevada met zijn glinsterende besneeuwde toppen.

Warmrode citadel

Het oude paleis van de Moorse veroveraars van Spanje beheerst het moderne stadsbeeld van Granada, zoals eens de Moren hun grote rijk beheersten. Het Alhambra, die warmrode citadel, is een doolhof van perfect geproportioneerde, schaduwrijke binnenhoven, van bogen die met kantwerk zijn versierd, van zonovergoten binnenpleinen en zuilengangen.

Ontstaansgeschiedenis

De Moren waren islamieten uit Noord-Afrika die Spanje begin 8ste eeuw binnenvielen. In de 9de eeuw bouwden ze een fort op de resten van Alcazaba, een oude burcht. Van de 12de tot de 14de eeuw werd het Moorse koninkrijk steeds weer aangevallen door christenlegers. De christenen namen in de 13de eeuw de stad Córdoba in en duizenden Moren vluchtten naar Granada. Het slinkende Moorse rijk concentreerde zich toen rond Granada en de Moren versterkten de vesting van Alcazaba met een ringmuur, torens, en verdedigingswallen. Ook legden ze nieuwe aquaducten aan om de watervoorziening te verbeteren.

Versiering gecombineerd met mathematische symmetrie

De Moorse voorliefde voor drukke versiering in combinatie met mathematische symmetrie is nergens zo goed te zien als in het Alhambra: de decoraties worden gekenmerkt door een onnavolgbaar spel van vloeiende lijnen en in elkaar grijpende patronen. De complexe, abstracte patronen van de mozaïken, tegels en reliëfversieringen zijn waarschijnlijk vooral geïnspireerd op bloemen en wijnranken, omdat de islam de afbeelding van mensen of dieren uitdrukkelijk verbiedt.

Het Rode Fort

Na verloop van tijd ging men het bouwwerk het 'Rode Fort' noemen of Al-Qal'a al-Hambra (Arabisch), de oorsprong van het modern Spaanse 'Alhambra'. Het Rode Fort dankt zijn eeuwige roem niet aan zijn faam als militair bolwerk, maar aan de schoonheid en originaliteit van het interieur, een creatie van koning Joesoef I (1333-1354) en Mohammed V (1354-1391).
Hoewel de veste aan de buitenkant streng aandoet, getuigen de binnenhoven en de vertrekken van een unieke verbeeldingskracht, die in stijl varieert van elegante ingetogenheid tot uitbundige overdaad.

Gefascineerd door water

Als afstammelingen van een woestijnvolk waren de Moren gefascineerd door water en ze grepen iedere gelegenheid aan om dat in hun architectuur te verwerken. Ze schiepen stille bassins waarin de prachtige bogen en galerijen zich weerspiegelden maar ook fonteinen met klaterend water, die verfrissing boden op het heetst van de dag. De architecten van het Alhambra speelden met licht en ruimte. Ze ontwierpen patio's met marmeren vijvers en vloeren waar de felle Andalusische zon patronen op toverde en het licht steeds wisselde. Ze legden niet alleen sierlijke zuilengangen aan die verkoeling boden en waar men de bladeren hoorde ruisen, maar ook statige binnenhoven met schaduwrijke galerijen die uitkwamen op vorstelijke terrassen.

Felle kleuren

De opvallende tegels (azulejos) die de muren van zalen, galerijen en het Koninklijke Bad sieren zijn helderrood, helder blauw en heldergroen. Het pleisterwerk en de stenen oppervlakken waren ooit even fel gekleurd. De patronen in het pleisterwerk vormen een volmaakt geometrisch web van lijnen, zo ingenieus gerangschikt, dat er sterren en bloemen in de randen verweven lijken te zijn. Bloempatronen komen ook veel voor en het oppervlak van de zuilen en de ronde bogen worden verlevendigd door heel fijne, eindeloos herhaalde motiefjes.

Stalactietversiering

De grootste prestatie op achitectuurgebied is echter de stalactietversiering (een kunstvorm voorbehouden aan de islam) in koepels, nissen en bogen. Dit geeft het effect van een honingraat met duizenden cellen van licht en schaduw. Dergelijke versiering lijkt ook licht te absorberen van naburige vlakken om zo een zee van trillend licht te crëeren (zoals bij het plafond in de Zaal van de Beide Zusters). Ook het plafond van de Zaal van Abencerrajes is zo geconstrueerd. Deze zaal (die is te bereiken via de Leeuwenhof) is genoemd naar een adelijke familie uit Granada die hier eind 15de eeuw zou zijn uitgemoord. Het oog wordt onweerstaanbaar getrokken naar de rijke stalactietversiering op het plafond.

Het eigene van Alhambra

Ieder binnenhof, ja ieder hoekje van het Alhambra heeft iets eigens. Iets dat altijd weer verrukt. In de langwerpige Mirtenhof (die ook wel de Vijverhof wordt genoemd) lopen twee lange mirteheggen langs glanzende marmeren paden aan weerszijden van de vijver. Het roerloze oppervlak weerspiegelt de slanke zuilen van de arcaden en de goudvissen trekken sporen van goud door het kristalheldere water. De Toren van Comares aan de ene kant van de vijver bekroont de Sala de los Embajadores, het grootste vertrek in het paleis, met een hoogte van 18 meter. Hier maakten buitenlandse hoogwaardigheidsbekleders hun opwachting bij de koning, die in een nis tegenover de ingang zat.

De Leeuwenhof

De Leeuwenhof dankt zijn naam aan de twaalf marmeren leeuwen die de fontein in het midden dragen. Uit iedere leeuwebek stroomt water, dat in het reservoir rondom de fontein valt. Dat reservoir wordt gevoed via vier goten in de stenen vloer, die van de ondiepe bassins van fonteinen in aangrenzende ruimten komen. In de rand van het bekken van de leeuwenfontein is een Arabisch gedicht gebeiteld. De arcaden rondom het binnenhof rusten op 124 elegante marmeren zuilen. De druk versierde paviljoens aan de west- en oostkant bieden uitzicht op de leeuwen. Men beschouwt deze Leeuwenhof als de mooiste hof.

De Sala de la Justicia

In deze Rechtszaal zijn de enige nog bekende voorbeelden van middeleeuwse islamitische figuratieve kunst te vinden. Het goud en de kleuren zijn heden ten dage nog steeds helder. Overal sieren spreuken uit de koran in zwierig en energiek Arabisch schrift de muren. Een inscriptie luidt: "Niets in het leven is wreder dan blind te zijn in Granada", waaruit blijkt hoezeer de Moren deze stad liefhebben.

Bloeiende hoogstaande cultuur

Onder de heerschappij van de Moren kon het zuiden van Spanje een bloeiende, veelzijdige en hoogstaande cultuur ontwikkelen. Geneeskunst, astronomie, wiskunde, filosofie en ambachten stonden zo hoog in aanzien en ontwikkelden zich zo voorspoedig dat Spanje (en zelfs de hele Europese hedendaagse cultuur) nog teert op wat de Arabische veroveraars tot stand hebben gebracht.

Suprematie van de christenen

In 1492 viel het Alhambra in handen van de christenen. In 1526 herbouwde koning Karel V van Spanje (als om de suprematie van de christenen in Spanje te bevestigen) delen van het Alhambra in renaissancestijl en begon met de bouw van een eigen paleis in Italiaanse stijl binnen de vestingmuren. Het paleis kwam echter nooit af en niemand heeft ooit de prestatie van de Moren in Granada (die schitterende proeve van hun kunnen) in het Spanje van vandaag geëvenaard. Het Alhambra is waarschijnlijk de beste benadering van het Moorse Paradijs op aarde.