De Corrèze, een streek in Frankrijk zonder massatoerisme

In Frankrijk, op duizend kilometer afstand van Nederland, bevindt zich in de Limousin het departement Corrèze, een streek waarin alles te vinden valt, behalve de zee. De verschillende landschappen wisselen elkaar snel af: bossen, weilanden, rotsen en rivieren. Een streek die niet gebukt gaat onder het juk van het massatoerisme. Het voorjaar nodigt hier uit tot het dromen met de rug tegen een boom en een grasspriet in de mond. De Corrèze valt onder te verdelen in twee klimaatzones: de Basse-Corrèze, de meest noordelijke uitloper van het Middellandse Zeeklimaat met haar zachte winters en warme zomers en de Haute-Corrèze, een ruig gebied met eerder het klimaat van het middelgebergte, een witte kerst gegarandeerd.

Lang is het gebied onbekend gebleven. Sinds de aanleg van twee snelwegen, noord-zuid en oost-west is de ontsluiting van het departement langzaam op gang gekomen. Daarvoor is de tijd stil blijven staan met alle voordelen van dien. Ieder dorp is de moeite van het bekijken waard. De sporen van een lange, roemrijke geschiedenis zijn overal zichtbaar.

Geschiedenis

De eerste bewoners waren de Arvernes in het noorden van het departement, het centrum en het zuiden werden bevolkt door twee stammen, de Lemovices en de Petrocorii, onder leiding van hun druïden. De overblijfselen van deze vroegere beschaving zijn nog terug te vinden in de vorm van hunebedden, menhirs en offerstenen. Sommige kerken zijn gebouwd op deze heilige plaatsen. Een frappant voorbeeld hiervan is het kerkje van Saint-Panthaléon in de buurt van Lapleau (Gour Noir) waarvan een offersteen het altaar vertegenwoordigd. Boven op sommige heuvels bevinden zich nog primitieve vestingen, te herkennen aan één of meerdere gegraven greppels en een rechthoekige, uit gestapelde stenen en rotsblokken samengestelde verdedigingsmuur.

Toen in het jaar 50 na Christus de Romeinen het land binnenvielen, kostte het Julius Ceasar tien jaar om deze stammen te onderwerpen, daar zijn leger absoluut niet ingesteld was op deze vorm van oorlogsvoering. De plaatselijke stammen kenden het toenmalige oerwoud als hun broekzak, terwijl de Romeinen eerder ingesteld waren op de strijd in open terrein.

Na het platbranden van de enorme wouden op de hoogvlakte van Millevaches en na de overwinning op en de terechtstelling van Vercingétorix, leider der Galliërs, een veldslag waarbij de Romeinen 10.000 man hebben ingezet, kon de Corrèze eindelijk ingelijfd worden bij het Romeinse rijk.

“Les Ruines des Cars”

De overblijfselen die de Romeinse overheersing hebben achtergelaten, zijn talrijk, maar van bescheiden omvang. Meerdere wegen uit deze tijd zijn nog te herkennen aan de overeind staande stenen aan beide kanten van de weg. De bekende Route Nationale 89 was tijdens de Romeinen al de verbinding tussen oost en west. Behalve enkele wachttorens en steden waarvan de Romeinse oorsprong bekend is, verdienen “Les Ruines des Cars” , gelegen in de buurt van Meymac, speciale aandacht.

Vele generaties agrariërs hebben zich afgevraagd wat een keurige, ovaalvormige granieten rand midden in een weiland te doen had, tot in 1936 voor één van hen de nieuwsgierigheid te machtig werd en begon te graven. Al snel bleek dat de aanwezigheid van een archeoloog belangrijk zou zijn. Langzaam maar zeker werden de resten zichtbaar van een Romeinse villa met een mortuarium. De granieten rand waar men zoveel eeuwen het hoofd over gebroken had, bleek een enorme kuip te zijn waar het water in verwarmd werd voor de centrale verwarming. Geen overbodige luxe, daar de weersomstandigheden ter plekke gedurende de wintermaanden het nodige te wensen overlieten.

Er blijven, wat betreft “Les Ruines des Cars”, twee vragen onbeantwoord: waarom is de villa niet op een klimatologisch gunstiger plek gebouwd en waarom zijn de stenen voor de tempel ooit geleverd, maar is deze nooit opgebouwd?

De Romeinen zouden vijf eeuwen heer en meester blijven over het gebied, vijf eeuwen waarbinnen de overgang naar het christendom één van de belangrijkste gebeurtenissen zou zijn.

Veel rust heeft de Corrèze in die tijd niet gekend

Het einde van de Romeinse overheersing luidde zich in met het binnenvallen van de Wisigothen, korte tijd daarna delfden zij weer het onderspit tegen de Franken in de vijfde en zesde eeuw na Christus. Veel rust heeft de Corrèze in die tijd niet gekend. In de achtste eeuw leverden de Saracenen hun bescheiden bijdrage, gevolgd, om in een chronologische volgorde te blijven, door de Noormannen.

