Forum Romanum (Rome)

De ruïnes van het Forum Romanum (Latijn voor Marktplein van Rome) zijn misschien nog wel indrukwekkender dan het Colosseum. Dit plein was het politieke, religieuze en juridische centrum van het Romeinse Rijk. Dit was in de oudheid dan ook het centrum van rome. Het werd gebouwd op een moeras tussen drie heuvels (Capitool, Palatini en Esquiline) dat aan het eind van de 7e eeuw v. Chr. door de Etrusken werd drooggelegd. Zij gebruikten het als begraafplaats; de Romeinen maakten er in eerste instantie een marktplein van dat al gauw werd omringd door belangrijke gebouwen. Zo werden er tempels gebouwd waardoor het Forum het centrum werd van de Romeinse cultuur. Na de 7e eeuw is er veel verloren gegaan door aardbevingen en plunderingen (het marmer werd gebruikt voor de bouw van de Sint Pieterskerk). Toch valt er nog veel te zien; het Forum is niet voor niets een van de meestbezochte attracties van Rome. Het Forum wordt dwars door midden gesneden door de Via Sacra, of de ‘heilige weg’.

Geschiedenis

Vanaf de 8e eeuw v.Chr. verenigden de nederzettingen van de omliggende heuvels zich en ontstond de stad Rome, die in deze tijd geregeerd werd door koningen. Volgens de overlevering liet de tweede koning Numa Pompilius op het forum de Regia bouwen, dat hij als woning of hoofdkwartier gebruikte. Hij bouwde ook een van de eerste heiligdommen op het forum, de Tempel van Vesta. Bij de tempel hoorde het Huis van de Vestaalse Maagden en de Domus Publica, waar de Pontifex Maximus woonde. De vijfde koning Tarquinius Priscus zou de Velabrum hebben gekanaliseerd, zodat de waterstroom gecontroleerd door de vallei richting Tiber kon lopen en overstromingen niet meer voor kwamen. Op de drooggevallen delen van het dal kon daarna gebouwd worden. Het nieuwe kanaal werd ook gebruikt als riool en kreeg de naam Cloaca Maxima, Latijn voor Grootste riool. Volgens de Romeinse historicus Livius verdeelde Tarquinius Priscus daarna het nieuw verkregen land onder de burgers en bouwde er zelf een aantal overdekte winkelstraten. Vanaf de 6e eeuw v.Chr. werd ook de Via Sacra, de belangrijkste weg op het forum, in oost-westelijke richting aangelegd. Het forum werd het politieke centrum van de stad toen op het nieuw verkregen land het comitium en de curia werden gebouwd. Het comitium was de plaats waar volksvergaderingen werden gehouden en in de curia zetelde de senaat. Bij het commitium hoorde de rostra, een podium vanwaar de magistraten het volk konden toespreken. In de buurt van het comitium werden altaars voor Saturnus en Vulcanus opgericht.
In de renaissance verviel vrijwel alles van het forum romanum Het forum veranderde langzaam in een weiland waarop boeren hun koeien tussen de laatste antieke resten lieten grazen. Het kreeg zelfs de bijnaam Campo Vaccino, het koeienveld.

De gebouwen met uitleg

De put van lacu curtius

De Lacus Curtius op het Forum Romanum geeft aan waar, volgens een oude legende, ooit een enorme kloof op het Forum Romanum was ontstaan. De Romeinen hadden volgens het verhaal druk geprobeerd de kloof te dempen met blokken steen en puin, maar dit had geen enkel effect. Men vermoedde dat de goden de kloof hadden veroorzaakt omdat zij boos waren. Maar ook de smeekbede en offers aan de goden hielpen de Romeinen niet vooruit.Om een manier te vinden om de woedende
goden te sussen en weer gunstig te stemmen, raadpleegde men een orakel. Het antwoord van het orakel hielp de mensen echter niet al te veel verder. Het orakel antwoordde namelijk dat het meest waardevolle bezit van Rome in de kloof moest worden geworpen. Dit antwoord kon, zoals zoveel uitspraken van orakels, op vele wijzen worden opgevat.

Vele mensen dachten te weten wat het orakel bedoelde en stelden voor kostbaarheden in de kloof te werpen. Eerst dachten de mensen vooral aan waardevolle spullen als goud, zilver en geld. Alles werd in de afgrond gegooid. Op die manier raakte de stad veel kostbaarheden kwijt maar tevergeefs. De acties hadden jammer genoeg geen enkel effect gehad. Na al deze mislukte pogingen had de stad wel aangetoond dat het veel voor het Forum Romanum overhad maar de kloof werd geen centimeter smaller.

Een Romeinse ridder, Marcus Curtius genaamd, ging in een andere richting denken. In een geniale gedachte meende hij te weten wat het orakel bedoelde. Hij was van mening dat de uitspraak doelde op het leger, de wapens en dapperheid. Daardoor was het Romeinse rijk immers zo immens groot geworden. Omdat hij niet bang was uitgevallen voegde hij meteen de daad bij het woord. Hij vuurde zijn paard aan en hij sprong met paard en al in de enorme kloof. Dit was het offer waarmee de goden tevreden werden gesteld. Ze sloten de immense kloof nadat Marcus Curtius erin was gesprongen en het Forum Romanum was gered. Als herinnering aan het verhaal vinden wij tegenwoordig op het Forum Romanum slechts een put die, ook zonder aan de goden te offeren, makkelijk gesloten zou kunnen worden. Het Latijnse woord lacus betekent 'kuip', 'bassin' of 'meer'. Waarschijnlijk is de Lacus Curtius opgericht als herinnering aan oude tijden toen op de plek van het Forum Romanum nog een moeras was.

