Sicilië: de parel van de Middellandse zee

Bij het woord ‘Italië’ denken de meesten aan pasta, pizza, Milaan, Rome, Napels en de Toren van Pisa. De grote laars is het plaatje dat we voor ons hebben. Dit beeld is echter verre van compleet. Bij de teen van de Italiaanse laars bevindt zich een eiland dat rijk is aan een eigen cultuur, schoonheid en geschiedenis: Sicilië. Sicilië, beste amici, is de parel van de Middellandse zee.

Sicilië in kaart gebracht

Sicilië is met zijn oppervlak van 25.708 km2 weliswaar kleiner dan Nederland (Nederland heeft een oppervlakte van 40.844 km2) maar is wel het grootste eiland in de Middellandse zee. Het wordt van het vastenland gescheiden door de Straat van Messina, die slechts drie kilometer breed is. De provincie Sicilië bestaat behalve uit Sicilië zelf nog uit een aantal kleinere eilandjes: de Eolische of Liparische Eilanden, Ustica, de Egadische Eilanden, Pantelleria en de Pelagische Eilanden. Dit maakt het de grootste regione van Italië. Sicilië wordt omhelsd door drie zeeën: de Middellandse zee ligt ten westen en ten zuiden van het eiland, de Tyrrheense Zee ligt ten noorden en de Ionische zee ligt dan vanzelfsprekend ten oosten van Sicilië. De oude benaming van Sicilië luidde vroeger dan ook Trinacria, het driehoekige eiland. Over water gesproken, de langste rivier is de 144 kilometer lange Salso. De hoofdstad van Sicilia is Palermo. Van de vijf miljoen inwoners die het eiland in totaal heeft, wonen er 800.000 in Palermo en dit maakt deze hoofdstad de op vier na grootste stad van Italië, na Rome, Milaan, Napels en Turijn. Sicilië is grotendeels heuvelachtig, slechts 14% van het totale landoppervlak is (hoog)vlakte. De bergachtige gebieden zijn vooral interessant vanwege de aanwezigheid van vulkanen. Met uiteraard de imposante Etna als letterlijk en figuurlijk stralend hoogtepunt.

Bestuurlijke indeling

Sicilië is opgedeeld in negen provincies: Agrigento, Caltanissetta, Catania, Enna, Messina, Palermo, Ragusa, Syracuse en Trapani.

Het Sicilië van toen

De geschiedenis van Sicilië kent roerige tijden waarin vele volkeren het eiland gevormd en gekneed hebben tot wat het nu is. Eerst waren het de Sicaniërs, de Elymiërs en de Siculiërs die hun sporen in de cultuur van Sicilië hebben nagelaten. Daarna kwamen de Carthagers (kolonisten uit Carthago). Sicilië beleefde een bloeiperiode door de komst van Grieken. Vervolgens, na 212 v.Chr., fungeerde Sicilië als de graanschuur van het Romeinse Rijk. Na de val van het Imperium Romanum kregen de Byzantijnen de macht over het eiland. De Arabieren maakten vervolgens de Byzantijnen het eiland afhandig en wisten het tot een van de welvarendste landen van het Middellandse Zeegebied te maken. De volgende heersers op het lijstje zijn de Normandiërs; Rogier II werd door de toenmalige paus tot koning van Sicilië gekroond. Na de Normandiërs werd Sicilië geregeerd door het huis van Hohenstaufen. Na de dood van de intelligente, begaafde vorst Fredrik II ging het bergafwaarts met het land. De opvolgers van Fredrik II probeerden Sicilië er weer bovenop te krijgen, maar werden gedwarsboomd door de paus. De paus kreeg de hulp van Frankrijk en zo kreeg Sicilië een Frans bestuur, met als koning Karel van Anjou. Deze maakte zich bij de bevolking niet erg geliefd, omdat hij niets gaf om de mensen en het land alleen als een kolonie zag. Na enkele (bloederige) opstanden vond uiteindelijk in 1860 de eenwording van Italië plaats. De Sicilianen kregen een regionale autonomie, maar hebben tot op de dag van vandaag nog veel economische en sociale problemen zoals dat van de maffia.

