Paris en Chartres - 2 maal de Notre Dame

De meeste mensen kennen de Notre Dame in Parijs, vooral ook omdat er een Walt Disney film over opgenomen is. De "Klokkenluider van de Notre Dame", maar veel mensen weten niet dat er in Chartre een nog grotere en imposantere kathedraal staat die de Notre Dame van Parijs overtreft. De Notre Dame de Chartres is de grootste en meest indrukwekkende kathedraal ter wereld!

Notre Dame de Paris

In Parijs staat de moeder der gotische kathedralen, de Notre-Dame, Onze-Lieve-Vrouw, zoals Maria in Frankrijk wordt genoemd. Hij vormt het centrum van Parijs en is daarmee het middelpunt van heel Frankrijk. De Kilométre Zéro (nulkilometer), het uitgangspunt voor alle afstandsvermeldingen, bijvoorbeeld van de snelwegen naar Parijs, ligt op het plein voor de kathedraal. Hier kroonde Napoleon Bonaparte op 2 december 1804, in aanwezigheid van paus Pius VII, zichzelf tot keizer van de Fransen en zijn vrouw Josephine tot keizerin.

De bouwwoede in 12de-eeuws Frankrijk

Omdat er in Frankrijk tal van kathedralen en kerken zijn die de naam Notre-Dame dragen, noemt men dit godshuis Notre-Dame de Paris. Hoewel men al in 1163 onder bisschop Maurice de Sully was begonnen met de bouw ervan, werd hij pas voltooid in 1345. Tijdens deze 182 jaren slopen er tal van belangrijke stijlontwikkelingen van de gotische bouwkunst in de architectuur van de Notre-Dame. De meeste werden van grote kathedralen elders in Frankrijk overgenomen. De bouwplek was al voor die tijd door een bijzondere energie omgeven en daarom een cultusplaats. Voor onze jaartelling stond er een Gallisch-Romeinse tempel, daarna volgde een vroegchristelijke basiliek en vervolgens stichtte men op deze plaats een romaanse kerk. Toen de Sully opdracht gaf voor zijn kathedraal, liet hij de even daarvoor gerestaureerde basiliek afbreken - een uiting van de bouwwoede die toentertijd vrijwel heel Frankrijk in zijn greep had. Sully drukte daarmee het verlangen uit naar de nieuwe, haast ijl aandoende architectuur van de gotiek, die een tegenstelling vormde met de zware romaanse stijl. Het was het verlangen naar de nieuwe transcendentie die de tempeliers naar Europa hadden gebracht.

Het raadsel rond de Mariaviering
Alleen al in Noord-Frankrijk werden in amper 1500 jaar talrijke gotische kathedralen gebouwd: de Notre-Dame de Paris was de eerste, in 1176 volgde Straatsburg, Bourges in 1185, Chartres in 1194, Rouen in 1200, Reims in 1211, Amiens in 1220 en Beauvais in 1247, nog afgezien van Bayeux, Laon, l'Epine en Evreux. Als men deze plaatsen op een kaart met elkaar verbindt, is het sterrenbeeld maagd te zien. Dit bewijst zoals gezegd dat de verering van een maagd met een kind voorchristelijke wortels moet hebben, want al deze plaatsen waren Keltische nederzettingen, wat wordt aangetoond door de dolmens en cultusplaatsen, die al bestonden toen Caesars legioenen door het land trokken, dus voor de geboorte van Jezus. Van wie hebben de gotische bouwmeesters hun kennis geleerd? De oudste getuigenissen over de Keltische maagdencultus stammen pas uit de 14de eeuw, uit de tijd dus dat de kathedralen al gesticht waren.

De heilige geometrie van de gotiek

Begin 14de eeuw hief de Franse Koning Filip de Schone de Order der Tempeliers op en hij liet de tempeliers als ketters verbranden. Daarmee verdween de gotische bouwstijl net zo plotseling als hij 200 jaar eerder was opgekomen. Men bouwde nog wel kerken in gotische stijl met hoge gewelven en spitsbogen, maar deze werden steeds meer overladen. De heilige geometrie van de gotiek was verloren gegaan, zoals ook haar architecten waren verdwenen.

De geheime kennis van de tempeliers hangt waarschijnlijk nauw samen met de Ark van het Verbond, die Salomo in zijn tempel veilig had willen stellen. De tempeliers, negen edellieden uit Frankrijk en Vlaanderen, waren uitgezonden om in tien jaar de geheimen ervan te onderzoeken. Welke macht gaf de heilige geometrie aan de mensen en welke krachten schuilden er in gotische kathedralen, die allemaal op krachtplaatsen zijn gebouwd? De gotische kathedralen zouden krachten in het bewustzijn opwekken, maar hoe is tot op heden onbekend.