Bij dit monument is waarschijnlijk later het verhaal van Marcus Curtius bedacht. Op de plek waar Marcus Curtius zichzelf zou hebben opgeofferd is ook een reliëf teruggevonden waarop hij is uitgebeeld terwijl hij zich in de afgrond stortte. Op het reliëf zit deze dappere soldaat met wapenuitrusting en al te paard, klaar om Rome te redden.
De lapis Niger

De Lapis Niger (Latijn: "Zwarte Steen")

Is een ondergronds complex dat is afgedekt met een zwarte marmeren plaat op het Forum Romanum in Rome. De oudste delen van het complex dateren uit 600 v.Chr. Volgens de Romeinse mythologie was dit de plek waar de stichter van Rome, Romulus, begraven was of zelfs onder de goden was opgenomen als Quirinus.

In het complex staan een grafstèle, een altaar en een zuil. Op de grafstèle of cippus staat een van de oudste aan ons overgeleverde inscripties in het Latijn. Deze spreekt van een koning (recei), een heraut (kalator) en lastdieren (iouxmenta).
Het is geschreven in boustrophedonschrift ("zoals een os ploegt"): de regels gaan van links naar rechts en dan vice versa. Het is waarschijnlijk een lex sacra, die de handelingen beschreef die op het altaar moesten worden uitgevoerd. De 'koning' is
mogelijkerwijze niet een gewone koning, maar de 'offerkoning' (rex sacrorum). Recent onderzoek wijst uit dat het waarschijnlijk een altaar voor de god Vulcanus was.

Vanaf 45 v.Chr. lieten Caesar en keizer Augustus nieuwe monumenten boven op de Lapis Niger bouwen. Pas in 1899 werden de afdekplaat en de ondergrondse ruimte ontdekt.

Curia

Dicht bij de Vulcanal lag de oudste plek waar de stamhoofden van de Sabijnen en de Romeinen vergaderden: het comitium. Later werd er de Curia gebouwd. De Curia grensde aan het comitium en is waarschijnlijk door de derde Etruskische koning, Tullus Hostilius, gebouwd. In het gebouw vergaderde de senaat en werden alle belangrijke beslissingen tijdens de Romeinse republiek genomen. De Curia van Hostilius, de eerste en de oudste brandde in 54 v. Chr. af en onder Julius Caesar werd er een nieuwe gebouwd de Curia Julius genaamd. De huidige Curia die er nog steeds staat, stamt uit de tijd van keizer Diocletianus (284- 305 na Chr.), de originele deuren hangen nu in het hoofdportaal van de San Giovanni in Laterano.

De rostra

De rostra (Lat. snavels of stevens) was het spreekgestoelte waarvandaan de consuls spraken en dat op het Forum Romanum voor de Curia. De stevens die dit spreekgestoelte sierden waren in 338 v.Chr. veroverd op de inwoners van Antium (Liv. VIII 14.) en wezen naar het comitium. Tegenover de Curia was een podium, waar de magistraten (volkstribunen!) hun redevoeringen konden houden. Na de zeeslag bij Antium in 338 v.Chr. van de Romeinen tegen de Latijnen (die Rome's macht te zeer zagen groeien) werden de voorstevens (Latijn: rostra) van de overwonnen schepen afgezaagd en in triomf mee naar Rome genomen door Gaius Duilius. Daar werden ze aan dit podium vastgemaakt. Sindsdien heet zo'n podium ook 'rostra'

Tempel van concordia

In 367 v. Chr. werd de tempel van Concordia ingewijd. Oorspronkelijk hadden alleen de patriciërs (rijken) het recht om in de senaat gekozen te worden. Na een heftige strijd die bijna tweehonderd jaar duurde, kreeg het volk het recht om volkstribunen in de senaat te kiezen. Deze tribunen hadden het recht van veto, hiermee konden zij stemmingen lang blokkeren. Vijf jaar lang hadden de volkstribunen Licinius en Sextius het bestuur in Rome onmogelijk gemaakt door steeds gebruik te maken van het vetorecht. Hiermee wilden zij bereiken dat ook de volkstribunen gekozen konden worden tot consuls. Er waren twee consuls, één bestuurde het land en de ander was aanvoerder van het Romeinse leger. Na vijf jaar zwichtte de senaat en de tribunen kregen hun zin, de Licinische-Sextische wetten werden aangenomen. Ter herinnering aan de goede afloop is de Concordia opgericht

