De Canarische eilanden, één en al vulkaan

De Canarische eilanden, gelegen in de Atlantische oceaan ten westen van het zuiden van Marokko, liggen in één van de meest actieve vulkanische gedeeltes van de wereld. Dit maakt ze een potentiëel gevaar voor de ongeveer acht miljoen mensen, die deze acht grote eilanden bewonen of als toerist bezoeken. Deze situatie vereist een voortdurende waakzaamheid tegen mogelijke erupties.

Ontstaan

Een algemene hypothese is dat deze eilandengroep hun oorsprong vinden in de oostwaartse beweging van de Afrikaans-Eurazische plaat en de westwaartse beweging van de Amerikaanse platen. Hierdoor ontstond er een zg. ‘hotspot’, een vulkanistische plek. Daarvan kwam door de vele erupties slechts een deel (ongeveer 10%) boven water te liggen. Onder het archipel bevindt zich een grote vulkanische zone, die zich verspreidt van het noorden van Afrika tot de White Mountains in Noord-Amerika. Het wordt beschouwd als de zone met de meeste vulkanische activiteit van de Aarde.

Geschiedenis

De Romeinse geschiedschrijver Plinius de Oude (23-79) vertelt in één van zijn geschriften dat koning Juba II van Mauritanië in 40 v. C. de eilanden bezocht en noemde ze ‘Fortunatae Insulae’ (Gelukkige eilanden). Daar vingen zijn mannen twee grote bulhonden, die ze mee terug naar huis zouden nemen. Van dat verhaal komt de huidige naam van de Canarische eilanden, van het latijnse woord ‘canis’ (hond). De eilanden worden ook wel in verband gebracht met de zuilen van Hercules en het oude Atlantis, die de Griekse filosoof Plato (428-347 v.C.) noemt.

Voordat de Spanjaarden de Canarische eilanden in de vijftiende eeuw ontdekten en veroverden woonden er een volk, die de ‘Guanches’ genoemd werden. Hun sociale en politieke structuur was patriarchaal en hiërarchisch naar rijkdom aan land en vee. Op het eiland Tenerife waren er ‘mencey’s’ (koningen). Het is zeer waarschijnlijk dat de ‘guanches’ rond 2000 v.C. vanuit wat nu Marokko is op de eilanden aankwamen en van berberse afkomst waren. Men gaat er ook van uit dat ze verwant waren aan de Portugese tak van de Cro-Magnon mens (8000 v.C.).

De eilanden

De eilanden liggen in de vorm van een golf, met Lanzarote als oudste en meest oostelijke eiland, daarna Fuerteventura, Gran Canaria, Tenerife, La Gomera, La Palma en als meest westelijke en jongste eiland El Hierro. Bovendien zijn er zes kleinere eilandjes, genaamd Graciosa, Alegranza, Montaña Clara, Isla de Lobos, Roque del Este en Roque del Oeste. Ze vormen allemaal samen de zeventiende regio (Comunidad Autónoma) van Spanje.

Lanzarote

Lanzarote (zie foto boven), het meest oostelijk gelegen eiland, ligt op zo’n 130 km. van de Afrikaanse kust. Het werd vijftien miljoen jaar geleden gevormd door erupties. Een groot deel van het eiland ligt onder lava, waardoor er weinig vegetatie is. Tussen 1730 en 1736 en later in 1824 waren er diverse vulkaanuitbarstingen.

Op Lanzarote ligt het Nationaal Park Timanfaya, dat bestaat uit enorme lavavelden en kraters. De ondergrondse warmte is er zo hoog dat zand en grint dat op een diepte van maar 10 centimeter onder de oppervlakte ligt niet met de hand vastgehouden kan worden en een stuk vlees erop gebraden kan worden. Aan toeristen wordt getoond hoe water dat in een gat in de grond wordt gespoten er niet veel later als stoom uit wordt gespuwd.

