Nunspeet, dorp op de Veluwe

Nunspeet is een gezellig dorp gelegen op de Veluwe in Gelderland. Het dorp heeft een ideale ligging; het ligt niet alleen midden in de bossen, maar ook aan het Veluwemeer en trekt daardoor veel toeristen. De plaats telt rond de 19.500 inwoners en is onderdeel van de gemeente Nunspeet. De andere dorpen in deze gemeente zijn Elspeet, Hulshorst en Vierhouten. Het grondgebied is ongeveer 12.963 ha, waarvan maar liefst 8432 ha uit bos bestaat. Het is niet helemaal duidelijk waar de naam ‘Nunspeet’ vandaan komt. Een theorie is dat het komt van het oude woord ‘Nuwenspete’ dat zoiets als ‘nieuwe ontginning’ betekent. De tegenhanger is dan het dorp Elspeet, dat ‘oude ontginning’ betekent. Anderen beweren dat de naam komt van het woord ‘nums’, dat ‘niemand’ betekent. Beide theorieën hebben te maken met de geschiedenis van het dorp. Nunspeet was niemandsland en is veroverd en klaar gemaakt voor bebouwing.

Geschiedenis

Al lang geleden woonden er mensen op de plaats waar Nunspeet nu ligt. Na het jaar 1000 ontstond het schoutambt Ermelo op het grondgebied van de huidige gemeenten Ermelo, Harderwijk en Nunspeet. Al in de dertiende eeuw ging Harderwijk zelfstandig verder. Pas in 1812 werden Ermelo en Nunspeet van elkaar gescheiden, maar in 1818 werden deze plaatsen weer samengevoegd en vormden ze gemeente Ermelo. Ook Elspeet en Vierhouten werden toen toegevoegd. Er waren echter veel spanningen tussen Ermelo en Nunspeet. De gemeente mocht dan wel Ermelo heten, maar het bestuur was in Nunspeet gevestigd. De inwoners van Ermelo vonden dat er niet genoeg aandacht was voor hun behoeften. In 1856 is daarom een financiële splitsing in het gemeentebestuur aangebracht, maar dat loste de problemen niet op. Men bleef daarom werken aan een splitsing. Pas in 1972 kwam het zover en was Nunspeet zelf een gemeente.

Nunspeet is van oorsprong een agrarische gemeenschap. In de negentiende eeuw groeide de bevolking erg snel. Hierdoor ontstond werkloosheid en armoede. Daarom werd geprobeerd om zoveel mogelijk werkgelegenheid te creëren, beginnend met de oprichting van de katoenfabriek aan de Laan in Nunspeet. Ook konden veel mensen aan het werk bij bebossingsprojecten. F.A. Molijn richtte in 1895 Maatschappij de Veluwe op, de grondslag voor de latere Veluvine Verffabriek. Ook toerisme werd een belangrijke bron van inkomsten. Hierdoor groeide de middenstand gedurende de twintigste eeuw. Belangrijk voor de groei van Nunspeet was ook het toenemen van de bereikbaarheid. In 1830 werd de Zuiderzeestraatweg aangelegd en in 1863 werd Nunspeet aangesloten op het spoorwegnet. De bereikbaarheid werd opnieuw vergroot toen in 1961 de A28 werd aangelegd.

Omgeving

Nunspeet ligt op de Noordwest-Veluwe, ten noorden van Harderwijk, ten zuiden van Elburg en ten westen van Epe. Er is veel bos in de gemeente. Sommige bossen zijn erg geschikt voor recreatie. Met mooi weer zijn er dan vaak ook veel mensen te vinden. Daarnaast zijn er ook heidevelden. Het heidelandschap is half natuurlijk en grotendeels ontstaan door menselijk handelen. Vroeger werd de heide geplagd en gemaaid door de plaatselijke bevolking. Nu gebeurt dat echter niet meer en moeten de velden goed onderhouden worden. De schaapskudde die over de hei loopt helpt hier een handje bij. Er is echter ook heide verdwenen door overbegrazing en te veel plaggen. Zo ontstonden de zandverstuivingen. Het Hulshorsterzand is hier een bekend voorbeeld van. Men zag in dat ook deze zandvlakte een mooi stukje natuur kan zijn en deze zandverstuiving wordt dan ook beheerd door Natuurmonumenten. Aan de andere kant van Nunspeet ligt het Veluwemeer. Langs het meer zijn stranden en havens aangelegd en zijn meerdere campings te vinden. De overgang tussen het bosgebied en het water wordt gevormd door veel boerderijen met weilanden. Er zijn dus veel verschillende soorten landschappen te vinden rond Nunspeet.