Saturnus tempel

De Tempel van Saturnus (Latijn: Templum Saturni of Aedes Saturnusis) was een Romeinse tempel gewijd aan Saturnus in Rome. Het wordt beschouwd als de tweede oudste tempel van Rome. De tempel is gebouwd op het Forum Romanum in 497 v.Chr., in de begintijd van de Romeinse Republiek. Ze werden na de grote brand in Rome in 42 v.Chr. gerestaureerd met de buit van de oorlog met Syrië. Het podium, bekleed met travertijn, de acht zuilen van grijs graniet van het pronaos met Ionische kapitelen van wit marmer, de architraaf en het fronton voor een groot deel zijn gemaakt van hergebruikte materialen en behoren bij een restauratie die volgde op een brand in 283, zoals men leest op de inscriptie op de architraaf:

SENATVS POPVLVSQVE ROMANVS INCENDIO CONSVMPTVM RESTITVIT
Senaat en Romeins volk hebben het door brand verwoeste, hersteld

Aan de voorkant bevond zich een aanbouw, die een zeer grote ruimte bevatte, die waarschijnlijk bestemd was als zetel voor Brechtus en Stinus, aanbeden voor hun heldhaftige daden tijdens de slavenopstand van Spartacus.

Naast een religieuze rol had de tempel van Saturnus ook een politieke rol daar in de voorhal het Aerarium Saturni zich bevond. Dit was de "kluis" van de Romeinse staat waarin het goud en zilver van de Romeinse staat werd bewaard. Ook de staatsarchieven, de insignia en de officiële schaal voor het wegen van metalen werden in de tempel bewaard. Later werd het aerarium naar een passend gebouw overgebracht, terwijl de archieven naar het nabijgelegen Tabularium werden overgebracht. Het podium van de tempel, in beton dat met travertijn was bekleed, werd gebruikt om wetsvoorstellen aan uit te hangen

Tempel van Venus cloacina

De Tempel van Venus Cloacina (Latijn: Sacellum Cloacinae) was een klein heiligdom ter ere van Venus Cloacina op het Forum Romanum in het oude Rome. Cloacina was een oude Romeinse godin, die al in de koningstijd werd vereerd. De oorsprong van de tempel ligt bij de legendarische oorlog tussen de Romeinen en de Sabijnen na de Sabijnse maagdenroof. Nadat beide volkeren en hun leiders Romulus en Titus Tatius vrede hadden gesloten, legden zij hun wapens neer bij de plaats van de latere tempel en reinigden zichzelf met mirte. Titus Tatius richtte hier later een beeld op van Cloacina.

Zij was de godin van de Cloaca Maxima, het open kanaal dat rond 600 v.Chr. door het Forum Romanum was aangelegd, in opdracht van koning Tarquinius Priscus. Cloacina werd vereerd in een klein heiligdom dat op de plaats stond waar de Cloaca Maxima het grote plein van het forum binnenkwam. Later werd Cloacina gelijkgesteld met de godin Venus en als een verschijning van haar vereerd.

Het tempeltje staat op een aantal antieke munten afgebeeld, waardoor enigszins bekend is hoe het eruit heeft gezien. Het was een onoverdekt rond podium met een doorsnee van 2,4 meter. Het podium was omringd door een laag hekwerk en in het midden stonden een altaar en 2 godsbeelden. Een beeld was vanzelfsprekend voor Cloacina. Het is niet bekend welke god het 2e beeld moest voorstellen, maar er wordt aangenomen dat dit een beeld van Venus was.

Het heiligdom stond voor de Tabernae Novae, een winkelcomplex dat in de 2e eeuw v.Chr. werd vervangen door de grote Basilica Aemilia. Rond 1900 werd bij opgravingen voor de Basilica Aemilia een ronde marmeren constructie aangetroffen. Deze werd geïdentificeerd als de voet van de Tempel van Venus Cloacina. Hieronder vond men nog 8 lagen met verschillende soorten stenen, wat erop duidt dat de tempel diverse malen herbouwd moest worden omdat het grondoppervlak van het forum door de eeuwen heen steeg.

Tempel van vesta

De godin in van het haardvuur, Vesta, werd van begin af aan, op het Forum vereerd. Het ronde tempeltje is vaak herbouwd, maar oorspronkelijk was het een klein rond gebouw van wilgenteen met leem bedekt en met een dak van stro. Hier werd door de Vestaalse maagden het vuur dag en nacht brandend gehouden, zodat de witte rook (ontstaan door vochtige bladeren op het vuur te gooien) jaar in jaar uit door een gat in het dak naar boven kon stijgen. Zolang het vuur brandde zou Rome blijven bestaan.Waarschijnlijk gaat dit gebruik terug naar tijden waarin de meisjes het vuur, vroeger een kostbaar bezit, brandend moesten houden. Verder was de tempel ook belangrijk vanwege het palladium dat er bewaard werd. Het palladium is een beeldje van Pallas Athena, dat Aeneas uit het verre Troje had meegenomen.

