Mystieke uitstraling van Stonehenge

Het zorgvuldig gerestaureerde Stonehenge is een van de drukst bezochte archeologische bezienswaardigheden ter wereld. In 1958 werd een van de gevallen stenen weer opgericht. Er kwamen zoveel mensen op de mystiek van Stonehenge af, dat men voor schade aan het monument vreesde. Thans is het terrein omheind en beperkt toegankelijk.

Ontstaansgeschiedenis

Algemeen

De kale stenen midden in de Salisbury Plain in het Engelse Wiltshire vormen een eeuwenoud raadsel. Slechts 13 km verderop (in Salisbury) staat een van de mooiste Engelse kathedralen, maar de 7 eeuwen die zijn verstreken sinds deze kerk werd gebouwd zijn slechts een fractie vergeleken bij de ouderdom van de kolossale stenen. De bouw van de eigenaardige concentrische stenen cirkels verliep in drie of vier fasen en over een periode van ruwweg 1.500 jaar. Het grootste gedeelte werd aangelegd tussen 1.800 en 1.400 voor Christus. Hiermee behoort Stonehenge zowel tot de late steentijd als tot de vroege bronstijd.

De aanleg

Hoewel sommigen menen dat de bouw van het monument begonnen is in 3.800 v. Chr., gaat men er gewoonlijk vanuit dat dit in 2.800 voor Christus moet zijn geweest. Bij de bouw groef men een grote ronde sloot en daarbinnen op de oeverwal 56 kuilen. Deze kuilen worden de zgn. Aubrey Holes genoemd, naar de 17de eeuwse ontdekker ervan. De kuilen zijn nu afgedekt met beton. De eerste grote steen die geplaatst werd en die de toegang tot de oeverwal markeert is de Heel Stone. Deze zou nog op de oorspronkelijke plaats staan. Tussen de Aubrey Holes en de cirkels van massieve stenen in het midden, liggen nog twee kringen van kuilen, de 'Y en Z-gaten', die astronomische betekenis kunnen hebben gehad.
Opmerking
'Y en Z-gaten'
De opstelling van de stenen geeft lijnen waarlangs opkomst en ondergang van zon en maan op bepaalde data zijn waar te nemen. Vooral tijdens winter- en zomerzonnewende. Heidense priesters hebben de 30 Y- en 29 Z-gaten mogelijk gebruikt als maandaanduiding.
Religieuze en astronomische functie
Wie ooit de zon heeft zien opkomen boven de grote stenen tijdens de midwinterzonnewende, moet haast wel geloven dat Stonehenge destijds een religieuze en astronomische functie heeft gehad.

80 hardstenen megalieten

Omstreeks 2.100 v. Chr. werden 80 hardstenen megalieten uit Wales gehaald en in twee concentrische cirkels geplaatst. Con` centrisch is een bijvoeglijk naamwoord en komt van het Latijn. Concentrische cirkels wil zeggen dat het cirkels zijn met een gemeenschappelijk middelpunt, die zich gelijkmatig in alle richtingen uitbreiden vanuit het centrum. Later werden de twee concentrische cirkels vervangen door een kring van 30 blokken zandsteen. Binnen deze cirkel stonden twee onvolledige hoefijzerformaties, waarvan de buitenste uit vijf zandstenen 'trilithons' bestond. Trilithons zijn twee rechtop staande stenen met een afdeksteen. De binnenste hoefijzerformatie bestond uit 19 gehouwen blokken hardsteen. Dit moet een zwaar karwei geweest zijn, want de enige graafwerktuigen van de neolithische werklieden waren houwelen gemaakt van hertegewei.
Opmerking
Een 14de eeuws manuscript toont hoe Merlijn, de tovenaar, moeiteloos een zware afdeksteen aanbrengt. Volgens Geoffrey van Monmouth (een middeleeuws schrijver) vervoerde Merlijn de megalieten naar de Salisbury Plain.

Herkomst

• De 5 meter hoge en 26 ton wegende blokken zandsteen van de buitenste kring zijn uit de Marlborough Downs (ongeveer 32 km verderop) gehaald en met pen-en-gatverbindingen nauwkeurig tot trilithons gemonteerd;
• De 4 ton zware hardstenen keien uit de Presili Hills in Zuidwest-Wales zijn waarschijnlijk per vlot langs de kust van Wales en over de rivier de Avon vervoerd en daarna over land versleept.

