Biak, koraaleiland boven Nieuw Guinea
Biak is een koraaleiland dat net onder de evenaar ligt op het zuidelijk halfrond. Het is dicht gelegen bij het grote eiland Nieuw-Guinea. Tegenwoordig is de westelijke helft van dit eiland een Indonesische provincie. Op Biak wonen van oorsprong Papua's; dat zijn mensen van Melanesische afkomst met een taal en cultuur die hemelsbreed verschilt van de Indonesische taal en cultuur.
Let op! Dit artikel is geschreven vanuit de persoonlijke visie van de auteur en bevat mogelijk informatie die niet wetenschappelijk onderbouwd is en/of aansluit bij de algemene zienswijze.Inhoud:
Papua´s, traditioneel goede zeevaarders
Papuamannen zijn goede zeevaarders en in hun zelfgemaakte prauwen varen ze op zee om vis te vangen. De vrouwen verdienen vaak de kost door groente en fruit te verbouwen en te verkopen. De hoofdstad heet net zoals het eiland; Biak of Biak-kota. Kota betekent stad. Dit is een klein plaatsje met een haven. Bij de haven is een markt waar vis wordt verkocht die net een paar uur daarvoor is gevangen. Middenin Biak is nog een markt waar veel groente en fruit wordt verkocht maar ook allerhande goederen als drogisterij-spullen en potten en pannen.
Wat verkoopt men op de markt?
Kwa aanbod lijkt het op de Albert Cuyp-markt in Amsterdam zij het dat hier voor Nederlanders onbekende dingen wordt verkocht als betelnoot, jackfruit, gefrituurde broodvrucht, koningsbananen (pisang raja), papaya-bloemen, paarse aardappel(ubi), kangkung, kemirinoten, bangko, sago, sawi(een groente), durian en nog veel meer tropische producten die in het Westen tot op heden niet in de schappen van de supermarkt worden aangetroffen.
Nederlandse tijd
De mensen in Biak zijn erg hartelijk, aardig en altijd behulpzaam. Als blanke word je door Jan en alleman vrolijk begroet met: Mister! Veel Papua's vragen vervolgens: how are you? ook al heb je ze nog nooit eerder ontmoet. De kans is erg groot dat als je in Biak rondloopt je snel een praatje aanknoopt met de Biakkers. De oudere Papua's zullen je zelfs begroeten met:Goedemorgen! omdat ze in de Nederlandse tijd op school zijn geweest. Vrijwel iedere Biakker heeft in zijn familie wel iemand die met de Nederlanders in contact is geweest en men heeft zeer goede herinneringen aan de Nederlandse tijd omdat er veel werd gebouwd en geleerd. Dat hield abrupt op in 1963 toen Indonesië Nieuw-Guinea binnen viel met hulp van de Amerikaanse president Kennedy en Nederland zich terug trok uit Nieuw-Guinea.
Handel
Voordat de Westerse bedrijven als de VOC hun tochten naar het oosten maakten, hadden de Biakkers al minstens 500 jaar uitgebreid contact met eilanden in hun omgeving. De zeevarende Papua's uit Biak konden goed navigeren. Het is onder andere bekend dat de Biakkers handel dreven met Molukkers. In Biak werden sieraden van zilver gemaakt. Veel mensen zullen zich verbazen over de kennis en techniek van de Papua's die destijds weinig onderdeed voor de Westerse wetenschap. De Biakkers en de Molukkers wisselden ook arbeiders uit wat in het westen vaak slavenhandel wordt genoemd.
KLM-hotel
Het vliegveld van Biak heet Frans Kaisiepo en is zeer groot voor zo'n klein eilandje; er kunnen de grootste jumbo's landen die de wereld kent. Dat komt omdat in de tweede wereldoorlog Biak een belangrijke doorvoerhaven werd van eerst het Japanse en later het Amerikaanse leger. Na de oorlog werd het een belangrijke luchthaven voor de KLM, alle luchtverbindingen naar Australië gingen via Biak. Naast de luchthaven heeft de KLM een hotel gebouwd dat pas in 2009 voor het eerst is gerenoveerd. Bij deze renovatie is het dak vervangen maar helaas is dat met Indonesische slag gedaan. Het dak lekt nu op vele plekken terwijl het 60 jaar oude Nederlandse dak nooit lek was. Het KLM-hotel heette "''t Rif", omdat het eiland Biak is omgeven door een koraalrif wat ongeveer een kilometer uit de kust ligt. 's Avonds landen er geen vliegtuigen meer en komen de Papua's er bijeen op de landingsbaan om te praten of muziek te maken. De ukelele is zeer populair bij de Papua's en men houdt van gezamenlijk zingen en dansen. Voor westerlingen is het een vreemde gewaarwording om over zo een groot vliegveld heen te wandelen maar in Indonesië kijkt niemand er van op, zelfs de politie niet.