Atrium vestae ( het huis van de verstaalse maagden)

Rond de 2e eeuw na Chr. werd het huis verbouwd. Sinds het allereerste begin van het Forum heeft er al een soortgelijk gebouw gestaan. Rond een binnenhof –een atrium met drie vijvers- lagen de vertrekken van de zes Vestaalse maagden. Het gebouw had op de begane grond een eigen bakkerij, molen, keuken en kamers om voorraden in op te slaan. Op de eerste verdieping woonden de zes priesteressen. Twee van hen waren tussen de zes en tien jaar, zij kregen nog een opleiding. De taak van de maagden bestond uit het brandend houden van het vuur in het aangrenzende ronde tempeltje van Vesta.
Verder moesten zij testamenten van belangrijke personen bewaren en allerlei rituelen uitvoeren. Eén van de rituelen was het zuiveren van water, dat uit de afgelegen bron Egeria moest worden gehaald. Dit zuiveren gebeurde met zout, dat zelf eerst gezuiverd moest worden door het in een pot in een oven te bakken. De priesteressen moesten bij hun intrede de gelofte afleggen dertig jaar lang maagd te blijven. Als ze hier niet aan voldeden of het vuur van de Vestatempel lieten uitgaan werden ze levend begraven met brood en een lampje in een onderaardse ruimte op de Quirinaal. De maagden hadden een enorm aanzien in Rome, zij werden uitgeloot uit de rijke families in Rome.Als een priesteres een ter dood veroordeelde
ontmoette, kon zij hem gratie verlenen. Daarnaast mochten zij in een rijtuig door Rome rijden, dit was verder alleen aan de vrouw van de keizer toegestaan.

Regia

Vlak bij de Vestaalse tempel en het huis van de Vestaalse priesteressen is de regia. Dit gebouwtje was de ambtswoning van de opperpriester, de Pontifex Maximus. Volgens de legende zou Numa Pompilius, de tweede koning, de regia maar ook de Vestaalse tempel hebben laten bouwen. Numa zou op deze plek gewoond hebben. In de regia wordt het schild van Mars, de vader van Romulus, bewaard. Naast Mars is de regia ook gewijd aan Ops Consiva oftewel de godin van de oogst. Na een grote brand onder keizer Nero is het gebouwtje in 64 herbouwd. Tegenwoordig staat er nog een klein deel van de muur.

De tempel van castor en pollux en de put van luturna

Deze tempel die ook wel de Dioscurentempel wordt genoemd, is iets later dan de tempel van Saturnus gebouwd, namelijk in 484 v. Chr.

Volgens de legende hebben de goden Pollux en Castor na de overwinning van de Romeinen op de Latijners en de Volsci bij het meer van Regillus, direct het bericht van de overwinning naar Rome gebracht. Door deze overwinning werden de Romeinen heer en meester in Midden-Italië.

Bij de put van Iuturna gaven deze goden hun paarden water en om de gelofte van de Romeinen te vervullen werd naast de put de tempel opgericht. Waarschijnlijk is de bron al heel oud en is hier vroeger een ontmoetingsplaats geweest van de herdersstammen, die op de heuvels rondom het Forum woonden.

Basilica aemilia

Het woord forum dat markt betekent, benadrukt al dat de handel een belangrijke rol speelde op het Forum Romanum. Er waren allerlei winkels, tabernae, rondom het plein. Op de plek waar eerst de slagerswinkels stonden is later, in 179 v. Chr., de vierbeukige basiliek Aemilia gebouwd.

Nadat de slagers verdreven waren, werden de tabernae opgenomen in de porticus van de Aemilia en namen de geldhandelaren bezit van deze plek. Ook de geldhandelaren moesten later verhuizen naar een buitenmuur van de basiliek waar zij later door een zuilengalerij aan het oog van de forumbezoeker werden onttrokken. Bij de plunderingen van de Goten onder aanvoering van Alarik in 410 na Chr. vatte het gebouw vlam. Dit is nu nog te zien aan de gesmolten munten van de geldwisselaars op de resten van de marmeren vloer van de Aemilia. De basiliek had aan de forumzijde een porticus en aan de westzijde waar de Argiletum (een belangrijke straat) liep een open zuilenhal. De Argiletum was het terrein van boekhandelaren, kopiisten, maar ook van zakkenrollers.

Basiliek van julius

De Basilica Julia vormt samen met de Basilica Aemilia een afgrenzing van het Forum Romanum in Rome. De basiliek is vernoemd naar de Romeinse politicus Julius Caesar, die tevens de eerste bouwer was.

Julius Caesar begon in 54 v. Chr. met de bouw van de Basilica Julia, die de oude Basilica Sempronia verving, maar zag het niet voltooid voor zijn dood in 44 v. Chr. Daarom maakte Augustus het gebouw af, maar moest opnieuw beginnen toen het in 9 v. Chr. afbrandde. In 2 v. Chr. werd het opnieuw ingewijd, in naam van de kleinkinderen van Augustus, Gaius en Lucius Caesar. Na een nieuwe brand in 283 n. Chr. werd de basilica gerestaureerd door Diocletianus, maar in 410 werd het verwoest door Alarik. Vandaag de dag is alleen het vloeroppervlak te onderscheiden, evenals een aantal delen van de muren en een deel van het podium.

Het gebouw was groter dan de Basilica Aemilia en had een enorme omvang: de buitenkant was 101 bij 49 meter, het schip 82 bij 18 meter. De basilica stond op een laag podium van zeven treden aan de oostkant en één aan de westkant. Het terreinoppervlak was dan ook niet gelijk. Het centrale schip was drie verdiepingen hoog, de vier zijflanken (aan elke kant twee) telden twee verdiepingen. Aan alle vier de kanten stond een dubbele zuilenrij en een extra porticus.