In de geschiedenis zijn er meerdere pogingen ondernomen om Aquitaine, waarvan de Corrèze deel uitmaakte, onafhankelijk te maken, waaronder door de hertog van Aquitaine. In 763 werd deze verslagen door Pepijn de Korte, waarmee Aquitaine in handen kwam van koning Karel de Kale. Het lukte de koning niet het land naar behoren te besturen waardoor er een nieuwe sociale klasse ontstond: de adel. De Corrèze werd vanaf die tijd verdeeld in meerdere graafschappen: Ségur, Tulle, Ventadour, Turenne en Comborn.

De streek zou een periode van rust kennen, toen de zoon van Karel de Grote na het zien van de enorme schade die meerdere eeuwen oorlogsvoering veroorzaakt had, verklaarde dat de Aquitaine de tijd en de gelegenheid moest krijgen om zich te kunnen herstellen.

De honderdjarige oorlog

In de twaalfde eeuw maakte de Corrèze nog steeds deel uit van het hertogdom Aquitaine, onder zeggenschap van Aliénor. Zij trad in het huwelijk met Lodewijk VII, koning van Frankrijk. Dat Aliénor een interessante partner was, leed geen twijfel, daar Lodewijk Aquitaine als huwelijksschat ontving. De verhouding hield slechts enkele jaren stand, waardoor Lodewijk niet alleen zijn vrouw kwijtraakte, maar eveneens Aquitaine. Korte tijd later huwde Aliénor Henri Plantagenêt, koning van Engeland, die zich door deze verbintenis op het vaste land kon vestigen. De graafschappen van Comborn en Ségur sloten een verbond met de Engelse koning en verbraken hiermee de afhankelijkheid van de Franse kroon. Deze evenementen luidde het begin van een belangrijk historisch gebeuren, de honderdjarige oorlog.

De Engelse overheersing werd vooral gekenmerkt door roof en brandstichting. In 1360 maakte het verdrag van Brétigny een einde aan deze oorlog. Een gedeelte van de Corrèze zou nog lang in Engelse handen blijven.

Na honderd jaar oorlog zou Aquitaine honderd jaar rust kennen. Een rust die op grove wijze doorbroken zou worden door de godsdienstoorlogen, hoewel de streek grotendeels trouw zou blijven aan het katholieke geloof. Deze tijd werd door alle veldslagen gekenmerkt als een periode van vernietiging en hongersnood, daar de boeren hun land niet meer konden bewerken. Pas in de achttiende eeuw keerde de rust terug. De Franse revolutie had geen grote impact op de Corrèze wegens haar vrij geïsoleerde ligging.

Architectuur

Vrijwel ieder dorp in de Corrèze heeft een kerk, in de meeste gevallen daterend uit de vroege middeleeuwen. De oorspronkelijke bouwwijze is Romaans, een stijl die ontstaan is onder invloed van de omliggende streken en die zijn bloeitijd gekend heeft gedurende de tiende, elfde en twaalfde eeuw. Vervolgens heeft ieder bouwwerk meerdere moderniseringen ondergaan, zodat naast de oorspronkelijke architectuur de Gotische stijl uit de veertiende en vijftiende eeuw evenals de invloeden van de Renaissance gezorgd hebben voor een bont, soms moeilijk te determineren geheel. Het feit dat de klokkentoren vaak tegen de voorkant gebouwd is of in sommige gevallen zelfs volledig los van de kerk staat, vindt zijn oorzaak in het geldgebrek tijdens de bouwperiode, zodat dit element vaak in latere eeuwen is toegevoegd.

Eén van de drie ronde kerken die Frankrijk rijk is

Mocht Uw zwerftocht toevallig door Saint Bonnet Larivière leiden, dan behoort een bezoek aan één van de drie ronde kerken die Frankrijk rijk is tot de verplichtingen: een juweeltje binnen de middeleeuwse architectuur!
De Corrèze is buitengewoon rijk geweest aan kastelen. Van deze middeleeuwse militaire architectuur resteren gedeeltelijk ruïnes, erfenis van de vele oorlogen die het land gekend heeft. De bouwmaterialen zijn echter niet verloren gegaan, de omliggende dorpen zijn er vaak mee opgebouwd.

Geologische ligging, klimaat en natuur

De Haute-Corrèze

De Haute-Corrèze bevindt zich op een uitloper van het Centraal Massief, een oud en tot hoogvlakte geërodeerd gebergte. Het hoogste punt, het Plateau de Millevaches* bevindt zich op vrijwel duizend meter. Het landschap is voornamelijk samengesteld uit heidevelden en moerassen, een waar paradijs voor de liefhebbers van vleesetende planten. De zonnedauw (Drocera rotundifolia en Drocera longifolia) kleurt ’s zomers de vennen rood. De bossen die zich op deze hoogvlakte bevinden, zijn door de mens aangeplant en maken deel uit van de plaatselijke economie, de papierindustrie. De beste kwaliteit gevelde bomen wordt verwerkt tot planken en balken.

