Winterswijk wordt aan drie zijden omgeven met Duitsland

Winterswijk (dialect Wenters of Wenterswiek) ligt in Oost-Nederland in de Achterhoek tegen de Duitse grens. De gemeente Winterswijk heeft negen buurtschappen. Naast Winterswijk zijn dat Meddo, Huppel, Henxel, Ratum, Brinkheurne, Kotten, Woold, Miste en Corle. In historische documenten wordt Winterswijk aangeduid met de volgende namen: Winethereswick, Winriswic, Winterswich, Wennerswiche, Winrichwich, Wynreswick, Wentersick, Wenterswick en Wenterwic.

Winterswijk

Winterswijk is aan drie zijden omgeven door de grens met Duitsland. Het landschap rondom Winterswijk met zijn vele buurtschappen is een coulisselandschap. Een coulisselandschap is een open landschap met een afwisseling van groepen bomen, houtwallen en heggen. Door deze afwisseling is het een ideaal wandel -en fietsgebied. Het is niet ondenkbaar dat fiets- of wandelroutes over Duits grondgebied gaan. Op diverse plaatsen aan de grens met Duitsland zijn 'groene grensovergangen'. Een groene grensovergang, ook wel groene grens genoemd, is een grens die tot 1995 niet permanent bewaakt werd door de douane en waar anno 2017 fietsers of wandelaars van Nederlands grondgebied plots op Duits grondgebied fietsen of wandelen.

Winterswijk Nationaal Landschap

Winterswijk is in 2005 benoemd tot Nationaal Landschap. Een gebied in Nederland waar een unieke combinatie van agrarisch gebied, natuur en cultuurhistorie heerst. In Nederland zijn 20 gebieden aangewezen als Nationaal Landschap. Het Winterswijkse coulissenlandschap met de afwisseling van akkers, weiden, eeuwenoude bossen, houtwallen, diep ingesneden beekjes, vroegere scholtenboerderijen, molens, watermolens, steengroeve, moerassen en het centrum van Winterswijk. Winterswijk is een ideale plek voor een fietsvakantie.

Fiets- en wandelroutes

Fietsen en wandelen in het buitengebied van Winterswijk is fietsen of wandelen door het Achterhoekse boerenlandschap en bossen. Fietsen of wandelen met de mogelijkheid om boerenerven te zien uit lang vervlogen tijden of andere bezienswaardigheden. Bezienswaardigheden met een fiets- of wandelroute als een volledige dag of een aantal uren uit. Fietsen of wandelen naar de:

• Flamingo’s;
• Steengroeve;
• Langs de scholtenboerderijen;
• Buurtschappen;
• Linde-arboretum.

Flamingo’s
Een fietsroute van Winterswijk naar het Duitse Zwillbrock is de flamingoroute. In het Duitse Zwillbrock, net over de grens bij Groenlo, ligt het Zwillbrockse venn. De flamingoroute heeft zijn naam te danken aan de flamingo’s die hier in het voorjaar broeden samen met de grootste kokmeeuwenkolonie van Duitsland, ongeveer 16.000 meeuwen. Voor de flamingo’s is de aanwezigheid van meeuwen van belang omdat de meeuwenuitwerpselen het water verrijken. Rondom het water van het Zwillbrocker veen loopt een mooi wandelpad waar alleen gewandeld kan worden. De flamingoroute kan ook met de auto gereden worden.

Steengroeve

De steengroeve in Winterswijk, nabij de buurtschap Ratum, is een dagbouwmijn waar kalksteen gewonnen wordt sinds 1932 en de enige steengroeve in Nederland die nog in gebruik is. In het voorjaar van 2016 maakte de eigenaar Sibelco bekend dat, met uitzondering van het theater, alle activiteiten in de groeve worden geschrapt. Er moest duidelijkheid komen over de veiligheidsrisico’s
voor het publiek bij activiteiten in de groeve. Na enkele proefevenementen geïnventariseerd te hebben is besloten dat er in 2017 weer een aantal activiteiten mogen komen in de steengroeve.
Activiteiten verricht door;

• het steengroevetheater;
• de Nederlandse Geologische Vereniging;
• veldwerkers van de universiteit die geologisch en paleontologisch onderzoek verrichten.