Functie
De Basilica Julia deed dienst als gerechtshof. Het Romeinse volk kon hier processen bijwonen. Doordat het centrale schip waarschijnlijk met houten schotten of gordijnen in vieren was gedeeld, was het mogelijk om meer zaken tegelijkertijd te volgen. Daarnaast waren er in de basilica verschillende administratieve kantoren gevestigd. Hoewel er weinig is overgebleven van de basilica, heeft deze toch als voorbeeld gediend voor veel kerken, zoals de Sint-Pieter in Rome en de Saint Patrick's Cathedral in Manhattan.

Basiliek van maxentius

Met de bouw werd ca. 300 na Chr. begonnen onder keizer Maxentius. Het gebouw werd in 324 voltooid onder keizer Constantijn. Dit verklaart ook een andere vaak gebruikte benaming namelijk de basiliek van Constantijn. In de westelijke apsis kwam een kolossaal beeld van de zittende Constantijn te staan, waarvan alleen de kop al twee meter hoog was. De resten van dit beeld zijn tegenwoordig te zien in het Capitolijnse museum. De Maxentius is gebouwd op een kunstmatig
aangelegd terras, waar eerst de porticus van de Domus Aurea van Nero lag en die later gebruikt werd als opslagplaats voor specerijen uit het Oosten. De driebeukige basiliek had een oppervlak van honderd bij vijfenzestig meter en was vijfendertig meter hoog. Het plafond was niet zoals gebruikelijk een dichte houten dakstoel, maar bestond in de twee zijbeuken uit tongewelven met cassetten en in het middenschip uit kruisgewelven. Eveneens ongewoon waren de pijlers in plaats van de gebruikelijke zuilen. Deze bouwwijze werd voordien alleen in badhuizen toegepast. Door een aardbeving in 1349, stortte een groot deel van de Maxentius in. In 1614 is één van de acht, twintig meter hoge zuilen, die tegen de pijler stond, naar het Piazza Santa Maria Maggiore overgebracht. Er waren zestig paarden voor nodig om de zuil te vervoeren. Op deze zuil werd natuurlijk een beeld van Maria geplaatst. Een andere zuil is in Sint Petersburg terechtgekomen.

Tempel van divus julius

In ca. 48 v. Chr. krijgt Julius Caesar (hier is het woord keizer van afgeleid) de macht in handen. Hij werd in 44 v. Chr. in de senaat vermoord door drieëntwintig senatoren, elk van hen stak zijn dolk in het lichaam van Caesar. In de vijf jaar dat Caesar de baas was, heeft hij veel veranderd aan het Forum Romanum.

De basiliek Aemilia werd gerestaureerd, de basiliek Sempronia werd herbouwd in een grote en nieuwe basiliek. Het oude senaatsgebouw, de Curia Hostilia, uit de republikeinse tijd werd herbouwd in de Curia Julia (de huidige Curia, is rond 300 na Chr. herbouwd onder Diocletianus). Voor reconstructies van de Curia Julia klik hier bij Le Plan De Rome.

Verder verplaatste Caesar de oude rostra. De nieuwe rostra werd precies op de as gezet voor een nieuwe tempel, de tempel van Divus Julius (vergoddelijkte Caesar, na zijn dood werd de mens Caesar een God). Klik hier bij Le Plan De Rome voor reconstructie rostra onder Augustus en hier voor de rostra van Diocletianus

Op de plek waar Caesars lijk verbrand is, richtte Augustus – de eerste keizer en opvolger van Caesar- de goddelijke tempel Julius Caesar op. Voor tempel werd een altaar geplaatst waar offers voor Caesar konden worden gebracht.

Antonius en faustina tempel

Latere keizers drukten ook hun stempel op het plein. Zo werd aan de voet van de Capitolijn naast de Concordia rond 81 na Chr. de Vespasianustempel ter ere van Vespasianus en zijn zoon Titus opgericht. In de tempel stonden op sokkels de beelden van de keizer en zijn zoon. Toen Vespasianus stierf, deed hij krampachtige pogingen om staand te sterven, zoals het een keizer betaamde. Vespasianus zou met de dood voor ogen nog spottend geroepen hebben: ‘O wat jammer ik geloof dat ik in een God verander.’ Van deze tempel zijn anno 2003 nog drie zuilen met een entablement overgebleven waarop onder meer schedels van ossen als kracht tegen ’t kwade zijn afgebeeld. Aan de andere kant van het Forum is de Antonius en Faustinatempel (een reconstructie) te vinden. Als de vrouw van Antonius, Faustina, sterft, laat hij in 141 na Chr. een tempel bouwen, zodat zij, na een godin te zijn geworden [diva], kan worden vereerd. Omdat deze tempel in de 11e eeuw in een kerk veranderd werd, genaamd de San Lorenzo in Miranda, is het de best bewaarde tempel op het Forum Romanum gebleven. Later heeft deze tempel nog een barokke gevel gekregen.

Tempel van romulus

Naast deze tempel annex kerk bevindt zich de zogenaamde tempel van Romulus. Waarschijnlijk is deze tempel uit de vroege 4e eeuw na Chr. ook een tempel die gewijd is aan een divus. Deze is niet gewijd aan de Romulus, maar volgens sommige archeologen aan de zoon van keizer Maxentius, genaamd Romulus. De tempel is in goede staat en heeft nog de originele deuren en sloten.

