Carnac: Lanen van Megalieten

De ongeveer 3000 staande, in lanen opgestelde menhirs van Carnac vormen het meest opmerkelijke megalietmonument van Europa. Wanneer werden ze hier neergezet? Dienden ze een religieus of astronomisch doel, of beide? Welke betekenis heeft de Heksensteen?

Prehistorisch bouwwerk

Enorme megalieten en aardheuvels uit de prehistorie getuigen van het heilig karakter van de omgeving van Carnac in Frankrijk. In Bretagne, in het meest uitgestrekte complex van megalieten, zijn een paar van de grootste bouwwerken van de mens te vinden. Nergens is de eerbed van de Steentijdmens voor natuurkrachten of goden tastbaarder dan in Kercado nabij Carnac, waar een grote, met gras begroeide aardheuvel wordt bekroond door een megaliet. De tumulus, waarvan de toegang is uitgelijnd op de zonsopgang in midwinter, bevat een lange stenen gang naar een vierkant stenen gewelf. De opmerkelijkste eigenschap van deze graftombe, waar generaties hun laatste rustplaats vonden, is zijn hoge ouderdom. Hij stamt uit omstreeks 4700 v. Chr. en is een van de oudste bouwwerken van Europa. Bijna 2000 jaar ouder dan Stonehenge en de Egyptische piramiden.

Verbazingwekkende megalietlanen

Carnac is vooral beroemd vanwege het grootste complex van menhirs ter wereld; er staan er nog altijd duizenden, ondanks vele eeuwen van verwaarlozing en afbraak door de boeren. Vier indrukwekkende complexen strekken zich over een afstand van bijna 8 km uit door pijnbossen en een heidelandschap, als een opmerkelijk getuigenis van het organisatievermogen van de oude bewoners van de streek.
De grootste menhirs zijn meer dan 7m hoog, maar de stenen worden snel kleiner naar het eind van de 1,2 km lange rijen, waar drie immense megalieten haaks op de megalietlanen zijn geplaatst.

Werden de megalieten door prehistorische sterrenkijkers opgezet?

Het is mogelijk dat de rijen stenen, aardheuvels en afzonderlijke megalieten middelen waren voor het in kaart brengen en meten van de bewegingen van zon, maan en sterren. Het beste argument ervoor komt van Alexander Thorm, voormalig hoogleraar weg- en waterbouwkunde aan de Universiteit van Oxford, die van 1970 tot 1975 zorgvuldig studie van de megalietcomplexen heeft gemaakt. Hij concludeerde dat het hele megalietcomplex rondom Carnac bedoeld was voor het verrichten van astronomische waarnemingen, vooral van de maan. Als dit juist is, zijn deze waarnemingen uitgevoerd bij de megalietlanen, waar vier van de grootste stenen, de 6 m hoge ‘Géant de Manio’ inbegrepen, in astronomisch betekenisvolle richtingen op elkaar zijn uitgelijnd.

De Heksensteen

De belangrijkste megaliet in dit observatorium zou dan de thans in stukken gebroken Heksensteen of ‘Er Grah’ zijn geweest, die vaak ‘Le grand menhir brisé’ wordt genoemd. Deze megaliet ligt in vier kolossale brokstukken aan het eind van een vroegere aardheuvel bij Locmariaquer, waar hij bij een aardbeving in 1722 is omgevallen.
Deze megaliet was meer dan 20 m hoog en woog ruim 350 ton, zodat het aanslepen en oprichten van de steen een knappe prestatie is geweest. Thoms metingen onthulden relaties tussen de Heksensteen en andere belangrijke stenen en aardheuvels: op 13 km afstand van ‘Er Grah’ konden opkomst en ondergang van de maan op belangrijke kalenderdagen nog worden geobserveerd, met ‘Er Grah’ als richtpunt.