De Harz in Duitsland, heksen en duivels

In Duitsland ligt het gebied de Harz. Dit gebied staat bekend om zijn stoomtreinen, heuvels, het IJzeren Gordijn en zijn heksen. Maar waar komen deze heksen nu vandaan? Wat is nou de reden dat juist de Harz zo in het teken staat van de heksen. Je kunt geen dorp voorbij gaan of er zijn wel winkels die heksen verkopen of een restaurant of bar hebben met de naam heks of duivel erin. Op een berg bij Thale is zelfs een heksendansplaats (Hexentanzplatz) opgericht en de toeristen maken gretig gebruik van de opties om heksen of andere dingen die met heksen te maken hebben te kopen.

Inhoudsopgave

• Heksen in de Harz
• Heksenvervolgingen
• Walpurgisfeest
• Toerisme

Heksen in de Harz

Van de zestiende tot en met begin achttiende eeuw leefden er heksen in de Harz. Tenminste, tot die tijd zijn er heksenvervolgingen geweest. Deze heksen zouden de Duivel aanbidden in plaats van god. Voornamelijk ging het hier om vrouwen die vaak uit arme gezinnen kwamen en weduwe waren. Zij waren voor de Duivel makkelijk te manipuleren. Ze hadden alles al verloren of hadden al niks om mee te beginnen.

De Brocken
Volgens de veel vertelde legende vonden er boven op de berg de Brocken, op de Sabbat, heksenvergaderingen plaats. De leider op deze vergaderingen was natuurlijk de Duivel die het uiterlijk had van een zwarte bok. Hier werd vooral verteld hoe slecht de Christenen waren en hoe slecht het was dat zij in God geloofden. Na de dienst aten de heksen samen met de Duivel van lijken en aten ze andere onsmakelijke gerechten. Waarna alle heksen één voor één met de Duivel naar bed gingen. Na deze vergaderingen vlogen de heksen vanaf de Brocken op hun bezems weer terug naar hun huizen om het de overige inwoners van hun dorpen en steden zo moeilijk mogelijk te maken.

Heksenvervolgingen

Vanaf de zestiende eeuw werden in geheel Europa heksen vervolgd voor hun geloof in de Duivel en in kruiden als medicijnen. Als er een oogst mislukte of iemand kwam te vroeg te overlijden dan was het de schuld van de heksen. Daar moest een eind aan komen en alle heksen werden vervolgd. Zo ook in de Harz. Veel documenten van deze vervolgingen zijn verloren gegaan of vernietigd. Wel is bekend dat in de plaats Wernigerode éénentwintig veroordelingen zijn geweest en in Quedlinburg veertig veroordelingen zijn geweest. Deze vervolgingen gingen er niet zachtzinnig aan toe. De meeste vrouwen konden geen kant op en werden gedwongen tot een bekentenis door middel van folteringen en lange ondervragingen. Eenmaal opgepakt wegens hekserij was het duidelijk dat deze vrouw werd veroordeeld en vermoord als heks. Als straffen konden de rechters een heks folteren, verbannen of op de brandstapel gooien. Deze laatste straf is de meest voorkomende straf bij de heksenvervolging: de dood door vuur.

Vervolgde vrouwen

Anna Suprang
De heksenvervolgingen worden in de meeste landen en gebieden verzwegen. Niemand wil deze bladzijde uit hun geschiedenis herbeleven. Toch zijn er documenten bekend van heksen die zijn veroordeeld. Zo ook Anna Suprang uit Wernigerode in de Harz. Na maanden van foltering, vernedering en gesprekken, bekent ze een pact met de Duivel te hebben gesloten. Jarenlang heeft ze mensen gekweld in haar omgeving en gif gemengd. Op 17 juli 1583 werd zij op de brandstapel ter dood gebracht.

Zij is echter niet de enige vrouw, die is vervolgd voor hekserij, waarvan zeker is dat ze is veroordeeld. Op dezelfde dag als Anna Suprang zijn ook Metta Fliss en Margaretha Ludwig op de brandstapel vermoord.

