Berlijn, stad van contrasten

Er zijn vele redenen om Berlijn te bezoeken. De joodse geschiedenis is nadrukkelijk aanwezig maar evenzeer de voormalige Duitse deling in een west- en oostelijk deel van de stad. Zeer talrijk zijn de vele musea en monumenten en andere bezienswaardigheden. En natuurlijk zijn daar de vele pleinen en pleintjes met de talloze eetgelegenheden en terrassen. Wat deze miljoenenstad echter ook te bieden heeft zijn de vele verrassende architectonische contrasten tussen oud en nieuw. Soms heel direct naast elkaar maar ook binnen een beperkte omgeving. Dat maakt de omgeving spannend. In centraal Berlijn zijn deze contrasten het meest opvallend.

Monumentaal Berlijn

Een kathedraal waar men in het centrum van Berlijn echt niet omheen kan is de Berliner Dom. Een imposante kathedraal in Italiaanse renaissancestijl werd voor de eer en glorie van Pruisen en de lutherse kerk was de hofkerk van de Hohenzollerns en tevens de begraafplaats van deze familie. In de Hohenzollern-crypte in de Dom liggen 94 kisten van leden van deze koninklijke familie. De kathedraal werd gebouwd tussen 1894 en 1905. Dit bouwwerk verving een eerdere kathedraal uit 1750. In wereld oorlog II brandde dit bouwwerk geheel uit en het heeft er even naar uitgezien dat in de jaren vijftig het Oost-Duitse regiem het met de grond gelijk zou maken. Het is gelukkig zover niet gekomen. De restauratie werd ter hand genomen en Berlijn heeft nu nog steeds dit imposante bouwwerk waar je niet om heen kunt omdat het een heel dominante blikvanger is. Voor de kerk ligt de Lustgarten, ooit een fraaie baroktuin. Nu is het niet veel meer dat een pleinachtige omgeving zonder echt spannende elementen. Maar de Dom is slechts een van de pareltjes die men in Berlijn aantreft. Een hoogtepunt is misschien nog wel het museumcomplex van het Pergamonmuseum, Neues Museum, Altes Museum, Altes Nationalgalerie en het Bode-Museum. Dit is een geweldig complex aan gebouwen bij elkaar, maar beslist ook weer niet alles wat Berlijn te bieden heeft. Het Duits Historisch Museum, De Bundesrat, het Rotes Rathaus, het Konzerthaus en nog talloze andere bouwwerken meer, maken Berlijn tot een fascinerende stad.

Moderne bouwwerken

Maar natuurlijk is de omgeving niet stil blijven staan en hebben ook moderne bouwwerken in de stad een plaats gekregen. Maar waar ook in de stad, bijna overal kun je via doorkijkjes de 365 meter hoge Fernsehturm zien. Deze televisietoren werd geopend in 1969 en groeide al snel uit tot een van de meest bezochte attracties van de stad, je moet dan denken in vele tientallen miljoenen op jaarbasis. Bovenin in de stalen bol is een café/restaurant met een diameter van 32 m en dit deel draait in 30 minuten volledig om zijn as. Bij goed zicht kun je vanuit dit café de stad Belijn goed overzien. Van oost naar west en van noord naar zuid kun je bij goed zicht 40 km kijken en ook dan zie je pas hoe groot Berlijn is.

In de directe omgeving van de televisietoren ligt de Marienkirche. Deze kerk heeft van oorsprong een zeer hoge ouderdom, uit oude oorkonden blijkt dat deze kerk al in 1292 vermeld wordt. De directe aanwezigheid van de televisietoren bij dit kerkje laat zich soms in een beeld vangen. Het nieuwe Berlijn heeft vooral vorm gekregen bij de Potsdamer Platz. Toen de Muur in 1989 viel was het min of meer een wat verlaten troosteloze omgeving, maar daar is nu geen sprake meer van. De gevolgen van de oorlog en de deling van Berlijn die lang zichtbaar waren, vormden na de eenwording een uitdaging voor vermaarde architecten om de stad een nieuwe dimensie te geven. Zo werd de Potsdamer Platz een bruisend nieuw plein van hoge architectonische kwaliteit. Maar ook bij oude bouwwerken zoals de fraaie Reichstag werd niet geschuwd oud en nieuw op een verrassende en evenwichtige wijze te combineren. Na de hereniging in 1990 besloot het Duitse parlement in 1991 om naar Berlijn te verhuizen. Norman Foster, een Britse architect, mocht de oude Reichstag van 1894 opknappen. De schil van het gebouw bleef behouden, maar het interieur werd flink onder handen genomen. Het meest opvallende element is de glazen volkskoepel die op het gebouw is aangebracht. Wachttijden van een uur om als bezoeker de koepel in te kunnen zijn normaal. De moderne koepel en de 19e-eeuwse gevelpartijen zijn volstrekt in harmonie met elkaar.

Oud en nieuw laten zich ook meesterlijk combineren bij het Joods Museum aan de Lindenstrasse. Een statig oud voormalig stedelijk museum doet als ingang dienst, maar is op meesterlijke wijze verbonden met een complex gebouw, bereikbaar via een ondergrondse gang, waar een verbrokkelde Davidster het grondidee is van de vormgeving. Het gebouw is een ontwerp van de Amerikaanse architect Libeskind. Het is een glanzend en met zink bekleed gebouw met een indringende vormgeving zowel van binnen als buiten. Veel indruk maakt de ruimte met 10.000 stalen gezichten, een kunstwerk van de Israëlische kunstenaar Menashe Kadishman. Het is een nagedachtenis aan de slachtoffers van de Holocaust. Velen vinden dit het hoogtepunt, maar het museum heeft heel veel meer te bieden. Alle hoogtepunten maar zeker ook de dieptepunten van de Duits-Joodse geschiedenis zijn hier op een overzichtelijke wijze samengebracht. Bij een trip naar Berlijn is het onmogelijk om alles aan te doen, maar dit museum zou ik op een prioriteitenlijst zetten.

Monumenten en gedenktekens

Berlijn is rijk aan monumenten en gedenktekens. Het Holocaust gedenkteken in de Ebertstrasse is misschien wel een van de indrukwekkendste. Het gedenkteken aan de Jodenvervolging uit de Tweede Wereldoorlog bestaat uit 2711 betonblokken. De blokken variëren in hoogte van 20 cm. tot 4,5 meter. In dezelfde straat en in de onmiddellijke omgeving treft men ook het gedenkteken aan van de in de Tweede Wereldoorlog vervolgde homoseksuelen. In de Dorotheenstrasse is een gedenkplaats voor de vervolgde Sinti en Roma. Berlijn schuwt niet heel open met het verleden om te gaan. En natuurlijk zijn er de vele monumenten en restanten van de Muur die de stad ooit scheidde. Maar ook monumenten van vele grote Duitsers zoals die van Goethe en vele anderen.

Berlijn

Berlijn is niet samen te vatten in een artikel. Berlijn is vele malen meer. Een miljoenenstad vol van een bewogen historie laat zich niet samenvatten in simpele woorden. Maar ieder bezoek aan Berlijn zal het gevoel geven een stukje van die rijkdom die de stad te bieden heeft mee naar huis te nemen. De indrukken die deze stad van contrasten bij een bezoek achterlaat zijn beklijven zozeer, dat je de stad met je mee blijft dragen.