Vanaf 2017 kreeg de Werkgroep Muschelkalk Winterwijk van Sibelco toestemming om de steengroeve een aantal zaterdagen open te stellen onder voorwaarden die te lezen zijn op de site. Sinds 2010 organiseert de Stichting Steengroeve Theater bijna ieder jaar tijdens de zomervakantie een groots evenement in de Steengroeve.

Op 22 mei 2020 is het oudste pissebed van Nederland gevonden in de steengroeve, de Gelrincola winterswijkensis, een 245 miljoen jaar oud fossiel.

Scholtenroute

Op de fiets of wandelend door het landschap de scholtenroute volgen. Door het historisch en cultuurrijk landschap met afwisselend kronkelende beekjes, bossen, en statig verbouwde scholtenboerderijen en pachtboerderijen. Het scholtenpad is in 1995 uitgezet en heeft een totale lengte van 105 km, verdeeld in vier routes.

Buurtschappenroute

De buurtschappenroute gaat door of langs de negen buurtschappen behorende bij Winterswijk. De route is te splitsen in Noord (37 kilometer) en Zuid (45 kilometer).
Andere bewegwijzerde fietsroutes zijn:

• knooppuntenroute Achterhoek (kaart nr. 10);
• kastelen-route door Winterswijk (afgekort 50 km);
• kastelenroute door de Achterhoek (gehele lengte 360 km);
• lokaal ommetje (20 km);
• arfgood-route (39 km);
• ATB-route (45 km met veelal onverharde paden);
• wandeling Bekendelle route (tien kilometer en de brochure is verkrijgbaar bij de VVV in Winterswijk.);
• Bekendelle fietsroute (33 kilometer);
• wandeling Kommiezenpad (18 kilometer over oude smokkelpaden);
• wandeling Harmienehoeve (16,5 kilometer).

Linde-arboretum

In het buurtschap Corle ligt het enige linde–arboretum van Nederland. Een arboretum is een bomenverzameling en in dit geval een arboretum van 180 lindes, van boog- tot daklindes. Het terrein heeft een uitkijkheuvel, wandelpaden, bruggetjes en informatieborden. Tussen zonsopkomst en –ondergang is het vrij toegankelijk. Tevens vertonen hier jaarlijks kunstenaars hun werk in glas, brons, de schilderkunst of keramiek.

‘Uutbloashuusken’

Een ‘uutbloashuusken’ is een rustpunt en herkenbaar aan een rustpuntbord. Een uutbloashuusken staat bij een particulier erf langs een wandel-of fietsroute in het buitengebied en is om ‘effe uut te bloaz’n ‘ zoals dat in het Acterhoeks dialect gezegd wordt. Om even uit te rusten of voor een toiletbezoek, om een drankje te kopen of een ijsje, de band op te pompen of te plakken bij pech en om de elektrische fiets op te laden. Op de site rustpunt.nu zijn de ‘uutbloashuusken’ aangegeven.

Moerassen rond Winterswijk

Winterswijk is rijk aan moerasgebied, bestaande uit levend hoogveen. Laagveen ontstaat waar de bodem vochtig is door grondwater en hoogveen, zoals in Winterswijk, vormt zich op de hoger gelegen gronden van regenwater. Door een ondoorlatende laag van onder andere resten van veenmos, kan het regenwater niet goed wegzakken. De waterspiegel van een hoogveengebied kan zo zelfs boven de grondwaterstand uitstijgen. De twee hoogveengebieden zijn:

• het Korenburger veen;
• het Wooldse veen.

Het Korenburger veen

Het Korenburger veen bestaat uit:

• het Korenburger veen (Winterswijk);
• het Meddosche veen (gemeente Winterswijk);
• het Corlesche veen (gemeente Winterswijk);
• het Vragenderveen (gemeente oost-Gelre).

Het Wooldse veen

Het Wooldse veen bestaat uit:

• Burlo-Vardingholter Venn (Duitsland);
• Wooldse veen (gemeente Winterswijk).

Beide gebieden zijn vrij te bewandelen zonder gids op aangeven routes. Met gids worden de specifieke en bijzondere elementen van het moeras benoemd.

Moerasplanten

Bijzondere zeldzame planten zijn er in het moeras te vinden zoals:

• kleine- en ronde zonnedauw;
• lavendelheide;
• kleine veenbes;
• wilde gagel;
• veenmos.