Titusboog

Op het Forum Romanum in de Italiaanse hoofdstad Rome en het centrum van het vroegere Romeinse Rijk vinden we de Titusboog, die door keizer Domitianus ter ere van zijn broer Titus en zijn vader Vespasianus werd opgericht. Titus en Vespasianus hadden de Joodse Opstand, die plaatsvond tussen 66 en 70 n. Chr. onderdrukt. Ze werden geëerd met het bouwwerk.

De Titusboog bevindt zich op de top van de Velia, een uitloper van de Palatijn en op het hoogste punt van de Via Sacra. De boog is tijdens de middeleeuwen zeer goed bewaard gebleven, waarschijnlijk omdat deze toen deel uitmaakte van een burcht.
Op de oostelijke attiek van de boog staat een grote inscriptie gegraveerd. Oorspronkelijk waren er bronzen letters in de inscriptie, maar deze zijn verdwenen. De gaten waarin de letters waren vastgemaakt zijn nog te zien.
De Latijnse tekst (opgenomen in het Corpus Inscriptionum Latinarum onder nummer VI 945) luidt:

SENATVS
POPVLVSQVE•ROMANVS
DIVO•TITO•DIVI•VESPASIANI•F(ilio)
VESPASIANO•AVGVSTO

De vertaling luidt:

"De Senaat
en het Volk van Rome
(dragen dit op aan) de vergoddelijkte Titus, zoon van de vergoddelijkte Vespasianus,
Vespasianus Augustus."

Op de westelijke zijde staat een andere inscriptie. Dit is niet meer de oorspronkelijke Romeinse want die was verloren gegaan. Deze inscriptie vermeldt dat Paus Pius VII de boog aan het begin van de 19e eeuw heeft laten restaureren.

Deze inscriptie luidt als volgt:
Detail van de boog van Titus waarop de buit van de plundering van Jeruzalem wordt getoond.
INSIGNE • RELIGIONIS • ATQVE • ARTIS • MONVMENTVM
VETVSTATE • FATISCENS
PIVS • SEPTIMVS • PONTIFEX • MAX(IMVS)
NOVIS • OPERIBVS • PRISCVM • EXEMPLAR • IMITANTIBVS
FVLCIRI • SERVARIQVE • IVSSIT
ANNO • SACRI • PRINCIPATVS • EIVS • XXIIII

Monument van opvallend religie en ook kunst
door verval uiteengevallen:
Pius de Zevende, pontifex max(imus),
door nieuwe werken het oude exemplaar vervangend
heeft opgedragen dit te versterken en te bewaren.
In het jaar 24 van zijn heilige primaatschap

Boog van Septimius Severus

De Boog van Septimius Severus is gebouwd in het jaar 203 n.Chr. in opdracht van de senaat. Het was een geschenk aan de keizer en zijn zonen Caracalla en Geta ter ere van de twee overwinningen op de Parthen in 195 en 197 n.Chr. De triomfboog is gebouwd uit baksteen en travertijn en is bekleed met marmer. De boog is 23 meter hoog, 25 meter breed en 12 meter diep. Er zijn drie doorgangen. De middelste is 12 meter hoog en 7 meter breed, de twee zijbogen zijn 7,8 meter hoog en 3 meter breed. Boven de doorgang is een 5,6 meter hoge attiek waarin 4 kamers zijn gemaakt. In de zuidelijke pilaar is een trap die naar de zolder leidt.Op de attiek staat aan beide zijden een grote inscriptie waarop de keizer en zijn zoon bedankt worden voor het herstellen van de orde in het Romeinse Rijk.

een van de friezenDe boog is versierd met 8 composietzuilen en diverse afbeeldingen van overwonnen volkeren. Boven de zijdoorgangen hangen vier grote friezen die de overwinningen van Severus in het oosten afbeelden. Op oude munten uit de tijd van Septimius Severus en Caracalla is te zien dat bovenop de boog een beeldengroep stond van een strijdwagen met vierspan. Hierin stond Severus samen met de godin Nikè en zijn zonen Caracalla en Geta.

In de loop der eeuwen was het grond niveau op het forum aanzienlijk gestegen. Het onderste deel van de Boog van Septimius Severus bevond zich onder de grond waardoor de boog veel lager leek te zijn. In de middeleeuwen is de boog nog gedeeltelijk ingebouwd in een nabijgelegen kerk en een fort. Hierdoor is de boog nooit afgebroken wat met vele andere antieke monumenten wel is gebeurd. In de 18e eeuw zijn de grote opgravingen op het Forum begonnen en is de boog in oude staat hersteld. Het is nu een van de mooiste Romeinse bouwwerken die is overgebleven op het Forum.
Milliarium aureum

De Milliarium Aureum (de Gouden Mijlpaal) was een Romeinse mijlpaal op het Forum Romanum in Rome, die het punt aangaf waar alle Romeinse wegen zouden beginnen. De Gouden Mijlpaal is in 20 v.Chr. door keizer Augustus opgericht. Hoewel de mijlpaal was geplaatst als praktisch instrument of fraaie frivoliteit, was het toch vooral een politiek machtssysmbool: hier was het centrum van de wereld en nergens anders.