Catharina Berenburg
Op 6 juni 1597 werd in Wernigerode Catharina Berenburg op de brandstapel ter dood gebracht. In 1597 vluchtte zij uit Westerburg voor de heksenvervolgingen. In Westerburg waren al dertig vrouwen wegens hekserij berecht en zij wilde niet nummer eenendertig worden. Ze vluchtte naar Wernigerode waar ze werd opgepakt. De burgemeester van Wernigerode heeft door middel van foltering een bekentenis uit haar gekregen waardoor ze als heks berecht kon worden. In eerste instantie ontkende Catharina dat ze een heks was en uit niks bleek ook dat ze dat was. Maar dat hielp haar niet. De burgemeester bleef haar in Wernigerode net zolang folteren tot ze bekende.

Walpurgisfeest

Ieder jaar wordt in de Harz, in de nacht van 30 april op 1 mei, het Walpurgisfeest gevierd. Vooral in de plaatsen Bad Grund, Braunlage, Hahnenklee, Sankt Andreasberg, Schierke en Thale wordt dit feest groot gevierd rond heksenketels. Van oudsher is dit feest een voorjaarsfeest. De naam Walpurig is afkomstig van de Christelijke heilige Walburga die op 1 mei 779 heilig is verklaard. Maar in Duitsland was er een volksgeloof dat de lucht in de nacht van 30 april op 1 mei vol was van magie. De goden Wodan en Freya zouden in die nacht de winterdemonen hebben verdreven en zo de lente hebben binnengehaald. Uit kwaadheid komen juist op deze nacht alle heksen tevoorschijn om zich (op welke manier dan ook) te verplaatsen naar de top van de Brocken om het heksenbal daar samen met de Duivel te vieren. Alleen op deze ene nacht mochten de heksen die verbannen waren terugkomen om hun feest te vieren.

Faust

De reden dat het Walpurigfeest en heksen zo'n belangrijk onderdeel geworden van de cultuur van de Harz is mede te danken aan het boek Faust van Johann Wolfgang von Goethe. Dit boek is gebaseerd op het leven van dokter Johann Faust. Faust zou een verbond met de Duivel zijn aangegaan. Hij zou een aantal jaren lang bovennatuurlijke krachten bezitten en alles gaat voorspoedig tot de Duivel zijn ziel inneemt zoals eerder in het verbond was afgesproken.

In één van Goethe's regels in het boek wordt de Brocken vermeld: "Nu rijden de heksen naar de Brocken, de stoppels zij geel en het koren is groen; Daar verzamelt zich iedereen en Herr Urian zal voorzitten. Men komt aan over de valleien, heksen die scheten laten op stinkende oude geiten."

Van dit verhaal is een rockopera gemaakt die jaarlijks in de nacht van 30 april op 1 mei op de Brocken wordt uitgevoerd.

Toerisme

Voor de toerisme in de Harz zijn de heksen en het Walpurgis feest van groot belang. In alle dorpen en steden zijn winkels te vinden waar men heksen als souvenirs kan kopen. Waar heksenbier gemaakt wordt en men kan eten en drinken in heksenketels of duivelsplaatsen. Maar twee plekken steken er toch wel bovenuit. Dit zijn de Brocken en de Hexentanzplatz.

De Brocken

In het midden van de Harz ligt de hoogste berg, de Brocken. Ieder jaar wordt hier in de nacht van 30 april op 1 mei het Walpurgisfeest gevierd. Onder meer wordt daar de rockopera Faust, van Goethe, uitgevoerd. Hiervoor worden maanden van te voren al kaarten verkocht. De bezoekers kunnen deze berg op wandelen maar ook met de Brockenbaan.

Hexentanzplatz
Op de Hexentanzplatz is er dagelijks wat te doen. Deze plek is vooral heel toeristisch met bovenop een wereld aan souvenirwinkels en eettentjes. Het enige wat er echt aan heksen doet denken is de heksenkring (kring van stenen) met daarop drie beelden. Deze beelden zijn van de Duivel, een heks, en een hulpje van de duivel.

Er zijn twee manieren om op de Hexentanzplatz te komen. Dit kan zowel per auto als met de kabelbaan. Bovenop de berg is dan ook een groot parkeerterrein. Vanuit Thale gaat er een kabelbaan de Hexentanzplatz op. Hier zijn twee soorten cabines. De ene heeft een glazen onderkant waardoor je naar beneden kunt kijken en de andere een gesloten onderkant. Voor mensen met hoogtevrees dus wel iets om op te letten.

Lees verder

• Rodelen in de zomer: het kan in de Harz (Duitsland)