Gävle in Zweden: koffie en handel aan de Baltische Zee

Gävle in Zweden is een stad van ongeveer zeventigduizend inwoners (2006), maar die wel ruim tienduizend studenten herbergt. Deze stad ligt op bijna 175 kilometer noordoostenlik van Stockholm. Uppsala ligt ongeveer op een uur rijden ten zuiden van Gavle, aan de Botnische Golf. Dit water is een uitloper naar het noorden van de Oostzee, die ook wel Baltische Zee wordt genoemd. Door de Hogeschool is het publiek hier redelijk jong. In het verleden speelde deze stad een rol als handelshaven.

Locatie Gävle

De stad ligt ongeveer op dezelfde breedtegraad als Helsinki. Zij bevindt zich aan de Baltische Zee bij de monding van de rivier de Dalälven. In de zomer wordt het een aangename 15 °C. In de winter kan het flink vriezen. Door de aanwezigheid van zoveel water wordt de kou meester wel getemperd. Gemiddelde temperaturen in de winter zijn ongeveer vijf graden onder nul.

Gävle

De aanduiding Gävle betekent hamer. De naam van de Gavleån betekent dus letterlijk "hamer-rivier". Vroeger waren de woningen van de mensen hier erg eenvoudig. Het huis nam een beperkte oppervlakte in beslag. Op het dak legde men grind of turf. De gebouwen werden geconstrueerd met hout, dat hier overvloedig aanwezig was. Huizen om de boten te beschutten en op te bergen waren te vinden aan de rivierkanten van de Gavleån, Lillan en Islandsån.

Het stadsplan en Gamla Gefle

In 1700 zag het stadsplan er als volgt uit: het stadhuis, het kasteel en natuurlijk de kerk lagen in het centrum. De rest van het dorp werd hier omheen gebouwd. Doordat de woonhuizen met name van hout werden gebouwd en natuurlijk in de winter veel verwarmd wordt waren branden schering en inslag. Een drietal malen was het raak: een grote brand. In 1776 schijnt er een extreem grote brand gewoed te hebben. Dat bood dan weer de gelegenheid om een nieuwe, moderne stad te ontwerpen. De straten werden recht. Door de toegenomen rijkdom kwam het bouwen in steen en baksteen meer en meer in zwang. Toch vond er in 1869 nogmaals een catastrofale brand plaats. Bijna 80% van de huizen en meer dan driehonderd boerderijen werden verwoest. Het complete noordelijke gedeelte van de stad werd weggevaagd. Gelukkig zijn in het zuiden van de stad wel nog een aantal historische elementen bewaard gebleven. Dit heet dan ook het historisch gebied oftwel Gamla Gefle. Door de catastrofale branden besloot het stadsbestuur dat het eens was, maar nooit weer. De nieuwe layout van de stad had als belangrijkste doel het voorkomen van het overslaan van brand naar andere gebouwen en wijken. Daarvoor heeft de stad ruim opgezet, met ruime boulevards. Er is ook ruimte gemaakt voor groen.

De Gävle Geit

Sinds ongeveer vijftig jaar is het elk jaar weer tijd voor de traditie van de Gävle bok. Iemand kreeg de ingeving om een enorme strooien kerstbok op het plein voor het kasteel te zetten. Vroeger werd dit bouwwerk nogal eens op een onverwacht moment in brand gestoken. Dit vonden de meeste inwoners toch niet erg veilig. Tegenwoordig overleeft deze mascotte van Gävle het wat langer: zij wordt behandeld met brandwerend materiaal zodat zij de winter ongeschonden doorkomt.

Economie en geschiedenis Gävle

Vanaf 1400 werd er handel gedreven vanuit Gävle. Per schip werden met name de metalen ijzer en koper vervoerd. Op een bepaald moment werden aan de Stockholmse haven voorrechten toegekend. Vanuit Gävle mocht enige tijd niet rechtstreeks op buitenlandse haven gevaren worden. Vanaf 1500 kreeg Gävle weer de wind in de rug: en woonden veel kooplieden en er waren veel rederijen en scheepswerven. De beperking die golden qua varen op buitenlandse havens werd opgeheven in 1787. In de huidige tijd is er niet meer veel over van de bedrijvigheid in het verleden. Op dit moment is Gevalia, een soort koffie die met name in Amerika wordt gedronken een typisch product van Gävle. De inwoners stelden de geur van vers gebrande koffie zo op prijs dat die niet weggefilterd mocht worden.

Onderwijs

In Gävle bevindt zich een hogeschool die ruim tienduizend studenten herbergt. Men biedt de mogelijkheid om een aantal vakken in het Engels te volgen. Verder is er een actieve muziekscene in deze jonge stad.

Lees verder

• Eskilstuna en Torshälla: stalen tweelingsteden in Zweden