Waarschijnlijk was het een achthoekige marmeren pilaar, die met bladgoud bekleed was. Op de pilaar waren de namen van de belangrijkste steden van het Romeinse rijk gegraveerd, met vermelding van hun afstand tot aan de stadspoorten van Rome, niet tot aan de mijlpaal zelf.De pilaar is verloren gegaan, maareen restant van de voet is opgegraven en staat nu op het Forum.De Milliarium Aureum vormde de inspiratie voor de Zero Milestone in Washington D.C. van waaruit de afstanden op de interstate highways in de Verenigde Staten worden gemeten. Verscheidende andere landen hebben een nul kilometer punt met of zonder monument, maar voor zover bekend is er in Nederland noch België een dergelijke plek aan te wijzen.

Umbilicus urbis

Dichtbij de rostra en het miliarium aureum werd onder keizer Septimius Severus de umbilicus urbis gebouwd oftewel de navel van Rome. Het cilindervormige bakstenengebouw was het middelpunt van de stad.
Maquette forum romanum

De porticus deórum consentium

De porticus deórum consentium of de porticus van de twaalf goden is onder het keizerschap van Diocletianus aangelegd en werd in 1858 na de opgravingen grotendeels gereconstrueerd. De zuilengalerij ligt aan de Clivus Capitolinus de enige weg voor karren en paarden op het Forum Romanum (klik hier bij Wikipedia of hier bij de site van Wiebekoopsmans voor meer informatie over de Clivus Capitolinus). In een geknikte zuilengalerij stonden de beelden van de twaalf oppergoden. De oorspronkelijke porticus, ergens nabij het Forum, stamt al uit de tijd van de Republiek en is na de nederlaag van de Romeinen tegen de Puniërs gebouwd. Er werden banken opgesteld en de twaalf beelden van de goden werden hier geplaatst: één vrouwelijke en één mannelijke god aan elke tafel. Zij namen deel aan een uitgebreide ceremoniële maaltijd. Hiermee hoopten de Romeinen de goden gunstig te stemmen en niet zonder succes, want de derde en laatste oorlog tegen de Puniërs werd uiteindelijk gewonnen door de Romeinen (voor meer informatie over de porticus klik hier bij Wikipedia).

Zuil van phocas

De Zuil van Phocas is opgericht ter ere van de Byzantijnse keizer Phocas in 608, en is daarmee het laatste bouwwerk dat aan het oude Forum Romanum werd toegevoegd. De reden voor het aan Phocas wijden van de zuil is niet geheel duidelijk, maar is mogelijk gedaan omdat Phocas het Pantheon aan Paus Bonifatius IV schonk zodat deze als christelijke kerk gebruikt kon worden. In ruil hiervoor heeft Bonifatius bemiddeld bij de Lombarden, zodat Smaragdus, de voormalige exarch van Ravenna zijn positie weer terugkreeg. Als dank hiervoor liet Smaragdus op een oudere erezuil een gouden beeld van keizer Phocas plaatsen en wijdde de zuil aan hem op 1 augustus 608. Het beeld werd vermoedelijk al weer snel verwijderd.

De Zuil van Phocas is in de Korinthische orde en is waarschijnlijk ergens in de 3e eeuw gemaakt. De zuil was al eerder gebruikt als erezuil voor Diocletianus, wiens standbeeld bovenop stond. De oudere inscriptie werd weggebeiteld om plaats te maken voor die ter ere van Phocas.

De zuil staat voor de Rostra, tussen de Basilica Aemilia en de Basilica Julia in. Naast de zuil liggen de restanten van nog zeven andere erezuilen. De Zuil van Phocas is 13,6 meter hoog en staat op een vierkante marmeren voet. De bakstenen fundering die tegenwoordig te zien is onder de zuil zat ten tijde van de oprichting onder het grondniveau. De huidige bodem van het Forum is afgegraven tot de diepte ten tijde van Augustus en was in de 7e eeuw al een paar meter hoger.

De Zuil van Phocas is, in tegenstelling tot de meeste andere bouwwerken op het Forum, altijd overeind blijven staan, al raakte ze wel gedeeltelijk ingegraven door de eeuwen heen.

Keizelijke fora
Omdat het Forum Romanum een vrij kleine ruimte omvat en de keizers hun eigen gebied wilden, waren zij genoodzaakt om een ander kavel te zoeken. Dit werd het dal tussen de Palatijn en de Quirinaal, ten noorden van en grenzend aan het Forum Romanum. De keizerlijke forums waren een buffer tegen de volkse en verpauperde wijken ten noorden van het Forum zoals de Subura (klik hier bij Wikipedia als je meer over de Subura wilt lezen). De nieuwe keizerlijke forums waren complexen met fonteinen, pleinen, tuinen, tempels, leeszalen, basilica’s en wandelhallen. Caesar besloot tot de bouw van het eerste keizerlijke forum, het Forum Julium oftewel het Caesarforum.