Dieren

• Dieren die we in het moeras kunnen tegen komen zijn de:
• hazelworm;
• gladde slang;
• das;
• boomvalk.

Libellen en vlinders
Zeldzame libellen en vlinders die we kunnen waarnemen in het moeras zoals:

• hoogveenglanslibel
• noordse witsnuitlibel
• grote weerschijnvlinder.

Winkelen in Winterswijk

Landelijke ketens, trendy lokale winkels, modewinkels, schoenenwinkels, boekwinkels en kook- en servieswinkels maken van Winterswijk een bruisende plaats waar altijd wat te doen is. De streekmarkt op woensdagmorgen en zaterdag is favoriet bij de bewoners, veel Duitsers en toeristen die naar Winterswijk komen. Het parkeren is gratis en maakt het plezierig toeven in het centrum van Winterswijk

Kunst & Cultuur

Winterswijk telt

• 30 rijksmonumenten;
• 110 gemeentemonumenten;
• 15 oorlogsmonumenten.

Rijksmonumenten

Winterswijks buitengebied is bekend geworden door de voormalige scholtenboerderen en de prachtige natuur die hierbij hoort. Scholtenboerderijen zoals scholtenboerderij Oossink in Kotten, een buurtgemeenschap in de gemeente Winterswijk. Hier zijn restanten gevonden van de oorspronkelijke boerderij uit de middeleeuwen. Of scholtengoed Keunen. Het scholtengoed Keunen ligt in Winterswijk-Woold en is gebouwd tussen 1688 en 1748.

De gemeentelijke monumentenlijst

Op de gemeentelijke monumentenlijst staat onder ander museum Villa Mondriaan. Toen de latere schilder Piet Mondriaan acht jaar oud was verhuisde hij met zijn ouders naar Winterswijk. Waar ze toen kwamen te wonen is het huidige Mondriaan museum. Grote namen, naast Piet Mondriaan, hebben in Winterswijk hun basis gelegd. Namen als Gerrit Komrij en Max van Dam. Je vindt dan ook door heel Winterswijk beelden die door lokale kunstenaars zijn vervaardigd.

Oorlogsmonumenten

In Winterswijk en in het buitengebied van Winterswijk, zijn tal van herinneringen aan mensen die zijn omgekomen in de WO II. Een herinnering onder andere aan:

• de gevallen militairen tijdens de Tweede Wereldoorlog. In 1940 zijn zestien militairen uit Winterswijk omgekomen en tijdens de hele oorlog 324 Joodse oorlogsslachtoffers.
• het Britse ereveld met graven van 49 geallieerde militairen. De inrichting is gelijk aan alle 140 landen waar de Common Wealth Wargraves Commision oorlogsgraven uit de tweede wereldoorlog heeft.
• Tante Riek. Helena Kuipers-Rietberg (*1893 - †1944 in Ravensbrück) zat in het verzet en heeft door heel Nederland onderduikers geholpen. Tante Riek is verraden en op een van de laatste transporten naar concentratiekamp Ravensbrück getransporteerd.
• de deportatie van 21 joodse medeburgers in 1942 waarvan er drie zijn ontsnapt aan de dood. Het monument is in 1993 geplaatst en bestaat uit een beukenboom en een bronzen gedenkplaat met als tekst: "Deze Beuk werd geplant om het trieste feit te herdenken, dat 21 joodse medeburgers op 27 november 1942 uit het hier tegenover gelegen Korenburgerveen, waar ze ondergedoken waren, werden weggevoerd. Slechts enkele van hen wisten te ontkomen, de overigen keerden nooit terug. Moge deze boom ons blijven herinneren en ons hoeden voor rassenwaan".

Overnachten in Winterswijk

Zowel in het centrum als in het buitengebied van het Nationaal Landschap Winterswijk is er voor iedereen een gelegenheid naar keus, om te overnachten. Van hotel, bungalowpark, camping of bed & breakfast.

Winterswijk is te bereiken via het spoor vanaf Arnhem en Zutphen en met de auto de A12 volgen tot de afslag A18, richting Enschede. Aan het eind van de A18 (ter hoogte van Varsseveld) de N318 volgen tot het einde in Winterswijk.