Fuerteventura

Fuerteventura is het tweede grootste eiland van de Canarische eilanden en al is het van vulkanische oorsprong ligt het voor een groot deel onder wit zand, dat vanuit de Sahara erheen gewaaid is. Daardoor hebben zich er duinen en enorme stranden gevormd.

Gran Canaria

Ook het eiland Gran Canaria is van vulkanische oorsprong. Het werd gevormd in drie grote eruptieve cycli, gescheiden door periodes van inactiviteit, waarin door erosie de structuren werden ontmanteld. Haar vulkanische evolutie is bijzonder expressief en gevariëerd. In het centrum van het eiland zijn bergen waarvan de hoogste de ‘Pozo de las Nieves’ (Sneeuwbron) is, met 1949 meter.

Tenerife

Evenals de eerder genoemde eilanden is Tenerife vulkanisch. Dat is te zien aan de zwarte grond en de zwarte stranden. Er zijn hoge bergformaties, die aan weerskanten steil aflopen naar de zee. In het midden ligt een Nationaal Park rondom de vulkanen Pico Viejo el Teide. De laatste is een vulkaan van 3718 meter hoog, tevens de hoogste berg op Spaans grondgebied. Daaromheen lijkt een uitgestrekt maanlandschap te liggen. Het noordelijke en westelijke gedeelte van Tenerife is echter weer vrij vruchtbaar.

La Gomera

Dit vrijwel ronde vulkanische eiland, met een doorsnee van 24 km, heeft als hoogste punt de berg Garajonay (1487 meter hoog). Daaromheen ligt het Nationaal Park met dezelfde naam, een gebied dat begroeid is met een regenwoud van laurierbomen. Dit is het grootste bos van deze specie op Aarde. Het staat op de lijst van wereldergoied van de Unesco.

La Palma

Ok het eiland La Palma ontstond ongeveer drie miljoen jaar geleden uit vulkanisme en is wat dat betreft één van de meest actieve eilanden van het archipel. Het is in wezen een soort uitstulping dat op zijn laagste punt 3500 meter onder de zeespiegel ligt en op zijn hoogste punt 2426 meter erboven. Daarmee is La Palma het hoogste eiland van de wereld, met een bergketen die ‘Cumbre Vieja’ wordt genoemd. Er zijn sinds 1470 zeven vulkaanuitbarstingen geweest, die ons bekend zijn. De laatste was de uitbarsting van de Teneguia in 1971. Bepaalde wetenschappers verwachten dat een volgende eruptie een enorme aardverschuiving ten gevolge kan hebben, waarbij een deel van het eiland onder zee kan geraken. Als dit gebeurt kan dat een zg. ´megatsunami´ (zo’n 90 meter hoge vloedgolven) ten gevolge hebben. Zo’n ‘tsunami’ zou alle steden aan de kusten rond de Atlantische oceaan kunnen vernietigen. Andere wetenschappers bestrijden die theorie en beweren dat het waarschijnlijker is dat de wanden van het eiland in fasen zullen instorten. Bovendien zal de tsunami zodanig in hoogte afnemen dat de vloed bij het bereiken van de Amerikaanse kust nog maar drie meter hoog zal zijn.

Aan de noordzijde van de ‘Cumbre Vieja’ bevindt zich het Nationale Park ‘Caldera de Taburiente’. Dit is een geërodeerde krater met een doorsnede van maar liefs negen kilometer, waar bijzondere flora en fauna aan te treffen is. Veel flora en fauna op alle Canarische eilanden is endemisch, oftewel ze komt nergens anders voor en is dus uniek.

El Hierro

El Hierro, ook een zeer bergachtig eiland, is net als de andere Canarische eilanden van vulkanische oorsprong. Het hoogste punt is de Malpaso met 1501 meter. Sinds deze zomer is er veel seismische activiteit, en sinds 10 oktober 2011 waren er twee onderzeese vulkanische uitbarstingen op 4 en 2 kilometer van de zuidkust. Magma verspreidt zich in de oceaan en men verwacht dat daar een nieuw eiland gevormd zal worden.