De eeuwenoude begraafplaats van Lindholm Høje (Denemarken)

Lindholm Høje is een grafveld gelegen in de Deense plaats Lindholm, op slechts twee kilometer afstand van de stad Aalborg in de regio Noord-Jutland. De begraafplaats is gelegen op een heuvel die 42 meter boven de zeespiegel uitsteekt. Op de heuvel liggen bijna zevenhonderd graven uit de periode 500 tot 1100 n.Chr. Door de vele graven is het een unieke begraafplaats uit de IJzertijd en Vikingperiode in Denemarken. Om de graven zijn stenen geplaatst in de vorm van een schip. Rond de elfde eeuw werden de graven bedekt door een laag zand en raakten daarna in de vergetelheid. In de jaren 60 van de vorige eeuw werd het zand verwijderd en kwamen vele stenen aan het licht. Tevens werden structuren van voormalige nederzettingen aangetroffen.

De vorming van de heuvel van Lindholm

In het Krijt (een geologische periode van 65,5 – 145,5 miljoen jaar geleden) werden krijtformaties gevormd langs de Limfjord in Denemarken. Deze formaties zijn grote brokken van kalkhoudend steen die naar de oppervlakte zijn gedrukt door tektonische werking van de aardplaten. Hierdoor werden heuvels gecreëerd langs de noordkant van de Limfjord, tegenover de moderne stad Aalborg, richting het oosten. Een van deze heuvels is Lindholm Høje die letterlijk ‘de heuvel van Lindholm’ betekent. De heuvel rijst 42 meter boven de zeespiegel uit en is daarom een aantrekkelijke plaats is om een nederzetting te vestigen. Op de heuvel had men een prachtig uitzicht over de fjord en dit betekende dat als een vijand de heuvel naderde, hij snel werd gedetecteerd. Daarnaast was de heuvel ideaal voor akkerbouw en veeteelt, omdat de heuvel niet overstroomde bij regenval.

De eerste bewoners in de IJzertijd

De eerste mensen hebben het gebied beschouwd rond 400 n.Chr., maar bouwden hier geen nederzetting. Rond 700 n.Chr. werd een dorp gebouwd ten zuiden van de heuvel dat tot ongeveer tot 900 n.Chr. bewoond is geweest. Een tweede dorp werd rond 1000 n.Chr. gebouwd ten noorden van de heuvel. De dorpen bestonden uit meerdere huizen, een aantal waterputten, een weg en het was afgebakend door een hek. In de kleinere gebouwen werden specifieke werkzaamheden verricht, zoals weven en spinnen. Er leefden zes families in elk dorp die elk uit tien tot vijftien familieleden bestonden. Rond 1050 n.Chr. werd ook het noordelijke dorp verlaten.

Het verlaten dorp in de Vikingperiode

In de Vikingperiode was het gebied van Lindholm, evenals het overgrote deel van Denemarken, omringt door bossen. Toen het eerste dorp werd gebouwd, kapte men veel bomen om daar hun huizen, schepen en wegen uit te maken. Deze vorm van ontbossing heeft ruim driehonderd jaar plaatsgevonden. De meest waarschijnlijke theorie over de verlating van het dorp in de elfde eeuw, is dat de ontbossing ervoor zorgde dat de grond weinig tot geen voedingsstoffen meer bevatte. Hierdoor mislukten de oogsten telkens en migreerde men naar een ander gebied. Door de ontbossing werd de grond niet langer op haar plaats gehouden door de boomwortels. De wind zorgde ervoor dat het gebied ging verstuiven. De houten structuren van het dorp vergingen door de jaren heen en de nederzetting op de heuvel van Lindholm werd afgedekt door een laag zand.

Onderzoek van Lindholm Høje

In 1952 werd het gebied archeologisch onderzocht. De laag zand op de heuvel (van enkele meters dik) werd verwijderd en er kwamen honderden graven tevoorschijn. Ook werden archeologische sporen aangetroffen in de aarde die in de tijd van de bewoning het huidige maaiveld (oppervlak) was. De sporen kenmerkten zich als verkleuringen in de grond. Toen de bewoners palen in de grond zetten om hun huizen te bouwen werden kuilen gegraven waarin de palen werden geplaatst. De gaten in de grond verkleurden doordat de palen gingen rotten en ander sediment de gaten had opgevuld. Dankzij het onderzoek werd achterhaald hoe de nederzettingen rondom Lindholm Høje eruit hebben gezien.