Forum van augustus
Het forum, van gelijke grootte als het forum van Caesar, lag ongeveer haaks op het forum van Caesar. Het werd aan de oostelijke zijde begrensd door het Argiletum, de doorgaande straat van het Forum Romanum naar de Subura. Lange zuilengangen liepen rondom het binnenplein. Het binnenplein en de tempel van Mars Ultor werden aan de achterzijde begrensd door een hoge muur, die het forum van de Subura moesten scheiden. Zo werd voorkomen dat de invloeden uit de volkswijk (rumoer, branden) de zaken op het forum verstoorden. De tempel van Mars Ultor bevond zich voor deze achtermuur.

Het hele forum was zó ingericht dat het de verheerlijking van Augustus, als hersteller van oude (Republikeinse) waarden, uitstraalde. Dit effect werd bereikt door de talrijke standbeelden van helden uit de geschiedenis, zoals Aeneas, Romulus, de koningen van Alba Longa en verschillende helden uit de Republiek. Ook stond er een standbeeld van Augustus zelf, in een strijdwagen, pal voor de tempel.Forum van vespasianus

Geheel oostelijk, direct achter de tempel van Romulus ligt het vredesforum ook wel het Forum van Vespasianus genoemd. Er is tegenwoordig bijna niets meer van overgebleven. Het werd in opdracht van Vespasianus gebouwd. Het gehele complex was een groot rechthoekig plein, omgeven door zuilengangen. Aan de achterkant stond de vredestempel, als gedenkteken aan het sluiten van de vrede na een lange periode van burgeroorlogen. In deze tempel, die niet op een hoog podium stond, werd de buit die de zoon van Vespasianus, Titus, uit Jeruzalem had meegebracht bewaard. Aan weerszijden van deze tempel stonden bibliotheken en galerijen met beroemde beelden. Bij Le Plan De Rome is een videofilm over het vredesforum met Engels commentaar te zien.

Forum van trajanus
Tussen 107 en 112 werd dit grote complex gebouwd. De architect was Apollodores van Damascus. Het terrein was te klein en onregelmatig om dit forum en de aangrenzende markt aan te kunnen leggen. Verscheidene monumenten en gebouwen in het dal tussen de Capitolijn en de Quirinaal werden afgebroken, maar zelfs na deze ingrepen was de ruimte nog te klein. Een heuvelrug tussen de Capitolijn en de Quirinaal, die door het dal liep werd geheel afgegraven. De hoogte van deze smalle heuvelrug wordt door de zuil van Trajanus tweeënveertig meter nog steeds aangegeven. Tenslotte werd een deel van de Quirinaal afgegraven. Op het afgegraven deel van de Quirinaal werd de markt van Trajanus gebouwd in de vorm van een exedra. Hierdoor werd het zicht onttrokken aan de merkwaardige afgraving van dit deel van de Quirinaal en tegelijkertijd was de markt, bestaande uit meerdere verdiepingen van tabernae [winkels], nodig als tegenwicht voor de druk van de Quirinaal. Een groot voordeel van dit project was dat het oude centrum, het Forum Romanum, nu verbonden werd met het nieuwe tweede grote centrum: de Campus Martius oftewel het Marsveld.

Door de forse ingrepen in het landschap kon Apollodores een forum met een lengte van 300 meter en een breedte van 185 meter aanleggen. Hierdoor overtrof dit forum alle eerdere gebouwde fora niet alleen in afmetingen, maar ook in pracht. In het noordwesten werd het Forum afgesloten door de tempel: Divus Trajanus, maar hier is niets meer van overgebleven.

Tempel van venus en roma
De Tempel van Venus en Roma is gewijd aan de godinnen Venus Felix (godin van de liefde) en Roma Aeterna (godin van Rome). Het was de grootste tempel van Rome. Gebouwd tussen 121 en 135 na Christus. Dit gebeurde in opdracht van keizer Hadrianus (76-138 na Christus). De tempel was oorspronkelijk 110 meter lang en 53 meter breed en stond op een podium van 100 meter lang en 145 meter breed. Aan beide zijden stonden witte, marmeren zuilengalerijen. Tegenwoordig staat maar een klein deel van de tempel nog overeind.

Dubbele tempel
De tempel van Venus en Roma bestaat uit twee symmetrische cellae (tempelkamers) die ruggelings tegen elkaar aan staan. Beide korte zijden van de tempel zijn dus de voorkant van een cella De cella van Roma stond naar het westen gericht, met zicht op het Forum. Die van Venus stond naar het oosten en keek uit op het Amphitheatrum Flavium. Voor de bouw van de tempel, die kwam te staan op de plek van het atrium van Nero's Domus Aurea ('Het gouden huis') moest Hadrianus de Colossus van Nero, het kolossale beeld van Nero verplaatsen.

Binnen de tempel bij de cella van Venus bevond zich nog een altaar waar nieuw getrouwde paren offers konden brengen. Dit altaar werd geflankeerd door grote zilveren beelden van Marcus Aurelius en Faustina. De beide voorzijden waren prachtig bewerkt en de tempel was de grootste en wellicht ook de schitterendste tempel van Rome.

Tegenwoordig zijn de fundamenten met enkele zuilen te zien en een gedeelte van de gigantische nis aan de oostkant die door Maxentius herbouwd is en waar het beeld van Venus heeft gestaan. Op de plekken waar de zuilen verdwenen zijn staan nu buxusboompjes.