Klimaat

Dankzij zijn ligging bij de Middellandse zee, heeft Sicilië een Mediterraans klimaat. Dat houdt in: warme, droge zomers en milde, natte winters. Tussen mei en oktober liggen de maximale temperaturen boven de 20 graden Celsius.

Flora en fauna

Sicilië heeft een uniek, beeldschoon landschap. De 1030 kilometer lange kustlijn is ruig en grillig, vooral langs de Tyrrheense Zee en het noordelijke gedeelte van de Ionische Zeekust, waar zich schiereilanden, riviermondingen, baaien en rotsige kapen bevinden. In het binnenland zijn zwavelbronnen en er is vulkanische activiteit in het oosten. Zaagblad (Serratula cichoriacea) is een plant die veel voorkomt langs de kust, terwijl de alg Astroides calycularis graag groeit bij schaduwrijke kliffen. De dwergpalm en de opuntia komen veel voor op het eiland. Orchideeën zijn er in allerlei verschillende soorten, maar worden steeds zeldzamer en groeien in ongerepte gebieden of op puinhellingen. De Hoornbloem en Siciliaans zeepkruid gedijen goed in hogergelegen gebieden. In het binnenland bestaat de vegetatie voornamelijk uit lage begroeiing met bontgekleurde bloemen. Ook de fauna van Sicilië kent geen gebrek aan variatie. Vele natuurgebieden, waarvan de bekendste het Parco dell’Etna is, worden beschermd. In deze nationale parken leven tal van diersoorten, waaronder boskatten, marters en stekelvarkens. Ook steenarenden komen hier voor, bijzondere, zeldzame roofvogels. In het gebied rond de Etna kruipen enkele honderden verschillende soorten kevers rond. Ook reptielen bevinden zich op het eiland, variërend van slangen tot hagedissen. Vossen zijn momenteel weer terug van weggeweest; ze worden nu vooral gezien bij steden, waar ze zich voeden met afval. De zoutmoerassen worden bewoond door flamingo’s.

Het wel en wee van de bevolking

Sicilianen hebben een sterk gevoel van trots en eigen identiteit. Zij zullen zich eerder zien als Siciliaan dan als Italiaan. Inwoners van Sicilië voelen zich het meest verbonden met de Italianen uit het zuiden en daarna met de Grieken. Ze hechten veel waarde aan oude tradities en gebruiken, maar combineren dit wel met moderne levensstijlen. De inwoners zijn vrijwel allemaal rooms-katholiek. Sicilië is geen rijk eiland; het inkomen per inwoner in procenten van het Italiaanse gemiddelde is erg laag, in tegenstelling tot dat van het noordelijke deel van Italië. Sicilië heeft ook te kampen met het probleem van de maffia, dat zich bezighoudt met prostitutie, afpersing en politiek. Veel Sicilianen immigreren naar het noorden van Italië, wegens betere mogelijkheden op het gebied van werk.

Taal

In Sicilië wordt naast Italiaans Siciliaans gesproken, een Romaanse taal met een vocabulaire van tenminste 250.000 woorden. Deze taal heeft invloeden van o.a. het Grieks, Catalaans, Latijn, Arabisch en het Spaans. Tegenwoordig wordt het Siciliaans door bijna alle inwoners van Sicilië gesproken en door groepen immigranten over de hele wereld, voornamelijk in de VS, Canada, Australië en Argentinië. Ook in de zuidelijkste delen van het vasteland, Calabrië, Apulia en Campania wordt de taal gesproken. Siciliaans is geen officiële taal, zelfs niet in Sicilië. Er is geen orgaan binnen of buiten het land dat het Siciliaans stuurt, er wordt echter nog wel onderzoek naar de taal gedaan. Het is de bedoeling dat op scholen lesgegeven gaat worden in het Siciliaans, maar dit proces verloopt langzaam.