Honderden graven

Met dank aan de natuur werden alle graven op de heuvel ook afgedekt met zand die daardoor goed werden geconserveerd. Lindholm Høje is slechts één van de drie locaties uit de IJzertijd annex Vikingperiode in de wereld (naast Hedeby in Duitsland en Brika in Zweden) waarbij het grafveld werd gebruikt door de hele gemeenschap en dus erg groot is. In totaal zijn 682 graven aangetroffen, waarvan het overgrote deel crematies zijn. De bewoners begroeven hun overledenen op twee manieren: inhumaties en crematies. In latere periodes werden de graven gemarkeerd door zwerfstenen.

Inhumaties

De eerste methode om de doden te begraven was door middel van inhumaties, waarbij de doden werden begraven in de aarde. Deze methode was gebruikelijk in de IJzertijd; de periode dat de eerste nederzetting ten zuiden van de heuvel werd gebouwd. De graven met inhumaties zijn het oudst op de begraafplaats van Lindholm en bevinden zich op de top van de heuvel. Twee inhumaties worden gekenmerkt door een grote steen. In één van deze twee graven lag een zwaard naast het lichaam uit omstreeks 600 n.Chr. Er wordt aangenomen dat in deze twee graven personen lagen die belangrijk waren voor de gemeenschap. Toen de Vikingperiode aanbrak, rond 800 n.Chr., werd het cremeren steeds populairder. Tevens werd het in de Vikingperiode steeds gebruikelijker om persoonlijke bezettingen van de overledenen in de graven te plaatsen.

Crematies

De tweede manier van begraven was door middel van crematies, waarbij overledenen in hun kleding werden gecremeerd in een kuil. Deze methode werd toegepast door de dorpelingen uit de noordelijke nederzetting (en deels door de mensen uit het zuidelijke dorp). De temperatuur van het vuur was hoog genoeg om de botten te verbranden, maar niet hoog genoeg om alles in het graf te verbranden. Hierdoor werden persoonlijke bezittingen die waren gemaakt uit metaal, zoals sieraden en wapens niet verbrand. Een bijzondere bijgift was een broche die een replica was van een type broche die uitzonderlijk werd gemaakt door een vakman in Lund (Zuid-Zweden) in de elfde eeuw. Tot slot werden na de crematies stenen cirkels om de graven geplaatst ter markering.

Stenen schepen
Van de bijna zevenhonderd graven in Lindholm zijn honderdvijftig gemarkeerd met een zwerfstenen uit de omgeving. De stenen werden om het graf geplaatst in de vorm van een schip (en soms in de vorm van een driehoek of ovaal). Deze zogenaamde ‘stenen schepen’ in Lindholm hebben een lengte van een meter tot ongeveer vijftien meter. Bij het gebrek aan stenen werden stenen van oudere graven gebruikt om een nieuw graf te vormen.

De manier hoe de bewoners van Lindholm hun graven markeerden, is niet uniek. Dit gebruik was welbekend in Scandinavië, Noord-Duitsland en in de Baltische staten in de periode 1000 – 1100 n.Chr. De stenen schepen variëren in grootte, maar zijn over het algemeen enkele meters tot enkele tientallen meters lang. Het grootste stenen schip ter wereld ligt in de Deense plaats Jelling en is 170 meter lang. Archeologen verwachten dat de vorm van een schip aantoont hoe belangrijk de Vikingen reizen via het water vonden.

Bezoek

Het grafveld is gratis te bezichtigen. Sinds 1992 staat er een museum bij de begraafplaats waarin de vondsten worden tentoongesteld en informatie over de graven wordt gepresenteerd. Op de website van het museum kunnen de entreekosten en openingstijden worden bekeken. Het museum staat aan de Vendilavej 11 in Nørresundby.

Lees verder

• De bijzondere hunebedden op Møn (Denemarken)
• Eeuwenoude fresco’s in de Elmelunde kerk op Møn (Denemarken)