Canal du Midi (Languedoc); vakantie in Frankrijk

Het Canal du Midi is een bezoek zeker waard. En niet alleen een bezoek, U kunt er ook actief op bezig zijn. In verscheidene plaatsen kunt U er een boot huren en een tocht op het kanaal maken. Enige stuurmanskunt is dan wel vereist: er moeten dan in ieder geval enkele sluizen "genomen" worden. Geen nood. Aan boord ligt het "Manuel du capitaine", een handleiding om met een gemotoriseerde boot om te gaan. U kent toch wel Frans?

Van waar tot waar en waarlangs

Officieel begint het Canal du Midi bij Sète aan de Middellandse Zee. Bij Agde, bijna aan de monding van de rivier de Herault, begint het Canal du Midi pas echt kanaal te zijn. Hier bevindt zich ook de ronde sluis, met een waterdiepte van meer dan 5 meter. Een waar kunststukje, vooral gezien de tijd waarin de sluis tot stand kwam en de beperkte technische middelen waarover men toen beschikte. Vandaar vervolgt het eeuwenoude kanaal zijn weg naar Vias en Beziers. Vanuit Beziers slingert het kanaal zich als een rivier naar Capestang. Daar vandaan gaat het naar het zuiden in de richting van Olonzac.Vervolgens gaat het langs schilderachtige plaatsjes zoals Homps. La Redorte, Puichéric, Saint Couat, Blomac en koerst het kanaal in de richting van de schitterende stad Carcassonne. Ter hoogte van Sainte Eulalie verliest het zijn rivierkronkels en gaat zich meer als kanaal manifesteren. Castelnaudary wordt aan de zuidkant gepasseerd en langs de A61 koerst het kanaal vrijwel in een rechte lijn naar Toulouse. Daar verliest het kanaal zich in de Garonne en het Canal Latéral à la Garonne. Via dit kanaal bereikt men uiteindelijk Bordeaux.

Pierre-Paul Riquet

De geestelijke vader van het Canal du Midi is Pierre-Paul Riquet, een man met veel geld en een vooruitziende blik. Riquet was ingenieur en inspecteur van de belastingen en een vriend van minister Colbert. Reeds lang bestond in Frankrijk het plan om een vaarweg te maken van de Middellandse Zee naar De Atlantische Oceaan. De moeilijkheden die daarbij overwonnen moesten worden, waren te groot. Pierre-Paul Riquet zette echter door en geholpen met financiële steun van de overheid van de Languedoc ging in 1668 de eerste schop de grond in. Het is dan in de tijd van de Zonnekoning, Lodewijk de veertiende. Beloofd werd dat Riquet de exploitatierechten van het kanaal zou ontvangen. Helaas heeft hij daarvan nooit kunnen profiteren. Integendeel. Een jaar voor de opening van het Canal du Midi is hij overleden. Bankroet; de tegenslagen bij de aanleg waren groter dan zijn financiële reserves.
Op 24 mei 1683 werd het kanaal feestelijk geopend door de zonen van Riquet. Vierentwintig schepen voeren in optocht van Agde naar Bordeaux. De zonen van Riquet zijn met de exploitatie van het kanaal schatrijk geworden. Hun vader moet het stellen met een standbeeld in zijn geboorteplaats Beziers en met talloze lanen, straten en pleinen die zijn naam dragen in de steden en dorpen waar het kanaal langs komt. Bekend is de Alées Paul Riquet in Beziers, een brede, statige laan, met vier rijen dikke platanen.
Tot 1880 heeft het kanaal de functie gehad waarvoor het gegraven was: een directe scheepvaartverbinding van de Middellanse Zee naar de Atlantische Oceaan. Toen kwam er een spoorwegverbinding Van Bordeaux naar Narbonne en was het met de bloeitijd van het Cabal du Midi gedaan.

Feiten en cijfers

Zoals reeds vermeld, begint het Canal du Midi -deze naam kreeg het kanaal overigens pas na de revolutie- bij Sète. Aanvankelijk hoefde daar geen schop de grond in, want het eerste deel van het kanaal voert door het bestaande Bassin de Thau, een groot meer tussen Sète en Agde. Pas bij Agde kunnen we spreken van het "echte" kanaal. De ronde sluis van Agde is het eerste waterbouwkundige hoogstandje van de ontwerper(s) van het kanaal. In totaal zijn er 116 sluizen in het 240 kilometer lange kanaal. Soms sluizentrappen van drie, vier op een rij. Bij Fonseranne, iets ten zuiden van Beziers, liggen zelfs negen sluizen op een rij! Opvallend is de vorm van de sluizen. Behalve die in Agde, zijn ze allemaal ovaal. De meeste sluizen zijn geautomatiseerd, dat wil zeggen dat de "kapiteins" de sluizen zelf bedienen moeten. Mocht U zich laten verleiden een boot te huren en het kanaal vanaf het water te gaan verkennen, houd dan wel rekening met dit regelmatig terugkerend probleem. Niet in het minst omdat het verval in de sluizen soms wel drie meter of meer bedraagt. Langs het kanaal loopt een jaagpad. Alleen in Toulouse is dat niet het geval, of slechts gedeeltelijk, omdat de plaatselijke autoriteiten dwars lagen. Op meerdere plaatsen heeft het kanaal "automatische " overlopen, zodat een teveel aan water over een rand kan lopen naar lager gelegen waterlopen. Dat gebeurt op de plaatsen waar het kanaal in een aquaduct over een riviertje geleid wordt. In totaal zijn er 328 waterbouwkundige kunstwerken aangelegd: sluizen, stuwdammen, overlopen, aquaducten e.d. Twaalfduizend arbeiders, waaronder 600 vrouwen, hebben vijftien jaar aan de aanleg van het Canal du Midi gewerkt. Langs het kanaal zijn 450.000 platanen geplant. Ze dienden ter versteviging van de oevers en het hout werd gebruikt voor onderhoud van de kades. Tegenwoordig raken op heel veel plaatsen de boomtoppen van de platanen elkaar, zodat het lijkt of men door een groene tunnel vaart. Het Canal latéral à la Garonne, het laatste verbindingsstuk met Bordeaux, is pas in 1856 aangelegd. Voordien was men voor het laatste stuk naar de Atlantische Oceaan op de Garonne aangewezen.
Het kanaal is reeds lang niet meer in gebruik voor de beroepsscheepvaart. De diepte, die aanvankelijk op de meeste plaatsen 1.80 meter bedroeg, is in de loop der jaren, voornamelijk door gevallen plataanblad, gereduceerd naar 1.40 meter. Tegenwoordig dient het alleen nog voor pleziervaart.
In 1997 heeft het Canal du Midi een plaats gekregen op de Werelderfgoedlijst van Unesco.