Houthem, wandelen door Bergse Heide en langs de Geul

In het Zuiden van Limburg ligt, tussen Maastricht en Valkenburg in, het dorpje Houthem. Aan de hand van een routebeschrijving gidst 'Wandelgids Zuid-Limburg' de wandelaar hier gedurende zes kilometer door een gevarieerd landschap. Deze route met nummer 1028 start vlakbij het Chateau St. Gerlach. Ze loopt een flink stuk door de beboste heuvels van de Bergse Heide, volgt vervolgens een eind de snelstromende rivier de Geul om uiteindelijk via natuurgebied Ingendael terug te keren naar het vertrekpunt in Houthem. Onderweg passeer je ook de Geulhemmergroeve, waar vroeger mergel gewonnen werd. Welkom in de heuvels van Zuid-Nederland.

Chateau St. Gerlach in Houthem, verblijfplaats van beroemdheden

Oorspronkelijk in de twaalfde eeuw gebouwd als klooster, werd het landgoed pas in de negentiende eeuw omgedoopt tot kasteel. In 1994 wist de Limburgse hotelier Camille Oostwegel, zelf afkomstig uit Houthem, het complex te kopen. Na een grondige restauratie vond op 15 september 1997 de opening plaats van Chateau St. Gerlach zoals we het nu kennen als hotel, restaurant en conferentieoord. St. Gerlach is één van de vijf vijfsterrenhotels in Nederland. In 2005 logeerde de toenmalige Amerikaanse president George W. Bush er samen met zijn vrouw naar aanleiding van zijn bezoek aan het oorlogskerkhof in Margraten. De Rolling Stones waren hier te gast in 2014 voor hun optreden op het muziekfestival Pinkpop.

Uitbreiding van het domein

Met de aankoop van de uit 1668 daterende kasteelhoeve Broers kwam er een uitbreiding van het domein. Na de restauratie van de hoeve en de nieuwbouw van het St. Gerlach paviljoen, vond in juni 2017 de officiële opening plaats. In de kasteelhoeve is er een koffie- en lunchconcept. Het paviljoen is een congres- en vergaderruimte die plaats biedt aan 500 personen. De kasteelhoeve draagt de naam 'Burgemeester Quicx, Coffee & More' en is vernoemd naar een eerdere bewoner van het pand. Quicx was van 1820 tot 1856 burgemeester van Houthem. De gemeenteraad vergaderde in één van de kamers van de boerderij. 'Burgemeester Quicx, Coffee & More' is de startplek van de wandeling. Meteen bij het vertrek wandel je tussen de kasteelhoeve en het St. Gerlach Paviljoen door.

Mergelwinning door blokbrekers in de Geulhemmergroeve

In het dorpje Geulhem leidt de wandeltocht langs de Geulhemmergroeve. Deze mergelgroeve in de Geulhemmerberg heeft een gangenstelsel van ongeveer 25 kilometer diep. Een schuilkapel uit 1798 waar tijdens de Franse Revolutie missen werden opgedragen, ligt in deze stelsels verborgen. De route volgend, wandel je langs de enige grotwoningen die Nederland rijk is. Tot 1931 werden deze woonplaatsen in de wand van de berg bewoond door de blokbrekers. Dit waren de arbeiders die de mergel uit de groeve wonnen. De werklui betaalden voor hun sober ingerichte woning een huur van circa 50 cent per jaar. Voor de restauratie is in 1976 een stichting opgericht, 'De Rotswoning'. Deze organisatie onderhoudt het erfgoed en verzorgt rondleidingen in de woningen en de Geulhemmergroeve waar ook een blokbrekersmuseum is gehuisvest.

Wandelen langs snelstromende Geul naar natuurgebied Ingendael

Na wat klimmen en dalen door het bos van de Bergse Heide komt er wat verkoeling langs één van de snelst stromende rivieren van Nederland, de Geul. De waterloop werd in de twintigste eeuw rechtgetrokken. De natuurlijke staat werd begin eenentwintigste eeuw met behulp van Europese subsidies hersteld. Dit bracht de meanderende loop en de stroomversnellingen terug met als gevolg dat het landschap weer zijn afkalvende en grindoevers verkreeg. Het pad langs de Geul brengt je via een klaphek het natuurgebied Ingendael binnen.

Bergse Heide en Ingendael als één natuurgebied beheerd

Ingendael was vroeger akker- en weidegebied behorend bij het klooster St.Gerlach. 'Stichting Limburgs Landschap vzw' kreeg het in 1996 in bezit en vormde het om naar natuurlijk vochtig grasland. Gallowayrunderen en konikpaarden worden ingezet voor de begrazing en lopen vrij in het gebied rond dat werd toegevoegd aan de Bergse Heide dat sinds 1970 door 'Stichting Limburgs Landschap' wordt beheerd. Rond 3500 voor Christus vestigden de eerste boeren zich al in deze regio. De begrazing door schapen deed op de hoger gelegen plateaudelen heide ontstaan waaraan de Bergse Heide haar naam ontleend. Vanwege zijn voedselrijke bodem werd de noordelijke helling van dit stukje Geuldal gebruikt als akkerland. De steile zuidelijke helling deed dienst als weidegrond en hakhoutbos. Stukken heidegebied zijn omstreeks 1950 beplant met naaldbomen. De Bergse Heide en Ingendael worden als één natuurgebied behandeld. Samen vormen ze een 185 hectare groot gebied waar plateaubos via hellingbos overgaat in nat grasland en waar de Geul doorheen meandert.

Gegevens wandelroute

Deze gevarieerde tocht biedt een leuke afwisseling tussen natuur en erfgoed. Chateau St. Gerlach en de grotwoningen in de Geulhemmerberg vormen een mooi geheel met het groen van de Bergse Heide en Ingendael. De route telt enkele hellingen maar mag, voor wie goed te been is, geen al te zware problemen opleveren.

• Startpunt wandeling nummer 1028: 'Burgemeester Quicx, Coffee & More', Joseph Corneli Allée 1, Houthem
• Routebeschrijving en kaartje:Wandelgids Zuid-Limburg
• Lengte: 6 kilometer