Aardbevingen
In de contreien van Nieuw-Guinea komen terloops aardbevingen voor. Alle huizen uit de Nederlandse tijd, rumah Belanda, worden daar nooit door aangetast. Echter de gebouwen die de Indonesische arbeiders oprichten storten als zandkastelen ineen na een aardbeving. Zo is er een moskee die al 10 jaar in aanbouw is omdat hij telkens weer door de natuurkrachten wordt afgebroken. Het feit dat de Nederlanders stevige gebouwen neerzetten doet de bewondering van de Papua's voor de Nederlanders toenemen. In de 47 jaar dat Biak in Indonesische handen is zijn er veel mislukte bouwprojecten geweest in Biak. Zo was er een hotel gebouwd met 600 kamers maar er hebben nooit meer dan 10 mensen tegelijk in gezeten. Het hotel was zo slecht gebouwd dat geen enkele toerist er wou vertoeven. De ramen van de kamers konden bijvoorbeeld niet open wat in een tropisch land compleet belachelijk is. Ook lekte het hotel aan alle kanten. Het hotel heeft maar anderhalf jaar dienst gedaan en is dus pure geldverspilling geweest. Er staat op de muur geschreven (in het Nederlands) dat van de kosten voor dit gebouw alle Papua's een huis hadden kunnen krijgen. Dat trieste gegeven is helemaal waar. Een ander megalomaan plan van de Indonesiërs was om een snelweg aan te leggen om het eiland en dus over de koraalrotsen met honderden soorten tropische vissen. Dat rampzalige plan is gelukkig afgeblazen.
Nederlandse architectuur
De Nederlandse huizen in de tropen zijn te herkennen aan een paar opvallende architectonische kenmerken. De eerste is dat de huizen op neuten zijn gebouwd; dat zijn betonnen paaltjes van een halve meter hoog. Hierdoor kan de wind onder een gebouw door waaien en is het aanmerkelijk koeler. De daken zijn rood, van rode leisteen gemaakt of van rood eterniet. De vloeren zijn van gepolijst beton, wat koel aanvoelt aan je voeten. Boven de ramen zijn aan alle kanten stukken gaas aangebracht, waardoor er altijd een verkoelend briesje door het huis heen kan waaien zonder dat insecten kunnen binnen komen. De ramen zijn voorzien van luiken met openingen tussen de schuin getimmerde houtjes. Alle bouwwerken zijn sterk aangepast aan de constante tropische temperatuur; in Biak is het elke dag tussen de 30 en 33 graden. 's Avonds koelt het af tot 25 graden. Tegenwoordig bouwen de Indonesiërs hun huizen helemaal dicht zonder gaas en verkoelen ze de ruimte middels een elektrisch aircontioning systeem. Toch prefereren veel mensen de architectonische oplossing van een halve eeuw geleden om de warmte te verdragen.
Japanse bezetting
In 1942 werd tijdens de tweede wereldoorlog Biak binnen gevallen door de Jappen; de Japanners. Deze hebben als beesten huis gehouden. Vaak overtrof men in wreedheid de moffen; de Duitse soldaten. Veel Nederlanders en Papua's zijn hiervan slachtoffer geworden. Omdat de Papua's zich helemaal aan de Nederlandse kant schaarden en in het geheim de Nederlanders hielpen kregen ze een extra sterke band. Vandaag is er een Japans oorlogsmuseum en kun je een grot bezichtigen die als hoofdkwartier van de Japanners dienst deed. Er zijn veel Japanse oorlogsmonumenten in Nieuw-Guinea. Er zijn geen Nederlandse oorlogsmonumenten wat historisch gezien vreemd is omdat Japan de agressor was. Dat wil zeggen dat Japan de oorlog begon in Nieuw-Guinea. De Nederlandse regering heeft blijkbaar nooit het lot van de Nederlandse en Papuase oorlogsslachtoffers aangetrokken.
Tweede Wereldoorlog
Na de tweede wereldoorlog moesten de Nederlanders weg uit Indonesië maar Nieuw-Guinea was nog steeds onderdeel van het Nederlandse koninkrijk. De meeste Indo's, Indonesische Nederlanders, gingen terug naar Nederland. Ongeveer 30.000 Indo's verkozen Nieuw-Guinea om zich te huisvesten. Hierbij werd men vreemd genoeg aan alle kanten tegen gewerkt door de toenmalige Nederlandse regering. Vrijwel alle Nieuw-guineaanse Nederlanders kennen verhalen over hoe graag ze het door oorlog verwoeste land wilden opbouwen maar daarin niet werden gesteund door de regering in Den Haag. Toch is het land wel degelijk opgebouwd door de volhardende bevolking. Men is begonnen om van allerlei Japanse achtergelaten legeronderdelen nieuwe huizen te maken. Luchtkoepels werden ramen, op Japanse notitieblokken leerde men schrijven, bomkraters werden als WC ingericht door een huisje van planken eromheen te bouwen, Japanse vliegtuigloodsen werden omgebouwd tot tijdelijke woningen en later afgebroken om er huizen van te maken.
Inval 1963
Tijdens de inval van het Indonesische leger in 1963 met behulp van de Verenigde Staten werd binnen enkele dagen het land compleet verwoest. De telefoonleidingen werden als eerste uit de grond getrokken om het koper te kunnen verkopen. De Javaanse soldaten namen fietsen in een beslag om het ijzer te verhandelen, ook sloopte men dingen als wasbakken en spiegels van de muur omdat men dat in Java zelf bijna niet kende. De Javanen namen de Nederlandse huizen in beslag, inclusief de complete inboedel want de Nederlanders moesten zo snel vertrekken dat ze niets mee konden nemen. Deze leegroof van Nieuw-Guinea gaat eigenlijk tot op de dag van vandaag door omdat Nieuw-Guinea de grootste goud- en kopermijn ter wereld heeft. Deze vult het grootste deel van de Indonesische schatkist.
Lees verder