Naamgeving

De Saksen noemden de megalietformatie 'Stonehenge' (Hangende Steen). Middeleeuwse schrijvers schreven liever poëtisch over de 'Dans der Reuzen'.

Doel van het bouwwerk

Wetenschappelijke onderzoekers zijn het eens over de mystieke associaties van het bouwwerk. Over het doel ervan had men echter geen al te duidelijk idee.

• Zo beweerde de 17de eeuwse architect Inigo Jones dat de stenen overblijfselen waren van een Romeinse tempel;
• In de 18de en 19de eeuw meende men dat ze een duïdentempel voor zonaanbidding en mensenoffers vormden. Dit is echter niet aannemelijk, omdat Stonehenge al minstens 1.000 jaar voor het hoogtepunt van de druïdencultus voltooid was;
• Pas in de 20ste eeuw kwamen er feiten (hoewel erg weinig). Archeologen stelden toen de precieze leeftijd vast en trokken meer realistische conclusies omtrent het oorspronkelijke doel.

Priesters van de oude Kelten

Bevoorrechte kaste

De druïden waren leden van een bevoorrechte priesterkaste. De priesters moesten eerst maximaal 20 jaar in de leer voor zij aan hun taak als bewaarders van de heilige kennis konden beginnen. Deze priesters waren ook bedreven in de magie en het manipuleren van bovennatuurlijke krachten. Zij spraken recht en gaven advies aan Keltische hoofdmannen of koningen van Brittannië, Ierland en Frankrijk.

Betekenis van het woord druïde

Druïde is Keltisch voor 'kennis hebbend van de eik'. De rituelen werden vaak in dicht beboste gebieden uitgevoerd. Gestoken in witte gewaden aanbaden ze een grote hoeveelheid krijgsgoden en krijgsgodinnen. Bij seizoenfeesten brachten ze zowel mens- als dieroffers.
Opmerking
In de 1ste eeuw v. Chr. schreef Julius Caesar uitgebreid over de druïdenpraktijken. Met name over de sinistere rituele offers die alle Kelten met angst vervulden.

Het geloof

De Kelten geloofden dat de ziel in het hoofd huisde en zij vreesden dat een afgehakt hoofd (waarin het bewustzijn nog zetelde) voor magische doeleinden kon worden gebruikt. Het is bekend dat de druïden afgehakte hoofden bewaarden en op sommige oude druïdenplaatsen zijn ook gedroogde hoofden gevonden.

Modern gebruik

Van begin 1900 tot 1988 mochten moderne druïden (die niets met de oude Keltische broederschap te maken hebben) Stonehenge gebruiken voor het vieren van de zomerzonnewende.

Waarschijnlijke doel van Stonehenge

Ceremoniële begraafplaats

Gelet op het grote aantal oude aarden wallen en heuvels in deze streek (die de grootste concentratie ronde grafheuvels van heel Groot-Brittannië kent) geloven de meeste hedendaagse archeologen dat Stonehenge een ceremoniële begraafplaats was. In een groot aantal Aubrey Holes zijn crematieresten aangetroffen, maar er zijn ook aanwijzingen dat de gaten al lang bestonden voor er crematieresten in terechtkwamen. Misschien bracht men er plengoffers van bijvoorbeeld wijn die in de gaten gegoten werd door vrome boeren om de goden gunstig te stemmen. De steenkringen waren een tempel voor een bepaalde eredienst.

Recentelijke bedachte mogelijkheden

Omdat de opstelling van de stenen rechtstreeks verband lijkt te houden met de stand van zon, maan en planeten en hun steeds wisselende onderlinge verhouding, hebben meer recentelijk astronomen van alles geopperd. Stonehenge zou kunnen zijn:

• een prehistorische computer;
• een astronomische kalender;
• een astrologische rekenmachine.

Onoplosbaar?

De grote kring van megalieten in Stonehenge is een blijvende herinnering aan religieuze en wetenschappelijke mysteries uit het verleden. Het blijkt echter een tijdloze puzzel, een wonder van architectuur en een eerbetoon aan de menselijke fantasie. Was het nu een heilige begraafplaats of een prehistorische sterrenwacht?
Hoewel bijna iedere nieuwe theorie mathematisch en statistisch valt te ondersteunen, is geen enkele theorie sluitend genoeg gebleken om het raadsel van Stonehenge op te lossen.