Wandelen in Willemstad

In de Ruigenhilpolder te Noord-Brabant werd in 1564 het dorp ‘Ruigenhil’ gesticht. Het vertoont een patroon van rechte straten, kerkring, voorstraat en dijken, zoals men die ook vindt op de Zuidhollandse en Zeeuwse eilanden (bijvoorbeeld: Colijnsplaat en St. Philipsland). Na de bouw van het dorp besloot Willem van Oranje het te versterken. Ruigenhil werd omgetoverd tot de prachtige vesting Willemstad. De aanleg is symmetrisch en de zeven bastions zijn van 1585. De stad vormde een stelling van het Hollands Diep, samen met Fort ‘de Hel’ en het Fort in de Sabina Henricapolder, beide nabij Willemstad. Een wandeling door de vesting is een ‘belevenis’ voor jong en oud.

Nederlandse vestingsteden

In Nederland vindt men vele vestingsteden, ze zijn versterkt met allerlei imposante verdedigingswerken. Bekende vestingen zijn o.a.: Willemstad, Naarden, Brielle, Hulst, Gorinchem, Grave, Bergen op Zoom, Hellevoetsluis, Woudrichem, Geertruidenberg, Hulst, ’s Hertogenbosch, Bourtange, Ravenstein en Megen.

De meeste vestingwerken in Nederland zijn gebouwd tussen de 15e en 18e eeuw. In de moderne oorlogsvoering hebben de vestingen weinig nut en daardoor zijn helaas oude verdedigingswerken geheel of gedeeltelijk afgebroken. Maar de vesting Willemstad is in zijn oorspronkelijke vorm bewaard gebleven. De Vereniging Nederlandse Vestingsteden organiseert jaarlijks evenementen in de oude vestingsteden.

Wandelen over de bastions

Het ommuurde Willemstad telt 7 bastions (symbolisch getal). Een bastion is een vooruitstekend verdedigingswerk van steen of aarde en vormt een belangrijk deel aan het front van een vesting. Een dergelijk bastion is van drie kanten verdedigbaar. Aan de buitenzijde van de bastions in Willemstad is nog een tweede verdedigingslinie: de zogenaamde:enveloppe.

De bastions vormen een ideale plaats voor verdediging én aanval en is een geschikte plek voor de plaatsing van geschut. In de toegangspoort van de stad staan de wachthuisjes. Vanaf die plaats heeft men direct toegang tot de bastions.

Wandelend over het westelijke verdedigingswerk ziet men op een gegeven moment aan de rechterzijde het schitterende Mauritshuis of Princehof, gebouwd voor Maurits van Oranje in 1623. Het is nu een rijksmonument dat tegenwoordig vooral gebruikt voor zakelijke en particuliere activiteiten.

Verder lopend over de westelijke bastions ontdekt men Duitse bunkers en gangenstelsels uit de Tweede Wereldoorlog. Een ideale wandeling met kinderen, ze kunnen klauteren en ontdekken! Op het laatste bastion heeft men een mooi uitzicht over het Hollands Diep en staat men vlakbij het Arsenaal.

Overige bezienswaardigheden

Na het bezoek aan de bastions kan men via de Raadhuisstraat wandelen naar de haven. Aan de rechterzijde ziet men het oude raadhuis dat in 1587 werd voltooid. Oorspronkelijk bedoeld als raadhuis én kerk, vandaar de toren met klok. Het gebouw is thans particulier bezit en doet geen dienst meer als gemeentehuis.

Aan de kleine haven vindt men links het Arsenaal. Het eerste Arsenaal (wapenmagazijn) werd gebouwd in 1590 en het huidige gebouw dateert van 1792 en is in particulier bezit en wordt gebruikt voor culturele evenementen. Aan de voorzijde van het Arsenaal zijn verschillende waterstanden aangegeven van de grote watersnoden die dit gebied in de historie hebben getroffen.

Vervolgens kan men noordwaarts lopen richting Hollands Diep. Aan de waterkant is de Belgische Erebegraafplaats Willemstad. Hier liggen 159 Belgen begraven. De meesten (134 personen) waren krijgsgevangenen van de Duitsers. Hun schip liep op 30 mei 1940 op een mijn. Er zijn ook nog 25 Belgen begraven die op andere plaatsen gesneuveld zijn. Op de Tweede Pinksterdag organiseert de Belgische Strijdersbond jaarlijks een herdenkingsplechtigheid op dit kerkhof.

Terug in de haven kan men oostwaarts wandelen naar de D’Orangemolen. De molen werd in 1734 gebouwd en was bezit van de prinsen van Oranje. De boeren in de omgeving waren verplicht hun graan bij de molen te malen (daarom ‘dwangmolen’ genoemd). De molen is particulier bezit en is in 1999 gerestaureerd en kreeg toen nieuwe wieken.

Men loopt terug naar de haven en via de fraaie Voorstraat naar het zuiden waar aan het einde van de straat de Kerkring ligt.
Hier staat de achtkantige koepelkerk van de Protestantse Gemeente. De bouw begon in 1597 en werd in 1607 voltooid. In 1950 is de kerk, bij herstel van oorlogsschade, verbrand en daarna weer herbouwd. Het was in de Nederlanden de eerste kerk die voor de Protestantse eredienst werd gebouwd.

Informatie over historische plaatsen in Nederland

Drs. Arthur Steeg, Monumentenatlas van Nederland. Vanaf de tweede druk (1985) met 1100 getekende en beschreven historische nederzettingen in Nederland.