*Sommige Nederlandse journalisten vertalen het Plateau de Millevaches als het Plateau der Duizend Koeien. De naam “Millevaches” heeft niets met de Franse taal te maken, maar vindt zijn oorsprong in het Occitaans en betekent “Duizend Bronnen”.

Het graniet

De dominerende steensoort in de Haute-Corrèze is het graniet, met als voordeel dat de tand des tijds geen invloed gehad heeft op de uit dit gesteente opgetrokken dorpen. Ook hier loont het de moeite het klassieke toerisme in de praktijk te brengen: ieder gehucht, hoe klein dan ook, heeft zijn monumenten, van kerken tot oeroude boerderijen. Het graniet heeft een minder gunstige uitwerking op de bodemgesteldheid door zijn zure werking. De hoeveelheid soorten planten, wilde heesters en bomen is redelijk beperkt. Het landschap is er desondanks indrukwekkend en men kan zich voorstellen dat er nog niet zo lang geleden wolven in het wild voorkwamen.

De Basse-Corrèze

Eén van de vele charmes van dit land is dat het samengesteld is uit tegenstellingen. De Basse-Corrèze heeft qua klimaat, landschap en natuur niets met het bergachtige gedeelte te maken. Het patois (Occitaans) dat vooral de ouderen onder elkaar spreken is zangerig en weerspiegeld het goede klimaat en een redelijk zorgeloos leven. De grond is er rijk door het aanwezige kalkgesteente en de natuur gevarieerd. De mooiste tijd om dit land te bezoeken is het voorjaar, en wel gedurende april en mei. Honderden soorten wilde planten sieren de wegranden en het geoefende oog van de liefhebber zal al snel de vele variëteiten wilde orchideeën ontwaren.

Sommige huizen zijn opgetrokken uit kalksteen, andere uit rood zandsteen, waarbij het vermelden van het bekende Colonge-la-Rouge vrijwel tot een verplichting behoort. De bouwstijl is sinds oudsher zeer gevarieerd.

Mineralen, gesteenten en fossielen

Met het sluiten van de mijnen is de voornaamste bron van waardevol materiaal voor de verzamelaar verloren gegaan. De steengroeven kunnen soms nog wel verrassingen opleveren: calciet, pyriet, barytien, galeniet en cyaniet horen zeker niet tot de uitzonderingen. In de Haute-Corrèze treft men voornamelijk kwartssoorten zoals amethist aan, naast mica en verschillende granietsoorten.

De fossielenverzamelaar moet zijn geluk zoeken in de Basse-Corrèze, daar dit gebied tijdens de Jura en het Krijt onder de zeespiegel lag. Er vallen vrij veel soorten tweekleppigen te vinden, evenals belemnieten en een enkele ammoniet.

Lichamelijke activiteiten

Wandelingen In de Corrèze heeft de natuur de overhand. Het is dan ook het land bij uitstek voor wandelingen op perfect onderhouden paden. Bij ieder begin van een traject staat de moeilijkheidsgraad, het aantal kilometers en de tijd, die men er gemiddeld over doet, vermeld. Een belangrijke tip: er is een aanzienlijk verschil tussen het wandelen op vlak land en in een heuvelachtig gebied. Overschat Uw lichamelijke conditie niet!

Paardrijden en terreinfietsen

Paarden zowel als mountainbikes zijn op meerdere plaatsen te huur. In de Haute-Corrèze is het mogelijk paardrijtochten te houden van veertien dagen, zonder een asfaltweg tegen te komen.

Zeilen, waterfietsen, kano- en kajakvaren

Voor de zeilliefhebbers zijn onder andere het Lac du Causse in de buurt van Brive, Marcillac-la-Croisille en Neuvic de aangewezen plekken. Ter plaatse zijn boten en waterfietsen te huur. Wild- en iets minder wildwatervaren kan op de vele rivieren die de Corrèze kent.

Zwemmen

Er zijn maar weinig gebieden op deze aardbodem waar zoveel water te vinden is als in de Corrèze. Toch kent de streek geen natuurlijke meren, de vele honderden waterreserves die men er kan vinden, zijn allemaal in de loop der eeuwen door de mens aangelegd.

Langlaufen

Echte skigebieden zijn er in de Corrèze niet, daarentegen is langlaufen (ski de fond) in Bonnefond mogelijk. Het dichtstbijzijnde skistation bevindt zich in de Auvergne (Super Besse).

Terreinrijden

Bent U in het bezit van een vierwielaandrijver, dan is er met name in de Haute-Corrèze alle gelegenheid tot het maken van een aantal aantrekkelijke uitstapjes. Het hebben van enige ervaring in de materie valt aan te bevelen. Het is belangrijk op de pistes te blijven en de natuur te ontzien.