Kerken

Een groot deel van de mensen in Nunspeet is kerkelijk. Nunspeet maakt dan ook deel uit van de zogenaamde Bible Belt of Bijbelgordel. Christelijke partijen krijgen veel stemmen in de gemeente, vooral in Elspeet. De grootste gemeente is de Hervormde Gemeente, met meerdere gebouwen (onder andere de Dorpskerk).

Bezienswaardigheden

Veluwetransferium

Vlak bij het station ligt het Veluwetransferium. Hier staat een uitkijktoren van 30 meter hoog waarvandaan je een prachtig uitzicht over Nunspeet en de wijde omgeving hebt. Naast de toren bevinden zich een parkeerplaats en een speeltuin. Ook staat hier het Bezoekerscentrum Veluwe-Noord van het Staatsbosbeheer. Hier is een expositie te zien, ‘het verhaal van de Veluwe’, over het ontstaan en de natuur van de Veluwe. Ook is er van alles te zien over vogels in het Randmeergebied. Ook voor kinderen is het leuk: er is een kabouterhut waar ze de wereld van de boskabouters kunnen ontdekken en naast het Bezoekerscentrum ligt het Kabouterbos met een speciale kabouterroute.

Onderduikershut
In het bos bij Vierhouten aan de Pas-Opweg ligt het Verscholen Dorp, waar in de Tweede Wereldoorlog mensen ondergedoken zaten. Gemiddeld waren er 80 tot 100 onderduikers. Eind 1944 werd het dorp ontdekt door de Duitsers en werd een deel van de onderduikers gefusilleerd. De rest wist te ontkomen. Aan de Tongerenseweg staat een gedenksteen voor deze gefusilleerde onderduikers. Op de plek waar het dorp was staan nu drie nagebouwde hutten. Ook staat er een grote kei ter herinnering aan het kamp.

Noord-Veluws Museum

In 2014 opende het Noord-Veluws Museum aan de Stationslaan in Nunspeet, naast de Vrije Academie voor Beeldende Kunsten. Hier wordt beeldende kunst getoond die vanaf 1870 ontstaan is op de Noord-Veluwe. Nunspeet was vanaf die tijd namelijk een echt kunstenaarsdorp. Bekende schilders als Arthur Briët en Edzard Koning schilderden landschappen en taferelen uit de buurt.

Andere monumenten

Enkele monumenten zijn ook zeker de moeite waard om te bezichtigen. De Hervormde Dorpskerk is een mooie kerk waarvan de toren een rijksmonument is. Even buiten Nunspeet staat molen De Duif, een korenmolen. Nog steeds draait de molen af en toe en zijn er rondleidingen. Ook vinden er evenementen plaats en is er een winkel met ambachtelijke producten. Andere rijksmonumenten zijn bijvoorbeeld diverse oude boerderijen.

Recreatie

In verschillende bosgebieden kun je heerlijk wandelen. Op veel plaatsen mogen honden loslopen, bijvoorbeeld in het Zandenbos en het Belvedèrebos. Er zijn veel gemarkeerde wandel- en fietsroutes van verschillende lengtes. Ook voor mountainbikers is het een prachtige omgeving met vele paadjes. Verder zijn er ruiterpaden zodat ook ruiters van de bossen kunnen genieten. Op verschillende wildkijkplekken is er bovendien een (kleine) kans om wild te spotten. Op zomerse dagen is de Zandenplas een mooie plek om te zwemmen of zonnen.

Ook watersporters komen in Nunspeet aan hun trekken. Vanwege het ondiepe water is het Veluwemeer erg geschikt voor windsurfers en kitesurfers. Ook wordt er veel gezeild er worden er zeiltrainingen gegeven. Verder is het een mooie plek voor vissers en kun je er bijvoorbeeld een speedboot huren en gaan waterskiën. De campings die aan het meer liggen hebben vele mogelijkheden op dit gebied.

Er zijn jaarlijks vele evenementen in Nunspeet die de moeite waard zijn om te bezoeken. Elke donderdagmorgen is er een weekmarkt in het dorp op de markt. Enkele andere evenementen:

• In mei of juni vindt de Keiler plaats in Nunspeet, het grootste sportevenement van de Veluwe. Teams moeten fietsen, hardlopen en behendigheidsproeven afleggen. Vooral deze proeven zijn leuk om te zien. Goede plekken om te kijken zijn de markt of de Zandenplas.
• Iedere vrijdag na Hemelvaart is het Eibertjesdag in Nunspeet. Dit is een gezellige braderie waar onder andere klederdracht en oude ambachten worden getoond.
• Vervolgens is er op de dinsdagen in de zomer de Eibertjesmarkt (zomermarkt), een typische toeristenmarkt.
• Op de laatste donderdag van augustus is de Nacht van Nunspeet, als afsluiting van het toeristisch seizoen. Er zijn veel activiteiten in het centrum van Nunspeet, waaronder een markt en live muziek.