De Siciliaanse keuken

Eten is een belangrijk onderdeel van het dagelijks leven van een Siciliaan. Uiteraard wordt pasta veel gegeten, maar de hoofdrol is in deze keuken weggelegd voor vis. Doordat Sicilië zoveel verschillende heersers heeft gehad, zijn er op het gebied van eten veel Griekse, Romeinse en Arabische elementen te ontdekken. Bij het koken wordt er veel gebruik gemaakt van smaakmakers als kappertjes, olijven, verse kruiden, citroenen en sinaasappelen. Siciliaanse gerechten zijn gezond omdat ze veel verse groenten en fruit bevatten, zoals tomaten, artisjokken, olijven, aubergines, pruimen en uien. Ook kaas is een belangrijke factor in de Siciliaanse keuken. Sicilianen staan bekend als echte zoetekauwen, want er is een grote variatie aan Siciliaanse gebakjes, donuts, cakejes, taartjes en snoepjes. Op het gebied van ijs is er een breed scala van soorten en smaken, uiteenlopend van vruchten tot kaneel. Koffie en wijn zijn populaire dranken. Enkele gerechten op de Siciliaanse menukaart:

• pasta al nero di seppia Spaghetti met een saus van de inkt van de inktvis.
• arancine Rijstballetjes gevuld met champignons, erwten, mozzarella en ham.
• caponata Gebakken aubergine in een zoetzure tomatensaus met selderij, olijven, kappertjes en pijnboompitten.
• Zuppa di pesce Vissoep met brasem, paling, inktvis en schaaldieren.
• Antipasto di frutti di mare Salade met inktvis, garnalen, mosselen en venusschelpen met een dressing van olie, zout, zwarte peper en citroen.

Kunst en architectuur

Sicilië heeft door de eeuwen heen een aantal opmerkelijke kunstenaars voortgebracht. Het was de Griekse periode waarin de mooiste schilderkunst werd vervaardigd. In de 7e eeuw v. C volgden vaasschilders niet langer het voorbeeld van het vasteland, maar bedachten zelf een nieuwe stijl die voortborduurde op de originele Griekse vaasschilderkunst. In de Romeinse periode werden er muurschilderingen gemaakt, waarbij ze eerst was op de muur aanbrachten voordat ze begonnen met schilderen. In de Middeleeuwen was mozaïek erg populair. Enkele prachtige mozaïeken zijn die op de Piazza Armerina, in de Cappella Palatina in Palermo en de Kathedraal van Cefalù. Dit is een combinatie van Byzantijnse, Arabische en Normandische stijlen en motieven. Een hoogtepunt bereikte de Siciliaanse kunst tijdens de Renaissance. Dit was te danken aan kunstenaars als Giuffrè, Quartarano en Antonello da Messina. In de 17e tot de 19e eeuw was Pietro Novelli een belangrijke schilder. De realistische schilder Renato Guttuso werd bekend in Italië in de 20ste eeuw.

De architectuur in Sicilië is grofweg in drie perioden in te delen, namelijk de Griekse, de middeleeuwse en die van het Barok. De architectuur uit de Griekse periode wordt gekenmerkt door zuilen en kapitelen. De tempels en theaters die gebouwd werden op het eiland waren in feite vaak even mooi en zelfs mooier dan die in Griekenland. Er waren drie Griekse architectuurstromingen: de Dorische, Ionische en Corinthische. In vergelijking met de tempels in Griekenland, bevatten die in Sicilië experimentele en vernieuwende elementen. Tijdens de Middeleeuwen werden er geen tempels gebouwd maar kerken en kathedralen. De bouwstijlen en mozaïeken zijn een mengelmoes van Byzantijnse, Arabische en Normandische elementen. In de 17de en 18de eeuw beleefde de Barok een bloeiperiode. De Barok kende Spaanse invloeden en werd gecombineerd met Siciliaanse decoratieve en bouwkundige elementen. Hierdoor werd de stijl zo origineel en vernieuwend dat men hem Siciliaans Barok is gaan noemen. Bolle kerkgevels en weidse trappen zijn kenmerken van deze bouwstijl. De kathedraal van Syracuse en de Basilica di San Giorgio in Ragusa zijn voorbeelden van de Barok.

Sport

De populairste sport op het eiland is zonder twijfel voetbal. De drie succesvolste voetbalclubs van Sicilië zijn die van Palermo, Messina en Catania. Andere sporten die Sicilianen graag beoefenen zijn rugby, basketbal, volleybal, handbal, waterpolo en motorcrossen. Voor vakantiegangers is er genoeg te beleven op het gebied van sport en bewegen, zoals zeilen, windsurfen, duiken en snorkelen. Ook wandelen, langlaufen en skiën op de Etna en paardrijden over het strand zijn mogelijk.

