Newgrange: Een schat aan symbolen uit de prehistorie

De ingang van Europa’s best bewaarde ‘ganggraf’ komt uit op het zuidoosten, exact in lijn met de midwinter zonsopgang. Bestaat er verband tussen de sterren en dit koepelgraf? Wat betekenen de spiralende inscripties op de granietblokken? Wat kunnen ze ons onthullen over de religieuze denkbeelden in Ierland van 5000 jaar geleden?

Het prehistorisch bouwwerk

Newgrange is de meest interessante prehistorische locatie in Ierland. Niet alleen het bouwwerk zelf is opmerkelijk, ook de granietblokken eromheen zijn uiterst intrigerend, vanwege de erin uitgehakte spiraalvormige motieven. Was Newgrange alleen een koepelgraf, of diende de tumulus nog een ander doel?
Het vervallen, leeggeplunderde bouwwerk werd in 1699 bij toeval ontdekt, en de oudheidkundige Edward Lhuyd (1660-1708) uit Wales was een van de eersten die er een kijkje in ging nemen. Hij schreef; ‘In het begin moesten we kruipen, maar verderop werden de zuilen steeds hoger, terwijl het gewelf zelf circa zes meter hoog bleek te zijn. In dit gewelf bevond zich aan weerskanten een cel of nis, en het was door een gang rechtstreeks verbonden met de ingang.’ De gang waardoor Lhuyd in het hoofdgeweld doordrong, is ruim 18m lang en eindigt in drie kleine gewelven of kamers met massieve stenen bekkens erin. In het ‘geschoorde’ dakgewelf zijn circa 100 stenen verwerkt, die elkaar zonder specie in evenwicht en op hun plaats houden. In 5000 jaar zijn slechts twee stenen gescheurd. De volmaakte opzet en uitvoering tonen dat de bouwers - Newgrange werd omstreeks 3250 v. Chr. gebouwd - hun vak volledig beheersen.

De betekenis van de inscripties

Het oog van de opmerkzame bezoeker valt algauw op de talloze fijne inscripties in de granietblokken. De ingang wordt bewaakt door een met spiralen overdekte megaliet, en ook meer dan twaalf staande steenblokken, schoren en liggers in de gang zijn ermee verfraaid. Naast spiralen komen motieven als ruiten, cirkels en zigzagtekens (chevrons) in Newgrange het meest voor. Merkwaardig is dat dit niet overeenstemt met de meest voorkomende symbolen in andere Ierse ganggraven.

De eerste ‘oudheidkundigen’ namen een wat luchthartige houding tegenover de inscripties aan. Zo noemde Thomas Molyneux, een 18e eeuwse hoogleraar natuurkunde aan het Trinity College in Dublin, ze denigrerend ‘barbaarse kerfsels’. Veel mensen na hem hebben gedacht dat ze alleen decoratief bedoeld waren. De laatste jaren zijn er serieuze pogingen gedaan er een betekenis uit te distilleren. Zo analyseert Martin Brennan in zijn ‘The Boyne Valley Vision’ de meer dan 700 ‘gedecoreerde’ megalieten in het dal. Hij komt tot de slotsom dat verreweg de meeste inscripties notities van astronomisch-kosmologische observaties zijn, en dat Newgrange onder meer de grootste en oudste zonnewijzer ter wereld is. ‘Voor de bewoners van het dal,’ schrijft hij, ‘was het waarnemen van de zonnebaan zeer belangrijk. Zij konden de stand van de zon beter berekenen dan wie ook in de Steentijd.’ Het vergaren van kennis was niet de enige drijfveer voor de mensen die zulke imposante bouwwerken als Newgrange en Stonehenge oprichtten. Wellicht staken zij er ook iets op over het universum, kennis die zij op directe, zinvolle manier in hun leven konden gebruiken.

Newgrange symbool voor levensenergie

Newgrange is echter méér dan een zonnewijzer of observatorium; het lijkt een symbool voor de levensenergie zelf te zijn. Oorspronkelijk was de heuvel over het ‘ganggraf’ eivormig. Dit ‘levendragende ei’ was doorboord door een lange gang, die in een grotachtig gewelf (een symbool voor de moederschoot) eindigde. In dit gewelf staat een hoge zuil in de vorm van een fallus, en ook de beide krijtstenen bollen die bij Newgrange zijn gevonden, kunnen symbolen zijn voor het mannelijke geslachtsorgaan.

Newgrange is slechts een deel van het uitgestrekt Bend of the Boyne-complex, maar dan wel het mooiste deel. De grote ‘ganggraven’ bevatten samen wellicht een wetenschappelijke kroniek die wij nu pas, 5000 jaar later, beginnen te ontcijferen. En onze bevindingen bewijzen eens te meer dat de prehistorische mens niet primitief, noch barbaars was, maar over kennis en bekwaamheden beschikte waarvan wij ons geen voorstelling kunnen maken.