UNESCO Werelderfgoedlijst: Het Parklandschap Dessau-Wörlitz

De UNESCO Werelderfgoedlijst staat vol met zaken die voor het nageslacht bewaard dienen te blijven. Een vermelding op de lijst zorgt voor een zekere bescherming en ondersteuning. Op de lijst staan cultuurerfgoederen, natuurerfgoederen en gemengde erfgoederen, met een combinatie van natuur en cultuur. Ook op de lijst: het Parklandschap Dessau-Wörlitz in de Duitse deelstaat Saksen-Anhalt.

Saksen-Anhalt

De Duitse deelstaat Saksen-Anhalt (in het Duits: Sachsen-Anhalt) ligt in het midden van Duitsland. De deelstaat is een samenvoeging van de historische regio Anhalt en de oude Pruisische provincie Sachsen. De deelstaat ligt in het westen van wat tussen 1945 en 1990 Oost-Duitsland was. En in deze deelstaat ligt het Parklandschap Dessau-Wörlitz.

Het Parklandschap Dessau-Wörlitz

Anders dan de naam doet vermoeden bestaat het Parklandschap Dessau-Wörlitz uit heel wat meer dan park alleen. Het is een verzameling van steden, dorpen, paleizen, monumenten en parken, met een oppervlakte van 142 vierkante kilometers, gelegen langs de oever van de rivier de Elbe. Het is een waterrijk gebied. De kern van het gebied wordt gevormd door het Wörlitzer park. Dit is een bijzonder park, het is het eerste en tevens het grootste landschapspark in Duitsland dat in Engelse stijl is ingericht.

Een Nederlands tintje

In de zeventiende eeuw was de vorst van het gebied, Johan Georg II van Anhalt-Dessau gehuwd met Henriëtta Catharina van Oranje-Nassau, een dochter van de stadhouder van de Nederlanden, Frederik Hendrik, die op zijn beurt een zoon was van Willem van Oranje. Duitsland had in die tijd geleden onder de gevolgen van de dertigjarige oorlog en zocht zijn inspiratie voor vernieuwing en nieuwe impulsen bij de welvarende buren: de Nederlanden. Henriëtta Catharina van Oranje Nassau kreeg van haar echtgenoot het dorp Nischwitz ten geschenke. Het dorp had zwaar te lijden gehad van de dertigjarige oorlog en moest opnieuw worden opgebouwd, een klus waar de schoonmoeder van Henriëtte al mee begonnen was. Nischwitz kreeg een nieuwe naam, Oranienbaum. Henriëtte liet specialisten uit de Nederlanden komen, ingenieurs en architecten, die de opdracht kregen voor de hernieuwde aanleg van de stad Oranienbaum en het paleis Oranienbaum. De Nederlandse invloed in deze regio was hierdoor feit en zou een paar honderd
jaar merkbaar blijven.

Slot Wörlitz

We zijn inmiddels tweehonderd jaar verder in de tijd. In 1758 neemt Leopold II Frederik Frans van Anhalt-Dessau de regering van Anhalt-Dessau op zich. De tijden zijn veranderd, de invloed van de Nederlanden is op zijn retour. Leopold III haalt zijn inspiratie uit Engeland. Leopold III geeft aan Friedrich Wilhelm von Erdmannsdorff de opdracht op een slot te ontwerpen, het Slot Wörlitz. Dit bouwwerk, waaraan tussen 1769 en 1773 is gewerkt was het eerste bouwwerk in Duitsland in de neoclassicistische bouwstijl. Bij het gebouw moest een passend tuin- en parklandschap worden aangelegd. Hiervoor werd landschapsarchitect Johann Friedrich Eyserbeck ingeschakeld. Eyserbeck ontwierp een Engels park rond het landschap, geïnspireerd op voorbeelden in het Engelse landschap, zoals de landgoederen Claremont, Stourhead en Stowe. De filosofie van Jean-Jacques Rousseau, Johann Johann Winckelmann en Johann Georg Sulzer werd in het ontwerp van het park meegenomen. Belangrijke elementen waren het belang van landbouw en de eductieve rol die van een natuurlijk landschap uitgaat. Met de nu ingezette transformatie van het gebied raakte de Nederlandse invloed hier uit beeld.

Bouwwerken

Het parklandschap werd een uniek gebied, waar ook unieke gebouwen, bruggen, parken en monumenten werden opgericht, die op hun beurt weer een voorbeeldfunctie hadden voor de ontwikkeling van de architectuur in Midden-Europa. Wat je bijvoorbeeld in dit gebied aantreft:

• IN 1774 werd het Gotische Huis gebouwd, naar een ontwerp van Erdmanssdorff. Dit huis was een van de eerste neogotische gebouwen op het vasteland van Europa.
• Tussen 1779 en 1781 werd een kopie van Iron Bridge gebouwd, een brug in het Engelse Shropshire
• Bij Slot Oranienbaum werd in 1790 een Chinese tuin aangelegd.
• Er werden in dit gebied diverse neogotische kerken gebouwd: In 1800 in Riesigk, in 1809 in Wörlitz en in 1811 in Vockerode.

Integratie van stijlen

Het is bijzonder knap dat met de bouw van de nieuwere elementen rekening werd gehouden met de al eerder gebouwde landhuizen en de aangelegde landschappelijke elementen. Hierdoor kun je in dit gebied nu nog steeds landschaps- en bouwstijlen terugvinden die kenmerkend waren voor de late zeventiende eeuw tot de vroege negentiende eeuw. Tevens weerspiegelt deze mix van elementen de filosofische en pedagogische ontwikkelingen die in die periode tot opkomst en bloei kwamen.

Toegankelijk

Duitsland is een modern land, met moderne verbindingen. Het Parklandschap Dessau-Wörlitz is dus ook goed bereikbaar. Door het gebied loopt ook een spoorlijn en een autoweg, die in de dertiger jaren van de afgelopen eeuw zijn aangelegd.