Feestdagen

Naast eetliefhebbers zijn Sicilianen ook echte feestgangers. De meeste feestdagen, processies en festivals vallen in de lente. Deze evenementen staan dan vrijwel allemaal in het teken van Pasen. Il Cristo Morto bijvoorbeeld is de dag waarop de kruisiging van Christus wordt uitgebeeld en tijdens de Ballo dei Diavoli voeren gemaskerde mannen een ‘duivelsdans’ uit, die de strijd tussen goed en kwaad symboliseert. In de zomer vinden er veel muzikale evenementen, folkloristische feesten en festivals voor bepaalde etenswaren plaats. In augustus wordt er een feest gehouden ter ere van de tomaat, de zogenaamde Sagra del Pomodoro. Ook in de herfst, wanneer het weer nog zacht en zonnig is, worden er nog festivals gehouden, bijvoorbeeld die van de druivenoogst, het toneel, de klassieke muziek, de opera en het begin van het voetbalseizoen. In de winter zijn er in februari carnavalsfeesten, die zeer uitbundig worden gevierd.

---

Extra: mijn eigen ervaringen in Sicilië

Ik ben een enorme fan van Italië. Elk jaar ga ik in de zomervakantie met mijn ouders en zus voor twee weken naar dit prachtige land om vakantie te vieren. Zo ben ik al eens in Sardinië geweest (het eiland boven Sicilië), in Calabrië en tot driemaal toe in Sicilië. In de herfstvakantie van 2006 ben ik drie dagen in Rome geweest, een onvergetelijke ervaring.
De eerste keer in Sicilië was in het plaatsje Cefalù, een gezellig, knus, oud stadje. De Kathedraal bij de Piazza Duomo is prachtig. Voor de mensen die niet bang zijn voor een beetje horror is de Cripta dei Cappuccini buiten het centrum van Palermo een echte aanrader. Deze catacomben bevatten de lichamen (sommige zijn gemummificeerd, andere zijn tot skeletten vergaan) van rijke burgers uit Palermo. Het was even een moment schrikken toen ik de trap afliep en een hele gang voor me zag liggen met talloze lijken aan de muren, maar het was best een leuke en interessante ervaring.

De tweede keer in Sicilië was in Taormina, de derde keer in Giardini-Naxos, wat op een steenworp afstand van Taormina ligt. Ook dit waren weer fantastische vakanties. Taormina is een fantastische stad waarin genoeg leuke winkels en restaurants zitten. Een geweldig restaurant is Gran Duca, waar je ’s avonds op een groot terras een geweldige pizza (de beste die ik ooit in mijn leven gegeten heb) kunt eten terwijl je uitkijkt over zee. Ook ‘a Zammàra is een echt top restaurant. Op de Piazza IX Aprile, het op één na grootste plein, bevindt zich het beroemde café Wunderbar. Op dit plein heb ik een portret van mezelf laten tekenen. Giardini-Naxos is een plaatsje met een leuke boulevard en enkele goede restaurants, maar voor een echte avond flaneren is het beter af te reizen naar Taormina. Uiteraard ben ik ook bij de Etna geweest. Het landschap was echt indrukwekkend, met al dat zwarte gesteente. Als ik in de zee lag kon ik de Etna zo zien liggen, wat een prachtig gezicht was. Ook het Griekse theater is fantastisch om een keer bezocht te hebben, want ook hier heb je een prachtig uitzicht op de vulkaan.

Kortom, er is genoeg te doen in Sicilië. De Middellandse zee is heerlijk om in te zwemmen en te snorkelen (hoewel het oppassen geblazen is voor kwallen, want ik ben al twee keer heel naar gestoken). De mensen zijn er vriendelijk en warm, het eten is er heerlijk, op het gebied van kunst en cultuur is er genoeg te ontdekken en het is een fantastische plek om heerlijk te luieren en te genieten van al het schoon om je heen (zowel mannelijk als landschappelijk). In Sicilië, la vita è bella!