Sao Tomé en Principe

Deze eilandenstaat voor de westkust van Afrika is één van de minst bezochte landen ter wereld. Toch heeft Sao Tomé en Principe veel te bieden.

Geografie en klimaat

Sao Tomé en Principe ligt in de Golf van Guinea, zo’n 250 km ten oosten van Gabon. Met een totaal oppervlakte van 1001 km² is het na de Seychellen het kleinste land van Afrika. Het land wordt ook wel ‘Middle earth’ genoemd, omdat het op de evenaar ligt en bovendien zeer dicht bij de nulmeridiaan. De eilandenstaat bestaat uit tientallen eilanden. Sao Tomé is verreweg het grootste eiland, met als hoofdstad Sao Tomé. Het veel kleinere Principe is het twee na grootste eiland en is gedeeltelijk bewoond. De overige eilanden worden nauwelijks of niet bewoond. Van de bijna 190.000 inwoners woont een derde in de hoofdstad Sao Tomé. De eilanden zijn bergachtig en vulkanisch en voor het grootste gedeelte overdekt met tropisch regenwoud. De maximale dagtemperatuur ligt het hele jaar door tussen de 27°C en 29°C. Het regenseizoen loopt van oktober tot mei. De regenval is niet gelijk verdeeld over de eilanden. Het noordoosten van Sao Tomé vangt slechts 60 cm regen per jaar, terwijl er in het bergachtige zuidwesten zo’n 6 meter per jaar valt. Op Principe valt gemiddeld meer regen dan op Sao Tomé, met ook hier het verschil tussen het noorden en zuiden van het eiland.

Geschiedenis

Sao Tomé en Principe is ontdekt in 1470 door Portugese zeevaarders. Tot die tijd was het land waarschijnlijk onbewoond. De Portugezen koloniseerden de eilanden en richtten er suikerplantages op. Suikerteelt was een zeer arbeidsintensief proces en het aantrekken van mensen om op de plantages te werken ging moeizaam. In eerste instantie werden er groepen heen gestuurd die in thuisland Portugal ongewenst waren, zoals Joden. Na 1650 hadden de eilanden praktisch zelfbestuur, omdat de Portugezen zich langzamerhand terugtrokken. In de 19e eeuw introduceerden de Portugezen twee nieuwe gewassen, koffie en cacao. De Portugezen herkoloniseerden de eilanden en dwongen Afrikanen om op de plantages te werken. Hoewel Portugal de slavernij officieel in 1876 had afgeschaft, leken deze praktijken nog zeer op slavernij. Officieel moesten de Afrikaanse werknemers een contract ondertekenen, waarin stond dat ze na vijf jaar vrij waren om terug te keren naar hun thuisland. Ook moesten ze onderdak, voeding, gezondheidszorg en scholing krijgen. Daarnaast kregen de werknemers een loon, waarvan een deel achtergehouden werd door de plantagehouders om zo de terugkeer naar het thuisland te kunnen betalen. In de praktijk bleken de Afrikanen niet te weten wat voor contract ze hadden ondertekend, ze konden immers niet lezen. Hun documenten werden afgepakt in ruil voor de beloofde terugkeer na vijf jaar. Het loon stelde eigenlijk niets voor en er werd ook niet gespaard voor de terugreis na vijf jaar, die terugreis kwam er dan ook helemaal niet. Voor onderdak en voeding moest betaald worden van het al zeer schamele loon en van scholing en gezondheidszorg kwam in de praktijk weinig terecht. Op 2 februari 1953 brak er dan ook een grote opstand uit op de plantages. Honderden Afrikanen werden hierbij gedood, dit was het eerste omkeerpunt voor de slavernij. De roep om onafhankelijkheid werd in de jaren die volgden steeds groter. Eind jaren ’50 werd de Socialistische Beweging voor de Bevrijding van Sao Tomé en Principe (MLSTP) opgericht. Uiteindelijk werd Sao Tomé en Principe pas op 12 juli 1975 onafhankelijk verklaard van Portugal.

Bevolking

Vandaag de dag wonen er bijna 190.000 mensen op Sao Tomé en Principe. Het grootste gedeelte hiervan stamt af van de Afrikaanse slaven. Op het eiland Sao Tomé waren de meeste slaven afkomstig van Angola, op het eiland Principe kwamen vooral slaven van de Kaapverdische eilanden. Veel van de Santomezen hebben zowel Afrikaanse als Portugese voorouders, deze mensen worden mulattos genoemd. Tijdens een rondtocht over de eilanden is duidelijk merkbaar dat de bevolking op beide eilanden erg van elkaar verschilt. De bewoners van Principe zijn over het algemeen wat vrolijker en relaxter dan de inwoners op Sao Tomé.
De bevolking op Sao Tomé en Principe groeit hard, van 60.000 inwoners in 1950 naar bijna 190.000 inwoners in 2012. Meer dan 40% is jonger dan 15 jaar. De mediaanleeftijd was in 2013 17,6 jaar, dat wil zeggen dat de helft van de bevolking jonger dan 17,6 jaar is. De helft van de bevolking moet rondkomen van minder dan 1 dollar per dag en leeft daarmee onder de armoedegrens. Veel van deze mensen zijn zelfvoorzienend.

Toerisme

Sao Tomé en Principe staat met zo’n 8.000 toeristen per jaar op plaats acht van de minst bezochte landen ter wereld. De slechte bereikbaarheid en onbekendheid van deze eilandenstaat lijkt hierin een grote rol te spelen. Vanaf Europa vertrekt er slechts één vliegtuig per week naar Sao Tomé en Principe, vanuit Portugal uiteraard. Het grootste gedeelte van de toeristen, grofweg de helft, bestaat dan ook uit Portugezen. Daarnaast brengen vooral Fransen en Angolezen een bezoekje aan dit prachtige land. Toeristen komen vooral naar Sao Tomé en Principe om de prachtige natuur in combinatie met de indrukwekkende koloniale geschiedenis. Toeristen bezichtigen onder andere de veelal vervallen koffie- en cacaoplantages, waar vaak nog prachtige koloniale gebouwen staan. Ook de tropische stranden en het tropisch regenwoud zijn erg aantrekkelijk voor de buitenlandse toeristen. Biologen en vogelliefhebbers komen naar de eilanden vanwege de grote hoeveelheid endemische vogelsoorten. Het eiland Sao Tomé beschikt over enkele goede resorts, op het eiland Principe is één luxe resort en ook op het eiland Ilheu das Rolas (het eiland dat op de evenaar ligt) is een goed resort te vinden. Het eten op de resorts is over het algemeen goed. Op Principe en Ilheu das Rolas zijn de resorts de enige voorzieningen voor toeristen. Er zijn verder geen restaurants of slaapgelegenheden. Op Sao Tomé zijn er wel enkele restaurants, maar die zijn moeilijk te vinden en de kwaliteit ervan verschilt nogal.

Dit bijzondere land is absoluut een bezoek waard, zeker voor de reiziger die van de wat minder gangbare vakantiebestemmingen houdt!