Notre-Dame de Chartres

De vroeg-gotische kathedraal van Chartres hoort tot de grootste en indrukwekkende bouwwerken ter wereld:

• 130 meter lang
• 46 meter breed
• ruim 36 meter hoog
• toren van meer dan 100 meter

Men werkte dertig jaar aan een beeld-Bijbel van 173 reusachtige ramen. De naam van de architect is onbekend, maar deze meesterlijke bouwer gebruikte geen dragende wanden, maar hij liet de hele constructie rusten op spitsbogen.

Het wonder van het Mariabeeld

Chartres ligt negentig kilometer ten zuidwesten van Parijs in een vruchtbare vlakte aan de rivier de Eure, een landschap dat vanouds als agrarisch centrum fungeert. In het midden van de plaats ligt een heuvel waarop al meer dan 1500 jaar een kerk staat die als een kloek over de provinciestad waakt. Sedert de tijd dat Stonehenge werd gebouwd bevindt zich hier echter al een dolmen die een van de belangrijkste energiepunten op aarde zou markeren. In ieder geval werd hij samen met een bron van oudsher als heiligdom vereerd. Volgens een van de vele sagen had honderd jaar voor Christus' geboorte een druïde voorspeld dat een maagd een kind zou baren. Daardoor was deze plaats al in de voorchristelijke tijd aan de genoemde maagd gewijd en vereerde men er een zwarte madonna. De Keltische druïde sneden uit perenhout een klein Mariabeeld met kind. Ze noemden het de Onderaardse Maagd, omdat het beeld in een grot werd bewaard.

Toen christenen in de 3de eeuw de plaats met het Mariabeeld vonden, stichtten ze er een eerste kerk, waar Maria werd vereerd. Daarmee begon de kerkgeschiedenis van Chartres. Het huidige bouwwerk is het zesde godshuis, de Notre-Dame de Chartres. Alle voorgaande zijn door brand verwoest. De hertos van Aquitanië brandde in 743 de eerste kerk af, de Denen verbrandden de tweede in 858, de derde en vierde vielen respectievelijk in 962 en 1020 ten prooi aan de vlammen en ook de eerste kathedraal werd door brand verwoest, in 1194. Bij deze laatste brand ging zelfs de hele plaats in vlammen op. Daarover gaat een mysterieus verhaal. Alle bluspogingen waren vergeefs, melden de kroniekschrijvers, men kon de vuurgloed tot in Parijs zien. Na enkele dagen waren het dorp en de kerk tot op de grond afgebrand. In de crypte vond men onder het puin echter de mantel van Maria, die de kleinzoon van Karel de Grote in 876 aan Chartres had geschonken - de relikwie was in het geheel niet beschadigd. Hierna ontstond als een feniks ui de as in amper dertig jaar de nieuwe, huidige kathedraal.

Rust voor de geest, stimulans voor het verstand

Aan het begin van de 12de eeuw begon in Europa de bloeitijd van de gotische architectuur, waarvan niemand weet waar en door wie de eerste kiem is geplant. Chartres is het indrukwekkendste voorbeeld van de meer dan 80 kathedralen die in deze tijd in Frankrijk zijn gebouwd. Hadden de tempeliers in het Heilige Land geheimen ontdekt die ze nu in Europa met behulp van de cisterciënzers in daden konden omzetten? Het verhaal gat dat ze in Jeruzalem de diadeem van Mozes hadden gevonden, waar in de goddelijke eenheid van getal, maat en gewicht geschreven stond. De cisterciënzer ontcijferden het geheim ervan en pasten het voor het eerst toe op de bouw van de nieuwe kathedraal van Chartres - een gebouw dat volgens de goddelijke maat ontworpen en gebouwd werd. Alle proporties, richtingen, verhoudingen en symbolen zijn zo, dat ze geest ontspannen en het verstand stimuleren. De verhoudingen hebben alle betrekking op de grondverhouding van de gulden snede - 1.618 staat tot 1 - die al sinds de oudheid bekend is. De afstanden tussen de pilaren en de lengte van schip, de kruisgang en het koor zijn allemaal uitkomsten van de vermenigvuldiging met het getal van de gulden snede.

Op de plaats van het altaar bevindt zich op een diepte van 37 meter de peilschaal van de bron en op gelijke afstand naar boven bevindt zich het hoogste punt van het gotische dak. De spitsbogen zijn zo volmaakt geproportioneerd, dat het lijkt alsof ze geen gewicht dragen.