Onbekende plaatsnamen in NL: Het Overijsselse Twekkelo

In het zuidoosten van Overijssel ligt plaats en buurtschap Twekkelo. Twekkelo kenmerkt zich door drie essen (hoog gelegen akkers) en oude boerderijtjes. In dit artikel leest u alles over het Overijsselse Twekkelo.

Terug in de tijd

+/- 900 na Christus

Twekkelo viel als plaats onder één van de vijf marken van Enschede. Deze vijf marken heetten eerst 'markebond' en later 'de heerlijkheid'. Een marke was een collectief van grotere boeren die gezamenlijk hun gemeenschappelijke gronden beheerden. De vijf marken vormden in deze jaren een kerspel (kerkgemeente, parochie). Doordat de grenzen van de vijf marken rond en onregelmatig waren, bestaat de gedachte dat de vijf marken vroeger één geheel vormden. Na 800 na Christus zijn er geschriften gevonden met de namen van Loningheri (Lonneker), Tueglo (Twekkelo) en Thrinon (Driene).

Enschede vormde het (kerk)centrum van de vijf marken en de inwoners van de marken gingen hier regelmatig naartoe. Algauw werd Enschede een actieve plaats waar herbergen werden gebouwd en verschillende handwerkslieden als timmerlieden en smeden zich vestigden. Wanneer iemand in die tijd overleed moest men via bepaalde wegen (zogenaamde lijkwegen) naar de kerk van Enschede worden gebracht. Dit was, bijvoorbeeld bij winterdag, niet altijd eenvoudig voor de inwoners van de marken, zodat er ook plaatselijke begraafplaatsen bij boerderijen ontstonden.

+/- 1400 na Christus
Uit het schattingsregister van 1474 blijkt dat Twekkelo bestond uit 23 boerenerven. De schatting werd uit geldgebrek gedaan door een landheer die daardoor extra belasting kon innen. Mede dankzij de schatting kon het bouwjaar van een aantal boerderijen worden achterhaald. Toch zijn en waren er ook nog een flink aantal boerderijen waarvan het bouwjaar onbekend bleef. De namen van de boerderijen waren tot aan het jaar 800 na Christus gerelateerd aan de families die in de boerderijen woonden. Hier kwam verandering in; rond 1400 na Christus waren de bewoners van de boerderijen vaak niet meer afkomstig uit de oorspronkelijke families.
Een aantal voorbeelden van oude boerderijen in Twekkelo met familienamen:

• 'Het Stroot', Thon Strode (1338)
• 'De Reulver', Roelving (1457)
• 'De Vrieler', Vriling (1188)

+/- 1800 na Christus

Rondom de stad Enschede lagen nog steeds de oude marken. Elke marke had buurschappen met essen (hooggelegen akkers) en de daarbijliggende oude boerenerven. Bij de boerenerven hoorde een deel van de esgrond, net als de nabije bomen, slootjes en weilanden. Het andere landschap, wat bestond uit bijvoorbeeld heidevelden, venen en plassen, was nog steeds gezamenlijk bezit. Dergelijk gebied werd in het verleden beschouwd als waardeloos, omdat de inwoners van de marken er weinig mee konden doen. Door de algemene vooruitgang en aanwas van de bevolking kwam in de tweede helft van 1800 na Christus verandering in. In april 1866 werd een verdelingsplan opgesteld en uitgevoerd.

Typisch Twekkelo

Essen

Twekkelo wordt gekenmerkt door de essen die er te vinden zijn. Er zijn twee soorten essen in Twekkelo: de krans-es-nederzetting (boerderijen liggen in een kring rondom de es) en de zwerm-es-nederzetting (boerderijen liggen onregelmatig verspreid rondom de es). De essen die in Twekkelo te vinden zijn, zijn de Twekkeler Es, de Grote Es en de Lutje (of Kleine) Es.

Landgoederen
Van de vele boerenerven van vroeger zijn er nog een aantal in Twekkelo te bewonderen. Zo is er o.a. het 60 ha. landgoed van Thon Strode (wat nat kreupelhout betekent) met daarop een groot landhuis en twee boerenerven. Andere landgoederen in Twekkelo zijn Het Reef, Erfgoed Reef, Het Mensink, De Horste, Het Overbeek, Het Gerink, De Paskamp, Het Stroot, Christinalust, Het Wilgenkamp en Den Haimer.

Stiewelpaden

Typerend voor het plaatsje Twekkelo met z'n 240 inwoners zijn de zogenaamde Stiewelpaden. Deze paden lopen dwars over beekjes en door weilanden heen, en zijngeschikt om op te wandelen of te fietsen. Stiewel betekent in het Twents laarzen. In Twekkelo zijn de laatste jaren ook verscheidene ruiterpaarden aangelegd.